U PLAN TİPLİ DİYARBAKIR GELENEKSEL EVLERİNİN BİÇİM GRAMERİ YÖNTEMİ İLE ANALİZİ

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 120 - 145, 28.12.2023

Mizgin Gökçe , Mine Baran , Demet Aykal

https://doi.org/10.59732/dae.1285021

Öz

Geleneksel mimaride birbirinden farklı birçok tasarım yaklaşımları bulunmaktadır. Bu tasarım yaklaşımları belirli bir mimari dil ile ifade edilmektedir. Dünyada çok sayıda geleneksel mimari dil örnekleri mevcuttur. Var olan bu geleneksel dokular ele alınıp incelendiği takdirde bölgeye ait mimari kimliği ortaya koyan birçok kural ve örüntünün var olduğu görülmüştür. Yöresel mimariler rastgele ortaya çıkmış gibi görünse de yıllarca kullanılan yöntemlerin mimari üslupta yarattığı benzerlik belirli bir kuralın oluşumunu sağlamıştır. Bu birikimde yer alan biçimler, kurallar mimari dili tanımlamaktadır. Çalışmada Diyarbakır ili Sur İçi Bölgesi’nde bulunan 4 adet U plan tipli geleneksel konuta ait cepheler, biçim grameri yöntemi ile incelenmiştir. Kullanılan bu yöntem ile konutların, cephesel analizleri yapılıp cephede bulunan açıklıklar kurallar ile tanımlanmıştır. Ayıca her konuta ait planlar tipolojik olarak analiz edilmiştir. Elde edilen veriler aracılığıyla bölgede yapılan ve yapımı devam eden yeni konutların, geleneksel mimari dil ile uyum içerinde olması gerektiği önerisinde bulunulmuştur. Hazırlanan çalışma; tasarım ölçütlerinin, kurallara dayandırılarak üretimin mümkün olabileceğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır geleneksel evleri, Biçim grameri, Cephe analizleri, Mimari dil

U Plan Type Diyarbakır Analysis of Traditional Houses with Shape Grammar Method

Öz

There are different design systems in traditional architecture. These design facilities are with a specific architectural language. There are many examples of traditional architectural languages in the world. When existing traditional textures are examined, it is seen that there are many rules and patterns that make up the texture and reflect the architectural identity of the region. Vernacular architecture created by similarities seem like random emerged in architectural style of the method used for many years has enabled formation of a specific rule. Forms in this experience define the architectural language with rules. In this study, facades of 4 U-plan type traditional houses in the Sur İçi Region of Diyarbakır province were examined by the method of shape grammar. Based on the form grammar method, typological plan analysis and facade analysis of the houses were made and openings on the facade were defined with rules. With the help of data obtained, it has been suggested that the new constructions in the region should be compatible with the traditional architecture. This kind of work; It shows that design criterias can be produced based on rules.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakir traditional houses, Form grammar, Facade analysis, Architectural language

Kaynakça

• Aksoy, M. (2001). Varolan Tasarım Dilleri ve Yeni Tasarım Dilleri Bağlamında Biçim Grameri Analizi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi.
• Çağdaş, G. (1996). A Shape Grammar: The Language Of Traditional Turkish Houses. Environment and Planning B ,Vol 23 ,p.443 – 464.
• Çolakoğlu, B. (2005). Design by Grammar: an interpretation and generation of vernacular hayat houses in contemporary context. Environment and Planning B, Planning and Design, Vol 32 ,p.141-149.
• Dağtekin, E. vd. (2018). Diyarbakır Sur İçinde Yeni Konut Tasarımı Yaklaşımları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 56, s.326-334.
• Flemming, U. (1987). More than the sum of parts: the grammar of Queen Anne houses. Planning and Design, Vol 14, p.323-350.
• Gökçe, M. (2020). Biçim Gramerinin Günümüz Tasarım Diline Dönüşümü Bağlamında Geleneksel Diyarbakır Evlerinin İncelenmesi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Karakoyun, M. (2010). Bodrum Geleneksel ve Güncel Konut Mimarisinin Biçim Grameri Yöntemi ile Araştırılması, Konya: Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Koning, H. ve Eizenberg, J. (1981). The language of the prairie: Frank Lloyd Wright’s prairie houses. Environment and Planning B, Vol 8,p. 295-323.
• Knight, T. (1994). Transformation in Design, a Formal Approach to Stylistic Change and Innovation in the Visual Arts. Cambridge Uni. Press.
• Kalkan ,S., Başaran, E.Y., Çavuş, F., Yavuz, A.Ö. (2019). Tokat Geleneksel Konut Dokusunun Biçim Grameri İle Analizi: Tokat İli Bey Sokak Örneği . SETSCI Conference Proceedings, Ankara.
• Özyılmaz, H. ve Sahil S. (2017). Sosyal Yapı Değişiminin Mimari Yapıya Yansıması: Diyarbakır Örneği. Megaron Dergisi, Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayınları, Sayı 4, s. 531-544.
• Özkaraduman,T. (2007). Geleneksel Mimari Dil için Geliştirilen Tasarım Grameri: Mardin, İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
• Stiny, G. (1977). Ice-ray: a note on the generation of Chinese lattice designs. Environment and Planning B, Vol 4, p.89-98.
• Stiny, G. (1978). Mitchell, W. J., The Palladian Grammar. Planning and Design, Vol 5, p.5-18.
• Dil, (2019).Dilin Tanımı (Web sitesi). Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Dil
• Santorini ,(2019). Santorini-Mimarisi (Web sitesi). Erişim adresi: https://www.santoriniexperts.com/blog/santorini-cave-houses-the-wondrous-and-evolving-santorini-cave-houses-history
• Diyarbakır, (2019). Diyarbakır Tarihi (Web sitesi). Erişim adresi: http://www.diyarbakir.gov.tr/diyarbakir-tarihi
• Türk evi, (2006).Türk Evi Plan Tipolojisi (Web sitesi). Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/209222