ÂL-İ ABÂ FONDNESS IN THE HÂKÂNÎ MEHMET BEY’S DİVÂN

Yıl 2020, Sayı: 1, 151 - 174, 20.09.2020

Dilek Yılmaz

https://doi.org/10.5281/zenodo.4036959

Öz

Hâkânî Mehmet Bey is an important representative of Turkish classical poetry who lived in XVI. century, in Istanbul. He has three works that reach to our times. First one is, his famous, well-known book named Hilye-i Saadet which is written in poetry about Prophet Muhammed’s (peace be upon him) physical appearance and his ethical attitudes. This work has a huge importance from the perspective of Turkish Islamic Literature. The second one is Miftâhü’l-Fütûhât that is written in the form of poetry about the forty hadiths of Prophet Muhammed’s (p.u.him). He has also an arranged divan. As a well-known poet of Turkish Islamic litreture, Hâkânî Mehmet Bey, thinks that the love of Prophet Muhammed comes from “iman”. That’s why in his divan, as a result of “iman”, he mentions the different names of Prophet Muhammed (p.u.him), talks about his times, friends and “the persons under his robe”/”Âl-i Abâ” and describes all these in details. In this article, Hâkânî Mehmet Bey’s divine love and reverence to Prophet Muhammed (p.u.him) which can be seen in his mentioned two books, tried to been revealed in accordance with terms which are related some religious persons, sacred places, times and ceremonies. Five blessed person Prophet Muhammed’s (p.u.him) daughter Fatima, his son-in-law Ali and his grandsons Hasan and Hussein names as Âl-i Abâ because of Prophet Muhammed (p.u.him) covered them his robe/abâ which is made of wool. In fact, Âl-i Abâ consists of five blessed people. However, as a striking point in the divan, Hâkanî Mehmet Bey does not mention the blessed Fatima. The depictions of virtue and affection is retricted to Hz. Muhammad, Caliph Ali, Hasan and Hussein.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, Hakani, Divan, Hz. Muhammed, Al-i Aba, Divine Love

HÂKÂNÎ MEHMET BEY DİVÂNINDA ÂL-İ ABÂ SEVGİSİ

Öz

Hâkânî Mehmet Bey (ö.1606), klasik Türk şiirinin XVI. yüzyılda İstanbul’da yaşamış önemli temsilcilerinden biridir. Hâkânî’nin günümüze ulaşan üç eseri mevcuttur. Bu eserlerden ilki, Hz. Peygamber’in fizikî özellikleri ile birlikte ahlakına dair hususları da konu edinen meşhur manzum eseri Hilye-i Saadet’tir. Diğer eseri ise manzum hadis-i erbaîn tercümesi Miftâhü’lFütûhât’tır. Hâkânî Mehmet Bey’in mürettep bir divânı da bulunmaktadır. Türk İslam edebiyatının tanınmış şairlerinden Hâkânî Mehmet Bey, Hz. Peygamber’i sevmeyi ve onu anmayı imanın bir gereği olarak bilerek mürettep divânında Hz. Peygamber’in isimlerini, sıfatlarını, yaşadığı devri, arkadaşlarını, Ehl-i Beyt’ini defaatle anmış, ayrıntılı olarak anlatmıştır. Bu makalede, Hilye-i Saadet ve Miftâhü’l-Fütûhât adlı eserlerini Hz. Peygamber muhabbeti üzerine inşa eden Hâkânî Mehmet Bey’in divânındaki şiirlerde bu muhabbetin tezahürü, Hz. Peygamber ve Âl-i Abâ ile ilgili bazı dinî şahsiyet ve kavramlar üzerinden ele alınmıştır. Hâkânî’nin gerçekte beş mübarek zattan oluşan Âl-i Abâ içinde Hz. Fatıma’yı hiç zikretmeyip muhabbet ve fazilet tasvirlerini Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ile sınırlı tutmuş olması oldukça manidardır. Hâkânî’nin Âl-i Abâ’ya duyduğu muhabbeti tasvir etmeyi kendisine vazife edindiği ve bunu şahsi bir teberrük vesilesi kıldığı anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Hâkânî, Dîvân, Âl-i Abâ, Sevgi

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (1997). Keşfü’l-hafâ ve muzîlü’l-ilbâs amme’şteheramine’l-ehâdîsi alâ-elsineti’n nâs (I-II). Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ahmed Rıfat. (2004). Lügat-i tarihiyye ve coğrafiyye 1-7. (Cilt 5-6-7). Ankara: Keygar Neşriyat.
• Ak, M. (2015). “Şairi kelâmının Hz. Peygamber zikri ile değer kazanması”. İslam ve Sanat Tartışmalı İlmi Toplantı İSAV AKÜ-2014 Bildirileri. İstanbul: Ensar Neşriyat. 241-255.
• Arafat, W. N. (2009). “Hassân b. Sâbit”. Çev. Süleyman Tülücü. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Sayı 32,157-167.ss.).
• Beyatlı, Y. K. (1997). Edebiyata dair. İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları. Bursalı Mehmet Tâhir. (1333), Osmanlı müellifleri. II. İstanbul: Matbaa-yı Âmire.
• Devellioğlu, F. (1999). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Gülhan, A. (1996). Hakanî Mehmet Bey hayatı, eserleri, edebi kişiliği ve divânının tenkidli metni. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi SBE, Ankara.
• Hâkânî Mehmet Bey (2013). Hilye-i saadet, Haz. İskender Pala. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Kahyaoğlu, Y. (1996). “Resulullâh’ın şairi Hassân b. Sâbit’in hayatı ve şiirleri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Sayı 2,317-323.ss.).
• Karahan, A. (1954). İslam-Türk edebiyatında kırk hadis. İstanbul: İstanbulÜniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Karaman, H. (2016). Hilye ve bürde kasidesi, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kâtip Çelebi. (1941). Keşfü’z-zünûn an esâmil kütûb ve’l-fünûn. I. İstanbul: Maarif Matbaası.
• Kılıç, M. (1993). Hâkânî Mehmet bey hadis-i erbain (İnceleme-tenkitli metin). (Yayımlanmamış YL tezi). Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum.
• Kılıç, M.E. (2017). Sufi ve şiir. İstanbul: Sufi Kitap.
• Kur'ân-ı Kerîm Meâli. (2009). Haz. Halil Altuntaş ve Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanetİşleri Başkanlığı Yayınları.
• Mehmet Nâil Tuman. (2001). Tuhfe-i nâilî. (Cilt I). Haz. Cemal Kurnaz ve Mustafa Tatçı. İstanbul: Bizim Büro Yayınları.
• Muallim Naci. (2000). Osmanlı şairleri. Haz. Cemal Kurnaz, Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Mustafa bin Cârullâh Beyânî (1997). Tezkiretü’ş-şuarâ. Haz. İbrahim Kutluk. Ankara: TTK Basımevi.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed Bin Şuayb b. Ali. (2011). Sünenü’l-kübra (IXII). Ter. Yaşar Güngör. İstanbul: Ocak Yayınları.
• Onay, A. T. (2013). Açıklamalı divan şiiri sözlüğü. Haz. Cemal Kurnaz. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Öz, M. (1994). “Ehl-i Beyt”. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 10, 499.s). İstanbul: TDV Yayınları.
• Özel, A. (1989). “Âl”. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 2, 305-306.ss). İstanbul: TDV Yayınları.
• Sarıkaya, M. Y. (2004). Türk-İslam edebiyatında Hz. Ali. (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniveritesi SBE, İstanbul.
• Sarıkaya, M. Y. (2007). “Türk-İslam edebiyatında ehl-i beyt ve muâdili kavramları şiire taşıma geleneği”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (Sayı 32, 89-126.ss)
• Sarıkaya, M. Y. (2013). “Zülfikâr”. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 44, 554- 556.ss.). İstanbul: TDV Yayınları.
• Sarıkaya, M. Y. (2014). “Türk edebiyatında ehl-i beyt”. Din ve Hayat (Sayı 23, 96-101).
• Şemseddin Sâmî (1998). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Alfa Yayınevi.
• Tirmizî, Ebû İsâ b. Muhammed b. İsâ bin Sevre. (1981). Es-Sünenü’t-Tirmizî 1-5. (Cilt 5, 351-352.ss.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Uzun, M. İ. (1994). Düldül. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 10, 20-21.ss). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M. İ. (1997). Hâkânî Mehmet Bey. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 15, 166-168.ss.). İstanbul: TDV Yayınları.
• Uzun, M. İ. (2008). Ruhulkudüs. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 35, 218.s.). İstanbul.
• Yazıcı, T. (1997). Hâkânî-i Şirvânî. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 15, 168- 170.ss.). İstanbul.
• Yeniterzi, E. (2002). Divan edebiyatında na’tlara dair. Türkler (Cilt 11, 762- 767.ss).
• Yılmaz, D. (2015). Hâkânî Mehmet Bey dîvânında din ve tasavvuf (Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi). Ankara Üniversitesi SBE, Ankara.
• Yöntem, A. C. (1947). Hâkânî Mehmet Bey. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, (Cilt II, Sayı 1-2, 44.s).