MİMAR SİNAN GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ AKADEMİ KÜTÜPHANESİNİN EVRENSEL TASARIM İLKELERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 23, 16.07.2024

Deniz Kıskanç

https://doi.org/10.59732/dae.1422892

Öz

Değişen ve gelişen koşullar, insanların mekânlardan beklentilerini etkileyerek 'erişilebilirlik' kavramını olduğundan daha önemli hale getirmiştir. Bu bağlamda, ortaya çıkan 'evrensel tasarım' kavramı, kullanıcıların fiziksel özellikleri veya kişisel yetenekleri gözetmeksizin herkes tarafından kullanılabilen bütünsel bir yaklaşımı ifade etmektedir. Evrensel tasarım ilkelerinin dikkate alınarak tasarlanması gereken alanlardan biri kamusal mekanlardır. Bu çalışmada, kullanıcı kitlesindeki çeşitlilik nedeniyle kamusal mekanlardan üniversite kütüphaneleri ele alınmıştır. Kütüphanelerde birçok fonksiyonun bulunması, yapısal karmaşıklığa neden olabilir; fakat tasarımcıdan, kullanıcı gruplarının tamamını göz önünde bulundurarak tasarlaması beklenmektedir. Çalışmada, nitel yaklaşımla betimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Yapılan literatür araştırmasında bulunan veriler ışığında kütüphanelerde iç mekân tasarımının evrensel tasarım ilkelerindeki karşılığı öne sürülmüştür. Kütüphane yapılarındaki değişimlerin evrensel tasarım ilkelerine uyumlu yapıldığında kullanım verimini arttırdığını vurgulamak ve evrensel tasarım ilkelerine dikkat çekmek amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamı erişim kolaylığı bakımından Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Akademi Kütüphanesi ile sınırlandırılmıştır. Bu kapsamda örneklem alan olarak seçilen Akademi Kütüphanesinin eski ve yeni halinin iç mekanı evrensel tasarım ilkeleri açısından incelenmiş olup, belirlenen değerlendirme ölçütleri ile karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evrensel tasarım, Kütüphane, Akademi kütüphanesi, Herkes için tasarım

Etik Beyan

Makalede, ulusal ve uluslararası araştırma ve yayın etiğine uyulmuştur. Çalışma için Etik Kurulu iznine gerek duyulmamıştır.

Teşekkür

Bu makale, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İç Mimarlık yüksek lisans programı, Bilimsel Araştırma Yöntemleri ve Etik adlı ders kapsamında hazırlanmıştır. Dersin yürütücüleri Prof. Dr. Damla Altuncu ve Dr. Öğr. Üyesi Gamze Ergin'e, çalışmaya katkılarından dolayı teşekkürlerimi sunarım.

INVESTIGATION OF MIMAR SINAN UNIVERSITY FINE ARTS ACADEMY LIBRARY IN THE CONTEXT OF UNIVERSAL DESIGN PRINCIPLES

Öz

Changing and developing conditions have affected people's expectations from places, making the concept of 'accessibility' more important than it is. In this context, the emerging concept of 'universal design' refers to a holistic approach that can be used by everyone, regardless of the physical characteristics or personal abilities of the users'. One of the areas that should be designed by taking universal design principles into consideration is public spaces. In this study, university libraries, among public spaces, were discussed due to the diversity in the user base. The presence of too many functions in libraries can cause structural complexity; However, the designer is expected to design by taking all user groups into consideration. In the study, descriptive analysis method with a qualitative approach was used. In the light of the data found in the literature research, it has been suggested that interior design in libraries corresponds to universal design principles. It is aimed to emphasize that changes in library structures increase use efficiency when made in accordance with universal design principles and to draw attention to universal design principles. The scope of the study is limited to Mimar Sinan Fine Arts University Academy Library for ease of access. In this context, the old and new interiors of the academy library, which was selected as a sample area, were examined in terms of universal design principles and compared with the determined evaluation criteria.

Anahtar Kelimeler

Universal design, Library, Academy library, Design for everyone

Kaynakça

• Ada, (2010). 2010 ADA Standards for Accessible Design. ISBN: 9781716617324 Erişim adresi: https://www.ada.gov/2010ADAstandards_ index.htm Erişim tarihi: 26.09.2020
• Akyıldız, N. A., & Olğun, T. N. (2020). GELENEKSEL YAPILARDA YAŞLI VE ENGELLİ ERİŞİLEBİLİRLİĞİNİN İRDELENMESİ: MALATYA-BALABAN GELENEKSEL EVLERİ ÖRNEĞİ. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 31-48.
• Bayram B. (2007), Kamusal Mekân Kalitesinin Yükseltilmesine Yöntemler ve Kamusal Santın Rolü, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, s.5-14.
• Boduroğlu, Ş. (2005). Konutlarda evrensel tasarım kavramı ve örnekler üzerinde analizi. (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Connell, B. R., Jones, M., Mace, R., Mueller, J., Mullick, A., Ostroff, E., Sanford, J., Steinfeld, E., Story, M., & Vanderheiden, G. (1997). The principles of universal design. North Carolina: State University, The Center for Universal Design. Retrieved from https://projects.ncsu.edu/ncsu/design/cud/about_ud/udprinciples.htm
• Çuhadar, S., Gürdal, G., Çelik, S., & Kahvecioğlu, K. (2012). Türkiye’de üniversite kütüphaneleri: Mevcut durum ve gelecek. Erişim Adresi (27.12.2023): https://gcris.iyte.edu.tr/handle/11147/2565
• Dikel, Y. Z. (2019). Evrensel tasarım kapsamında kullanıcıların iç mekân donatılarına erişebilirliğinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Anabilim Dalı. Erişim Adresi (17.01.2021): https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Dix, A., Finlay, J., Abowd, G. D., & Beale, R. (2004). Human-computer interaction. Edinburgh: Pearson Prentice Hall. Dostoğlu, N., Şahin, E., Taneli, Y., (2009). Tasarıma kapsayıcı yaklaşım: herkes için tasarım evrensel tasarım: tanımlar, hedefler, ilkeler. Mimarlık Dergisi, 347
• Edwards, B. (2009). Libraries and Learning Resource Centres, Second Edition. Boston.
• Ergenoğlu, A. (2013). Mimarlıkta Kapsayılıcık: ‘Herkes İçin Tasarım. Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Erol, M. (2021). Evrensel Tasarımın Kamusal Mekânlar Üzerinde Etkisi: Kocaeli Darıca Fârâbî Eğitim Ve Araştırma Hastanesinin İncelenmesi (Master's thesis, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü).
• Gül, İ. I. (2008). Bir hak mücadelesi alanı olarak engellilik ve engellilerin haklarına ilişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi. Öz-Veri Dergisi, 5(2), 1233-1249.
• Örmecioğlu, H. T. (2020). Üniversite Kütüphanelerinin Mekânsal Tasarımının Kullanıcı Üzerindeki Etkisine İlişkin İstatistiki Bir Çalışma: Akdeniz Üniversitesi Merkez Kütüphanesi Örneği. Türk Kütüphaneciliği. Erişim Tarihi (10.12.2023): https://doi.org/10.24146/tk.696331
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bürün ve S.B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel tasarım. Tasarım Kuram Dergisi, 2(3), 93-101.
• Hojjati, S. A. (2019). Evrensel Tasarım Çerçevesinde Bir İnceleme: Trabzon Kaşüstü Kanuni Eğitim ve Araştırma Hastanesi (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• IFLA, (2002). The International Federation of Library Associations and Institutions. IFLA/UNESCO Okul Kütüphanesi Rehberi. Erişim Adresi (28.11.2023): https://www.ifla.org/files/assets/schoollibraries-resource-centers/publications/school-library-guidelines/school-library-guidelinestr.pdf
• IFLA, (2004). The International Federation of Library Associations and Institutions. Halk Kütüphanesi Hizmeti, Gelişim için IFLA/UNESCO İlkeleri. Erişim Adresi (01.12.2023): http://yunus.hacettepe.edu.tr/~byilmaz/byilmaz/iflaunescobildiri.pdf
• IFLA, (2011). The International Federation of Library Associations and Institutions. Kütüphane Malzemesinin Bakım ve Kullanımında IFLA İlkeleri. Erişim Adresi (07.12.2023): https://www.ifla.org/files/assets/pac/ipi/ipi1-tr.pdf Kavak, M. (2010). Evrensel tasarım yaklaşımı bağlamında kamusal mekânlar: Harbiye Kongre Vadisi örneği(Yüksek lisans tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye.
• Kaymaz, M. K. (2015). Eğitim Yapılarında Bedensel Engellilere Yönelik “Engelsiz Tasarım”. Selçuk-Teknik Dergisi, Özel Sayı-1 (UMK-2015).
• Küçükcan, B. (2005). Üniversitelerde kütüphane binaları kullanım verimliliğinin yapı biyolojisi açısından incelenmesi (Doktora tezi). Erişim adresi (07.12.2023): http://bbytezarsivi.hacettepe.edu.tr/jspui/bitstream/2062/454/1/195.pdf
• Mace, R. (1997). What is Universal Design, The Center for Universal Design at North Carolina State University. Retrieved Retrieved November, 19.
• Mayer, R. E. (2005). Principles for Reducing Extraneous Processing in Multimedia Learning: Coherence, Signaling, Redundancy, Spatial Contiguity and Temporal Contiguity Principles. In R. E. Mayer (Ed.), The Cambridge handbook of multimedia learning (pp. 183-200). New York, NY, US: Cambridge University Press. Erişim adresi (07.12.2023): https://eric.ed.gov/?id=ED486451
• Olguntürk, N. (2007). Evrensel tasarım: tüm yaşlar, farklı yetenekler ve çeşitli insanlık durumları için tasarım. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülten 46, ss.10-17.
• Prakumthong, K. (2014). Modern Public Library Buildings and Their Functions: A case of Three Public Libraries in the Netherlands, MA Thesis, Helsinki, Hollanda.
• Rasmussen, C. R. ve Jochumsen, H. (2009). The fall and rise of the physical library. 17. BOBCATSSS Sempozyumunda sunulan bildiri, Porto, Portekiz. Erişim Adresi (22.01.2024): http://eprints.rclis.org/12925/1/40.pdf
• Story, M. F., Mueller, J. L., & Mace, R. L. (1998). The universal design file: Designing for people of all ages and abilities. North Carolina State Univ., Raleigh. Center for Universal Design. Retrieved from Erişim Adresi (22.01.2024): https://eric.ed.gov/?id=ED460554
• TS 9111, (2011). Özürlüler ve Hareket Kısıtlılığı Bulunan Kişiler için Binalarda Ulaşılabilirlik Gerekleri. Ankara: TSE. Türkyılmaz, E. ve İskender, E. (2018). Mimari Tasarımda Ulaşılabilirlik Kavramının Tekerlekli Sandalye Kullanıcıları Açısından İrdelenmesi. Megaron, 13 (2), s. 297-323.
• TS 12576, (2012). Şehir İçi Yollar- Kaldırım ve Yaya Geçitlerinde Ulaşılabilirlik için Yapısal Önlemler ve İşaretlemelerin Tasarım Kuralları. TSE, Ankara.
• Worpole, K., (2013). Contemporary Library Architecture: A Planning and Design Guide, Routledge.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (6.Baskı) Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• AKM İstanbul, (2024 01.15). AKM Kütüphane, https://akmistanbul.gov.tr/tr/kutuphane
• Arch Daily, (2024.01.28) Billie Jean King Main Library https://www.archdaily.com/953006/billie-jean-king-main-library-skidmoreowings-and-merrill
• Engelli Rampası Eğim, (2024.01.15). Rulo Rampa http://rulorampa.com/engelli-rampasi-egimi/
• İSG Levha Yerleşimi, (2024.01.15). TSE EN ISO 7010, TSE EN ISO 3864-1 https://www.polatli.bel.tr/upload/icerikdosyalar/k63qOrsHutiaeF8.pdf
• Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Web Sitesi. (2023, 12, 23). Kurum Tarihi. 26.12.2023 tarihinde URL’den erişim Erişim adresi: https://msgsu.edu.tr/universite/kurum-tarihi/
• Time Out (2024.01.15). İstanbul'un halka açık kütüphaneleri https://www.timeout.com/istanbul/tr/gorulmesi-gereken-yerler/istanbulun-halka-acik-kutuphaneleri
• The Centre for Excellence in Universal Design, (2022.27.09). Building for Everyone http://universaldesign.ie/Built-Environment/Building-for-Everyone
• Typelish, (2024.01.17) T.C. Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi. https://typelish.com/b/tc-cumhurbaskanligi-millet-kutuphanesi-105867