الذكاء الاصطناعي والمجتمع ومستقبل الدين

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 142 - 169, 23.06.2023

Hasan Kafalı Çevirmen: Mustafa Hamza

Öz

بدأت تطبيقات الذكاء الاصطناعي والتقنيات الروبوتية المدمجة في الذكاء الاصطناعي تدخل في خدمة البشرية. إن امتلاك الذكاء الاصطناعي خوارزمية يمكنها أن تتعلم؛ يجعله مختلفا عن التطورات التكنولوجية الأخرى. يُعد تطوير الذكاء الاصطناعي أحد أكبر العتبات التي حملت البشرية إلى الأمام منذ وجودها على الأرض، ولا يمكن التنبؤ بها في أي اتجاه ستتطور وفي أي اتجاه ستغير البشرية. يتناول هذا البحث التغيرات الاجتماعية والدينية التي يمكن أن تحدث مع تقدم الذكاء الاصطناعي. يتناول البحث في البداية الكشف عن الخلفية الدينية والتاريخية لتطور الذكاء الاصطناعي. وقد جرى التطرق فيها بإيجاز إلى التطورات التكنولوجية التي تشكل أساس الذكاء الاصطناعي والآراء الفلسفية حول الحياة الاجتماعية والتنبؤات حول الموضوع من الماضي إلى الحاضر. ويتناول كذلك، الجدل حول ما إذا كان الذكاء الاصطناعي صديقا أم عدوا. ويتناول في القسم الثاني، الأشكال الجديدة التي يمكن أن تأخذها الهيكلة الاجتماعية في إطار تطوير الذكاء الاصطناعي، ويناقش التغييرات المحتملة في البنية الاجتماعية، ويحاول اكتشاف بعض المبادئ التي تجب مراعاتها من أجل ضمان البنية المجتمعية والنظام. ويقوم بالبحث عن الإسهامات التي يمكن أن يقدمها الدين باعتباره جزءا لا يتجزأ من الحياة المجتمعية في هذه التقييمات. وفي القسم الأخير من البحث، جرى تقديم بعض الاقتراحات في سياق تمكين الدين باعتباره التراث الإنساني الأصيل والقيم؛ ليجد له مكانا في استخدام تطبيقات الذكاء الاصطناعي الجديدة. تأتي أهمية البحث بكونه يتناول قضية مهمة للإنسانية.

Anahtar Kelimeler

علم اجتماع الدين, الذكاء الاصطناعي, الدين, التغيير

Yapay Zeka, Toplum ve Dinin Geleceği

Öz

Yapay zeka uygulamaları ve yapay zekaya entegre edilen robotik teknolojiler insanlığın hizmetine girmeye başlamıştır. Öğrenebilen bir algoritmaya sahip olması yapay zekâyı diğer teknolojik gelişmelerden farklı kılar. Yapay zekânın geliştirilmesi insanlığın yaratılmasından bu yana en büyük eşiklerden biri olarak kabul edilmektedir. Öyle ki onun ne yönde gelişeceği ve insanlığı ne yönde değiştireceği kestirilememektedir. Bu araştırma yapay zekânın ilerlemesi ile ortaya çıkabilecek toplumsal ve dini değişiklikleri kendine konu edinmektedir. Araştırma yapay zekanın gelişimi üzerine dini ve tarihsel arka planı ortaya koyarak başlamaktadır. Yapay zekânın zeminini oluşturan teknolojik gelişmeler ve toplumsal yaşam konusunda felsefi görüşlere kısaca değinilmiş, geçmişten bugüne konu hakkındaki öngörülere yer verilmiştir. Yapay zekanın insanlığa dost mu yoksa düşman mı olacağı şeklindeki tartışma kısaca özetlenmiştir. Sosyolojik yapılanmanın yapay zekânın gelişimi çerçevesinde alabileceği yeni şekiller ve toplum yapısındaki muhtemel değişiklikler ikinci kısımda ele alınmıştır. Toplumsal yapının ve düzenin sağlanması için göz önünde tutulması gereken bazı ilkeler keşfedilmeye çalışılmıştır. Bu değerlendirmeler yapılırken toplumsal yaşamın ayrılmaz parçası olan dinin sağlayabileceği katkıların neler olabileceği sorusuna cevap aranmıştır. Araştırmanın son bölümünde insanlığın kadim bir mirası ve değeri olan dinin, yeni yapay zeka uygulamalarının kullanımında uygulamada yer bulabilmesi için bazı önerilerde bulunulmuştur. Araştırma insanlık için önemli bir konuya işaret etmesi itibarıyla önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Din Sosyolojisi, Yapay Zeka, Toplum, Din, Değişim

Kaynakça

• Arslantürk, Zeki, “Dindarlığın Bağımsız Değişkenleri”, Dindarlık Olgusu, ed. Hayati Hökelekli, Bursa: Kurav Yayınları, 2006: 239-257.
• Bauman, Zygmunt, Bireyselleşmiş Toplum (çev. Yavuz Alogan), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2018.
• Bauman, Zygmunt, Sosyolojik Düşünmek (çev. Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017.
• Chip Online, “Yapay Zekâ Kendi Özel Dilini Geliştirdi”.
• Çolak, Ebru, “Yapay Zekâ Dost mu Düşman mı?”, Derin Ekonomi 28 (Eylül 2017): 120-127.
• Future of Life İnstitute, “Benefits & Risks of Articial İntelligence”, erişim: 28.08.2018.
• Fromm, Eric, Erdem ve Mutluluk, çev. Ayda Yörükan, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1994.
• Gencer, Bedri, “Medeniyet Savaşında Teknoloji”, Birey ve Toplum, cilt 2 sayı: 4 (Güz 2012): 7-26.
• Geraci, Robert M., “Apocaliptic AI: Religion and the Promise of Artificial Intelligence”, Journal of the American Academy of Religion, vol. 76, no. 1, (March 2008): 138-166.
• Giddens, Antony, Sosyoloji (yay. haz. Cemal Güzel), İstanbul: Kırmızı, 2008. Gray, John, Kara Ayin: Apokaliptik Din ve Ütopyanın Ölümü (çev. Bahar Tırnakçı), İstanbul: YKY, 2013.
• Günay, Ünver – Çelik, Celâlettin, Dindarlığın Sosyo-Psikolojisi, Adana: Karahan Kitabevi, 2006.
• Harari, Noah, 21. Yüzyıl İçin 21 Ders (çev. Selin Siral), İstanbul: Kolektif Kitap, 2018.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem, Yeni İnsan ve İnsanlar, İstanbul: Evrim Yayınları, 1999.
• Keleş, Ahmet, “Apokaliptik Hadis Edebiyatı ve Problemleri”, İstem, yıl: 4, sayı: 7 (2006): 37-54.
• Kurt, Abdurrahman, “Dindarlığı Etkileyen Faktörler”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18/2 (2009): 1-26.
• Milliyet Gazetesi, “Tanrının Yapay Zekâ Olduğu Bir Din Ortaya Çıktı”.
• Milliyet Gazetesi, “Yapay Zekâya Vatandaşlık”, erişim: 30.10.2017
• Pirim, Harun, “Yapay Zekâ”, Journal of Yaşar University (2006/1): 81-93.
• Rousseau, J. J., İlimler ve Sanatlar Hakkında Nutuk (çev. Selahattin Eyüboğlu), İstanbul: Meb. Yay., 1989.
• Sermutlu, Emre, “Derinliklerdeki Zeka ve Etik”, Bilim Teknik Dergisi 602 (Ocak 2018), s. 60-64.
• Öztemel, Ercan, “Endüstri ve Yapay Zeka”, Bilim Teknik, (Haziran 2018): 78-85.
• United Nations Development Programme, “2014 Human Development Report”, erişim: 15.10.2017 http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-report-en-1.pdf.
• United Nations Development Programme, “Human Development Report 1999”.
• Way of the Future Church, “What İs This All About”. Wired, “Inside the First Church of Artificial Intellegent”.
• Yapıcı, Asım, Ruh Sağlığı ve Din, Ankara: Karahan Kitabevi, 2007.