Sacredness on the Instagram Stage: The Digital Representation of Shrine Visits

Yıl 2025, Sayı: 11, 37 - 61, 20.09.2025

A. Banu Barış , Aslıhan Erkan Çetin

Öz

This study explores how sacred spaces are represented within digital culture by examining the reconstruction of shrine visits on social media. Instagram posts related to shrines selected from Turkey’s seven geographical regions were analyzed using digital ethnography and thematic analysis methods. The data set consists of publicly available visuals collected through purposive sampling within a specified period, categorized under three main themes: ritual practices, selfie content, and spatial representation.
The findings reveal that the experience of sacred spaces is transformed in digital environments into a personal, aesthetic, and performative practice. Instagram serves not only as a platform where religious practices are made visible but also as a stage where these practices become part of users' digital identities and cultural affiliations. The data were interpreted through the conceptual frameworks of mediatization, digital sacredness, self-presentation, and simulacra. For ethical reasons, the visuals were not directly included in the article but were thoroughly analyzed based on their thematic and contextual characteristics.
This study offers an original contribution to the understanding of how sacredness is personalized and aestheticized within digital culture, highlighting the intersection of digital religiosity and popular culture amidst cultural, religious, and communicative transformations.

Anahtar Kelimeler

Social media , digital ethnography , shrine visit , digital sacredness , popular religiosity.

Instagram Sahnesinde Kutsallık: Türbe Ziyaretlerinin Dijital Temsili

Öz

Bu çalışma, kutsal mekânların dijital kültürde nasıl temsil edildiğini ve türbe ziyaretlerinin sosyal medyada nasıl yeniden inşa edildiğini incelemektedir. Türkiye’nin yedi coğrafi bölgesinden seçilen türbelere ait Instagram paylaşımları, dijital etnografi ve tematik analiz yöntemleriyle değerlendirilmiştir. Amaçlı örnekleme yoluyla belirlenen türbelerden, belirlenen tarihler arasında toplanan herkese açık görseller, “ziyaret ritüelleri”, “özçekim içerikleri” ve “mekânsal konumlandırma” başlıkları altında sınıflandırılmıştır.
Bulgular, kutsal mekân deneyiminin sosyal medya aracılığıyla bireysel, estetik ve performatif bir yapıya dönüştüğünü göstermektedir. Instagram, kullanıcıların inanç pratiklerini yalnızca görünür kıldığı değil, aynı zamanda bu pratikleri dijital kimliklerinin ve kültürel aidiyetlerinin bir parçası haline getirdiği bir sahneye dönüşmektedir. Çalışmada elde edilen veriler, medyatikleşme, dijital kutsallık, benlik sunumu ve simülakr kavramları çerçevesinde yorumlanmıştır. Etik gerekçelerle görseller makaleye doğrudan eklenmemiş; ancak tematik ve içeriksel özellikleri doğrultusunda detaylı biçimde analiz edilmiştir.
Bu çalışma, dijital dindarlık ile popüler kültürün kesişiminde, kutsalın dijital kültürde nasıl kişiselleştirildiğini ve estetikleştirildiğini ortaya koyarak, kültürel, dini ve iletişimsel dönüşümlere dair özgün bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya , dijital etnografi , türbe ziyareti , dijital kutsallık , popüler dindarlık.

Kaynakça

• Ak, M. (2018). Halk inançları açısından türbe ziyaretleri: Elazığ örneği. Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 20(1), 47–68.
• Bahçacı, B. (2019). Bir kamu diplomasi aracı olarak kültür: Türkiye'nin kültürel diplomasi potansiyelinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barış, Çetin, Instagram Sahnesinde Kutsallık: Türbe Ziyaretlerinin Dijital Temsili 60
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve simülasyon (O. Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları. (Orijinal eser 1982’de yayımlandı)
• Campbell, H. A. (Ed.). (2013). Digital religion: Understanding religious practice in digital media. New York: Routledge.
• Çamdereli, M. (2018). Din ekranda nasıl durur? Medyada dinin popüler temsilleri. İstanbul:Ketebe Yayınları.
• Çapçıoğlu, İ., ve Demir, Z. (2020). Durgun sulardan bulanık denizlere: Din, kültür ve kimlik ilişkisi, (Ed). H. Beşirli ve Z. S. Tekten , Kültür ve Kimlik:Disiplinlerarası Yaklaşımlar içinde (s. 121–152). Ankara:Siyasal Kitabevi.
• Çuhadar, M. (2021). Postmodernizm, dijitalleşme ve hibrit dindarlık. Tevilat, 2(1), 67–88. https://doi.org/10.53352/tevilat.994404
• Demir, T. (2016). Postmodern perspektiften popüler kültür ve dindarlığın yeni formları. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(15), 117–133.
• Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. New York: Anchor Books.
• Güvenç, B. (1984). Kültürün ABC’si. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Hjarvard, S. (2008). The mediatization of religion: A theory of the media as agents of religious change. Northern Lights: Film & Media Studies Yearbook, 6(1), 9–26.
• Hülür, A. B. (2014). İnançlara yönelik söylemin ideolojik inşası: Cuma hutbeleri. (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü:Ankara.
• Hülür, A. B., ve Akçay Bekiroğlu, H. (2016). Çevrimiçi din: Dini içerikli bir Facebook sayfasının göstergebilimsel analizi. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 14(27), 145–164.
• Köse, A., ve Ayten, A. (2010). Türbeler: Popüler dindarlığın durakları. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Medin, B. (2017). Değişen sinema seyir kültürünü sözlü, yazılı ve elektronik bağlamında anlamak. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 10(1), 357–386.
• Oyman, N. (2016). Sosyal medya dindarlığı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 28, 125–167.
• Ozankaya, Ö. (1992). Ulusal toplumun ve ulusal kültürün kurucu öğeleri. Atatürk Yolu Dergisi, 3(10), 213–225.
• Pink, S. (2016). Digital ethnography: Principles and practice. London: SAGE Publications.
• Sezen, Y. (2013). Sosyoloji açısından din. İlahiyat Vakfı Yayınları.
• Yıldırım, M. (2015). Kültürün sosyolojik bağlamı. Sosyoloji Dergisi, 30, 301–315.
• Instagram. (Anonim). (2018, 25 Aralık). Ziyaret pozunda dua niyeti – Aziz Mahmud Hüdayi Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2023, 17 Temmuz). Ziyaret selamı – Arap Baba Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2018, 26 Kasım). Dua ânı – Servergazi Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2018, 19 Ağustos). Özçekim – Şeyh Şaban-ı Veli Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2022, 15 Ağustos). Manevi dönüşüm – Mevlâna Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2022, 7 Haziran). Dijital şifa – Harrani Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2025, 4 Ocak). Çaput bağlama – Elif Ana Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2024, 6 Ağustos). Mekânsal sadelik – Mevlâna Türbesi.
• Instagram. (Anonim). (2019, 9 Aralık). 16 yıl sonra – Arap Baba Türbesi.