الدين عبر مواقع التواصل الاجتماعي في عصر ما بعد الحداثة

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 80 - 109, 23.06.2023

Abdülaziz Yeniyol Handan Karakaya Çevirmen: Mustafa Hamza

Öz

في الوقت الذي تتحول فيه وسائل التواصل الاجتماعي إلى مجال تُبنى فيها الحياة اليومية، تنتقل استجابات المؤسسات الاجتماعية أيضا إلى هذا المجال بدرجات مختلفة. ومن ثم يمكننا أن نقول: إن الفرد يعيش انخراطه المجتمعي من جديد عبر وسائل التواصل الاجتماعي. وبالمثل تتحول وسائل التواصل الاجتماعي أيضا إلى مجالات لتطبيقات الحياة الدينية. والدين ظاهرة غامضة فعالة في تكوين المجتمعات، تقوم على الأوامر الإلهية. وفي هذا السياق، تركز دراستنا على طرق ممارسة الدين في وسائل التواصل الاجتماعي في فترة ما بعد الحداثة. فهذه الوسائل في ظل الرأي العام المتشكل من خلال الاستهلاك والنهج المرن في عالم ما بعد الحداثة، اكتسبت بعدا افتراضيا وتحولت إلى مجال تتشابك فيه ممارسات الحياة المختلفة. تهدف دراستنا إلى دراسة الممارسات الدينية التي أُعيد بناؤها في مواقع التواصل الاجتماعي من خلال النظرة إلى الدين في فترة الحداثة وما بعد الحداثة. وفي هذا الإطار، تقوم دراستنا، على جمع البيانات بتقنية التوثيق، وتتبع عملية إعادة بناء الممارسات الدينية في بيئة وسائل التواصل الاجتماعي في البيانات التي جرى الحصول عليها في مختلف المجالات (فيسبوك، إنستغرام ... إلخ،) وتعتمد المقارنة النظرية التحليلية.

Anahtar Kelimeler

وسائل التواصل الاجتماعي, الدين, الممارسة الدينية, الحداثة, ما بعد الحداثة

Postmodern Dönemde Sosyal Medya Alanları Üzerinde Din

Öz

Sosyal medya gündelik hayatın inşa edildiği bir alana dönüşürken toplumsal kurumların karşılıkları da farklı ölçülerde bu alana taşınmaktadır. Bu yönüyle bireyin sosyal medya üzerinden yeniden bir toplumsallaşma yaşadığını söyleyebiliriz. Bireyin gündelik yaşamının taşındığı sosyal medya alanları, dinî pratiklerin de yaşandığı alanlara dönüşmektedir. Din toplumların biçimlenmesi üzerinde etkili olan, ilâhî buyruklara dayanan gizemli bir olgudur. Bu bağlamda bizim çalışmamız postmodern dönemde sosyal medya alanlarında dinin pratik edilme biçimleri üzerine odaklanmaktadır. Dolayısıyla postmodern dünyanın tüketim ve esnek yaklaşımlarla biçimlendirdiği kamusallık, sosyal medya üzerinde sanal bir boyut kazanmakla birlikte farklı yaşam pratiklerinin iç içe geçtiği bir alana dönüşmüştür. Çalışmamız modern dönemler ve postmodern dönemler açısından dinîn algılanış biçimi üzerinden sosyal medya alanlarına yeniden inşa edilen dinî pratikleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda çalışmamız, dokümantasyon tekniği ile veri elde etmenin yanında çeşitli alanlarda (Facebook, Instagram vb.) elde edilen verilerde sosyal medya ortamında dinî pratiklerini yeniden inşa ediliş sürecini teorik bir analizle karşılaştırmalı olarak gerçekleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Din, Dinî Pratik, Modernizm, Postmodernizm

Kaynakça

• Anderson, S. P., ‘‘An Ethics of Memory: Promising, Forgiving, Yearning’’, The Blackwell Companion to Postmodern Theology, ed. Graham Ward, Oxford: Blackwell Publishing, 2005: 231-248.
• Bal, M., ‘‘Postmodern Theology as Cultural Analysis, Postmodern Theology: Introduction’’, The Blackwell Companion to Postmodern Theology, ed. Graham Ward, Oxford: Blackwell Publishing, 2005: 3-23.
• Bauman, Z., Postmodemlik ve Hoşnutsuzlukları, çev. İsmail Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1997.
• Berger, L. P. - Luckmann, T., Gerçekliğin Sosyal İnşası-Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi, çev. Vefa Saygın Öğütlü, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2008.
• Can, Y., ‘‘Postmodern Bir İfşa Alanı Olarak Sosyal Medya’’, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/31 (Ocak 2021): 419-430.
• Campbell, H. - Connelly, L., ‘‘Cyber Behavior and Religion Practice on the Internet”, Encyclopedia of Cyber Behavior 1/1 (2012): 434-466.
• Einstein, M., Media, Religion-Culture, Routledge, Brands of Faith, Taylor-Francls Group London and New York: 2008.
• Erkul, R. E., ‘‘Sosyal Medya Araçlarının (web 2.0) Kamu Hizmetleri ve Uygulamalarında Kullanılabilirliği’’, Türkiye Bilişim Derneği 116 (Aralık 2009): 96-101.
• Erkan, E., ‘‘Postmodern Dönemde Ontolojik Anlam Aracı Olarak Dinî Kimlik’’, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/8 (Summer 2013): 1825-1837.
• Furat, Z. A., ‘‘Medya ve Din: Din Eğitimi Açısından İmkan Mı Tehdit Mi?’’, Dijitalleşen Din, ed. Mete Çamdereli - Betül Önay Doğan - Nihal Kocabay Şener, İstanbul: Köprü, 2015.
• Faimau, G., ‘‘Click Here For Religion: Self-Presentation Of Religion On The Internet’’, Verbum SVD 2/48 (2008): 135-147.
• Gürses, İ. - İrk, E., ‘‘İnternet Kullanımı ve Ergenlerin Dinî Gelişimleri Üzerine Bir Araştırma’’, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 27/1 (Ağustos 2018):109-135.
• Haberli, M., ‘‘Dinlerin İnternet Ortamındaki Temsili Ve Dağılımı’’, The Journal of Academic Social Science Studies 6/1 (January, 2013): 859-873.
• Haberli, M., ‘‘Dinî Tecrübe Aracı Olarak Sanal Ritüeller’’, Akademik Araştırmalar Dergisi 15/57 (2013): 17-36.
• Haim, B. R., İsrail Hakkında Gerçekler, Kudüs: Keter Press, 2008. Hauerwas, S., ‘‘The Christian Difference, or Surviving Postmodernism’’, The Blackwell Companion to Postmodern Theology, ed. Graham Ward, Blackwell Publishing, 2005: 144-161.
• Karaaslan, F., ‘‘Post Seküler Din Halleri ve Dinin Dijitalleşmesi’’, Dijitalleşen Din, ed. Mete Çamdereli - Betül Önay Doğan - Nihal Kocabay Şener, İstanbul: Köprü, 2015.
• Kauppı, A. L., Foreign But Familiar Gods: Greco-Romans Read Religion in Acts, ed. Mark Goodacre, New York: Published by T&T Clark International A Continuum imprint The Tower Building, 11 York Road, London SE1 7NX 80 Maiden Lane, Suite 704, 2006.
• Kaya, M., Dinî Sosyalleşmede İnternet ve Sosyal Medya Etkisi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Kgatle, M. S., ‘‘Social Media and Religion: Missiological Perspective on The Link Between Facebook and The Emergence of Prophetic Churches in Southern Africa’’, Verbum et Ecclesia. AOSIS 1/39 (2018): 1-6.
• Kılavuz, U. M., ‘‘Küreselleşen Dünyada Din’’, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (Haziran 2002), 191-212.
• Krueger, O., ‘‘The Internet as Distributor and Mirror of Religious and Ritual Knowledge’’, Asian Journal of Social Science JSTOR, 2/32 (2004): 183-197.
• Loewenthal, K., Religion, Culture and Mental Health, Cambridge: Cambridge University Press The Edinburgh Building, 2006.
• Menekşe, Ö., ‘‘Dinin Dijitalleşmesi ve Mobil Uygulamalar’’, Dijitalleşen Din, ed: Mete Çamdereli - Betül Önay Doğan - Nihal Kocabay Şener, İstanbul: Köprü, 2015.
• Oyman, N., ‘‘Sosyal Medya Dindarlığı’’, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (Aralık 2016): 125-167.
• Özbolat, A., ‘‘Postmodern Dünyada Din: Yaygınlaşan Dinsellik, Yüzeyselleşen Dindarlık’’, Journal of Islamic Research 28/3 (2017): 265-278.
• Perşembe, E., “Modernlik ve Postmodernlikte Din Problemi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14-15 (Haziran 2003): 159-181.
• Phillips, M. P., The Bible, Social Media and Digital Culture, Routledge, 2020.
• Roberts, K. A., Religion in Sociological Perspective, California: Wadsworth Publishing Company, 1990.
• Sarıbay, A. Y., ‘‘Postmodernite ve Kültür Olarak İslam: Kültürel Bir Çözümleme’’, I. İslam Düşüncesi Sempozyumu, Trabzon: Beyan Yayınları, 2000: 93-106.
• Stolow, J., Communicating Authority, Consuming Tradition: Jewish Orthodox Outreach Literature and Its Reading Public, Religion, Media, and the Public Sphere, ed. Birgit Meyer - Annelies Moors, Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press, 2006: 73-91.
• Simpson, B .C., Religion, Metaphysics, and the Postmodern: William Desmond and John D. Caputo, Indiana University Press, 2009.
• Ritzer, G., Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek, çev. Ş. S. Kaya, Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Taylor, E. V., Para/Inquıry: Postmodern Religion and Culture, Routledge, 2000.
• Tekin, M., ‘‘Postmodernizmin “Din” Sorunu’’, Milel ve Nihal, İnanç, Kültür ve Mitoloji Dergisi 12/2 (Temmuz-Aralık 2015): 7-24.
• Vural, Z. Beril Akıncı – Bat, M., ‘‘Yeni Bir İletişim Ortamı Olarak Sosyal Medya: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesine Yönelik Bir Araştırma’’, Journal of Yasar University 20/5 (Haziran 2010): 3348-3382.
• Ward, G., “Introduction: ‘Where We Stand’”, The Blackwell Companion to Postmodern Theology, ed. Graham Ward, Blackwell Publishing, 2005: 12-27.
• https://recrodigital.com/dijital2021raporundaturkiyevedunyadainternetvesosyalmedyakullanimikarsilastirmasiocak2021/ erişim: 31.08.2022