Muharrem Hilmi Sırrî’nin Dîvân’ında Aşk kavramı

Yıl 2024, Sayı: 8, 57 - 75, 20.03.2024

Ömer Faruk Yılmaz , Hüseyin Kurt

Öz

Muharrem Hilmi Sırrî (Kösetürkmen) (1878-1964), Osmanlı Devleti’nin son döneminde yetişmiş, tasavvuf ilmine dair birçok eser kaleme almış ve bu alana dönemi itibariyle önemli katkılar sağlamış bir mutasavvıftır. O, sadece tarikat faaliyetleri yürüten bir şeyh değil, aynı zamanda tasavvufi kavramları şiir diliyle açıklayan bir şairdir. Makalemizin konusunu teşkil eden ve tasavvuf literatürünün en temel kavramlardan biri olan “aşk” kavramını Dîvân’ında birçok şiirinde kullanmış ve bu kavramı kendi üslubuyla açıklamıştır. Muharrem Hilmi Efendi, aşk kavramı hakkında yazdığı şiirlerinde aşk ve âşığın sıfatları, maşuk, aşkın fayda ve zararları, aşkın insanı eğiten tarafları ve aşkın tasavvuftaki yeri gibi birçok konuya değinmiştir.
Muharrem Hilmi Efendi gibi Dîvân sahibi bir mutasavvıfın aşk kavramı hakkındaki görüşleri üzerine daha önce yapılmış müstakil bir çalışma olmamasından dolayı, bu makalenin ilgili alan ve literatür için önemli olacağı düşünülmektedir. Bu çalışmadaki amacımız Muharrem Hilmi Efendi’nin aşk kavramı ekseninde yazdığı şiirleri akademik bir bakış açısıyla ele almak, bunların tasavvufi anlam ve değeri üzerinde durmak ve bu kavram hakkındaki kişisel görüşünü ortaya koymaktır. Bu bağlamda çalışmamızda ilk olarak aşkın genel bir tarifi ve tanıtımı yapılmış, daha sonra Muharrem Hilmi Efendi’nin konuyla ilgili şiirleri incelenerek kişisel yorumları açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Edebiyat, Muharrem Hilmi Sırrî, Dîvân, Aşk

The Concept of Love in Muharrem Hilmi Sırrî’s Dîvân

Öz

Muharrem Hilmi Sırrî (Kösetürkmen) (1878-1964), was a Sufi who advanced in the last period of the Ottoman Empire, wrote many works on Sufism and made important for its period contributions to this field. He was not only a sheikh who conducted sectarian activities, but also a poet who explained Sufi concepts in the language of poetry. He wrote many poems about the concept of “love”, which constitutes the subject of our article and is one of the most basic concepts of Sufi literature, in his work Dîvân and explained it in his own style. In his poems about the concept of love, Muharrem Hilmi Efendi touched upon many subjects such as love and the adjectives of the lover, the mashuk, the benefits and harms of love, the aspects of love that educate people, and the place of love in Sufism.
Since there is no previous study on the views of a Sufi like Muharrem Hilmi Efendi on the concept of love, this article is thought to be important for the related field and literature. Our aim in this study is to examine Muharrem Hilmi Efendi’s poems on the concept of love from an academic perspective, to emphasize their Sufi meaning and value, and to reveal his personal view on this concept. In this context, firstly, a general description and introduction of love is made in our study, then Muharrem Hilmi Efendi’s poems on the subject are analyzed and his personal interpretations are explained.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Literature, Muharrem Hilmi Sırrî, Dîvân, Love

Kaynakça

• Ateş, Süleyman. “Hacı Muharrem Sırrı Efendi”. Kur’an Mesajı İlmî Araştırmalar Dergisi 1, no. 2 (1997): 13-23.
• Ateş, Süleyman. “Muharrem Hilmi Kösetürkmen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26: 275-276. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Cebecioğlu, Ethem. “Aşk”. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yayınları, 1997.
• Cevizci, Ahmet. “Aşk”. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Çubukcu, Hatice. Sûfîlerde Muhabbet yolu, Ebû Tâlib el-Mekkî ve Gazzâlide Muhabbet Anlayışı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Erdem, Bünyamin. Elazığ Evliyasından Hacı Muharrem Hilmi (Sırri) Efendi. Elazığ: Kitsan Yayınları, 2021.
• Erginli, Zafer. “Aşk”. Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınları, 2006.
• Gazâlî, Ebû Hamid. İhyâü Ulûmid’d-Dîn. çev. Yonis İnanç. İstanbul: Nefes Yayınları, 2015.
• Gazâlî, Ebû Hamid. Mukâşefetü’l-Kulûb. thk. Ahmed Câd. Kahire: Darul Hadis, 2004.
• Kelâbâzî, Ebû Bekir. Taarruf. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1997.
• Kösetürkmen, Muharrem Hilmi. Dîvân-ı Sırrî. der. Süleyman Ateş. trc. Mustafa Koç- M. Hilmi Şenalp. İstanbul: Mas Matbaacılık, 2012.
• Kösetürkmen, Muharrem Hilmi. Makâmât-ı Ezkâr-ı İlahiyye li-Sâliki’t-tarîkati’l-Kâdiriyye. sad. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2003.
• Kösetürkmen, Muharrem Hilmi. Menâzilu’s-Sâlikîn. sad. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2003.
• Kösetürkmen, Muharrem Hilmi. Mev’ize-i Hilmiyye. sad. Süleyman Ateş. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2009.
• Kuşeyrî, Abdülkerîm. er-Risâle. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: İlk Harf Yayınları, 2013.
• Kurt, Hüseyin. “Hâce Abdullah Ensârî’nin Tasavvuf Düşüncesi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29, no. 29 (2013), 195-225.
• Küçük, Osman Nuri. “Davud el-Kayserî’ye Göre Gerçek Sevgi”, Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, no. 3 (2015), 61-77.
• Ögke, Ahmet. “Ahmed-i Yesevî’de İlâhî Aşk”, Diyanet İlmi Dergi 52, no. 4 (2016), 93-111.
• Serrâc, Ebû Nasr. el-Lümâ. çev. Hasana Kâmil Yılmaz. İstanbul: Erkam Yayınları, 2019.
• Soysaldı, İhsan. “Tasavvufta Aşk ve Marifet”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, no. 3 (1998), 187-216.
• Uludağ, Süleyman. “Aşk”. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları, 1991.
• Uludağ, Süleyman. “Aşk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 11-17. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2021.