Diyanet İşleri Başkanlığı Takvimlerinde Yer Alan Hadislerin Kaynak Problemi: 2023 Yılı Takvimi Örneği

Yıl 2025, Sayı: 10, 41 - 66, 20.03.2025

Şule Soyal Şenol

Öz

365 yapraklı takvimler, Müslümanların ihtiyaç duyduğu namaz vakitlerini, dinî, resmi ve özel günlere dair bilgiler içermesi, kolayca okunması, dağıtım ağlarının geniş olması ve ucuz olması gibi sebeplerle en yaygın bilgi kaynaklarındandır. Diyanet, din hizmetleri kapsamında bir takvim hazırlamakta, bu takvim her yıl yenilerek yeniden basılıp yurt içi ve yurt dışında geniş bir alana dağıtılmaktadır. İletişim araçlarının artmasıyla takvim kullanımının azaldığı düşünülse de aslında hazırlanan takvimlerin dijital platformlarda yayınlanmasıyla kullanım alanı genişlemiş ve daha çok kişi takvimlerden istifade etmeye başlamıştır. Diyanet takvimleri, her güne bir sayfa gelecek şekilde hazırlanmış olup sayfaların ön yüzlerinde tarih ve namaz vakitlerinin yanı sıra tarihte bugün olan olaylara, ayet ve hadislere yer verilmektedir. Takvimlerin bilgiyi yaymada pratik bir yöntem olması, takvim için seçilen metinleri ve bu metinlerin kaydedilme şeklinin önemini artırmaktadır. Bu sebeple halka yönelik hazırlanan kitap, hadis kartelası, takvim yaprağı, vaaz, hutbe veya sohbet metni için seçilen hadislerin, bu ilmin geleneklerine uygun bir şekilde kaynaklarından alınıp çalışmalarda yerini bulması gerekmektedir. Araştırmanın temel hedefi, Diyanet takvimlerindeki hadislerin kaynaklarını, sıhhatlerine ilişkin problemleri ve hadis metinlerinde göze çarpan bazı sorunları ele almaktır. Bu çalışma, doküman incelemesi ve içerik analizi yöntemleriyle hazırlanmış ve yazılı hazır veri olarak Diyanet’in 2023 yılı 365 yapraklı takviminden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Diyanet İşleri Başkanlığı, Din Hizmetleri, 2023 Yılı Takvimi, 365 Yapraklı Takvim

Kaynakça

• Alî el-Kârî, Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. 11 cilt. Mirkâtü’l-mefâtîh. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 2002.
• Arslan, Emine. Takvimlerde Hadis Kültürü- 2022 Diyanet Takvimi Örneği-. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2024. Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Atay, Rıfat – Arslan, Halil. “Üç Dönem, Üç Takvim: 2002, 2007 ve 2011 Yılları Takvimleri Örneğinde Diyanet Söyleminin Analizi”. Dini Araştırmalar 20/52 (Aralık 2017): 141-157.
• Baz, Zeynep Türkan. Yaygın Din Eğitimi Açısından Diyanet İşleri Başkanlığı Takvimlerinin Değerlendirilmesi (2008 ve 2018 Takvimleri). Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2020.
• Beyhakî, Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî el-Beyhakî. Şuʿabü’l-îmân. thk. Muhtâr Ahmed en-Nedvî. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. Sahîhu’l- Buhârî. 9 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1993.
• Çiftçi, Ayşe Nur. Diyanet İşleri Başkanlığı Takvimlerinde Yeralan Hadislerin Tahric ve Tenkidi. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Nâsıruddîn el-Elbânî. Riyâd: Mektebtü’l- Meârif, 2003.
• Hâkim, Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ʿale’sSahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir ‘Atâ. Beyrût: 4 cilt. Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, 2002.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Takrîbü’t-Tehzîb. thk. Âdil Mürşid. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1999.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. 4 cilt. Tehzîbü’t-Tehzîb. thk. İbrâhîm ez-Zeybek- Âdil Mürşid. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî. 8 cilt. Sahihu İbn Hibbân. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, 1993.
• İbnü’l-Esîr Mübârek. Câmiʿu’l-usûl li-ehâdîsi’r-Rasûl. thk. Abdülkâdir elArnaût. 19 cilt. Dımaşk: Mektebetü Dâru’l-Beyân, 1969.
• İbnü’l-Keyyâl, Ebü’l-Berekât Zeynüddîn Muhammed (Berekât) b. Ahmed b. Muhammed. el-Kevâkibü’n-neyyirât fî maʿrifeti men ihtelata mine’r-ruvâti’ssiḳât. thk. Abdülkayyûm Abdü Rabb. Beyrût: Dâru’l-Me’mûn, 1981.
• Mizzî, Abdirrahmân b. Yûsuf el-Mizzî. Tehzîbü’l-Kemâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf. 35 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahîhi Müslim. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Düveliyye, 1998.
• Nesâî, Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Şuayb elArnaût. Beyrût, Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Parlıyan, Abdullah. Sünen-i Tirmizi Tercemesi. 3 cilt. Konya: Konya Kitapçılık, 2004.
• Suyûtî, Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî. Esmâü’l-müdellisîn.
• Mahmûd Muhammed. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1992.
• Şah Veliyyullah ed-Dihlevî. Hüccetullâhi’l-bâliga. thk. es-Seyyid Sâbık. Kâhire: Dāru’l-Cîl, 2005.
• Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-Taberânî. el-Muʿcemü’l-evsat. thk. Târık b. Avd- Abdülmuhsin b. İbrâhîm. 10 cilt. Kâhire: Dâru’l-Harameyn, 1995.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre et-Tirmizî. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Muhammed Fuâd Abdülbâkî, İbrâhim Utve Avd. 5 Cilt. Kâhire: Matbaatü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1977.
• Twittwer. "İHH Kocaeli". Erişim 2 Aralık 2023 https://twitter.com/kocaeliihh/status/1410890644319571972.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.
• Yenen, İbrahim- Sağır, Adem. “Yaygın Eğitsel Bir Metin Olarak Takvim: 2012 Yılı Diyanet Takvimi Örneği”. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu- II. ed. Mustafa Kaya. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: M.Ü İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî. Mîzânü’l-iʿtidâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 6 cilt. Beyrût: Dâru’l-Meâ‘rif, 1963.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. thk. Şuayb el-Arnâût. 25 cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1985.