Günümüz Türkiye’sinde Metin Tenkidi ile İlgili Metodoloji Çalışmaları

Yıl 2021, Sayı: 1, 118 - 138, 31.12.2021

Mehmet Emin Çiftçi

Öz

Hadislerin tespit çalışmaları Resulullah’ın vefatı ile bağlamıştır. İslâm âlimlerinin bu konu ile ilgili çalışmaları birçok problemi çözüme kavuşturmasına rağmen bazı rivayetlerin Hz. Peygamber’e aidiyetinin tespiti meselesi hala güncelliğini korumaktadır. Dolayısıyla geçmişten günümüze konu ile ilgili birçok usul çalışmaları yapılmıştır. Bu alandaki metodoloji çalışmaları yeni araştırma imkânları ile daha dinamik bir araştırma alanı haline gelmiştir. Türkiye’de İlahiyat fakültelerinde son dönemde yapılan akademik araştırmalarda hadis usûlü ile ilgili dikkat çekici çalışmalar yapılmıştır. Bu alan ile ilgili azımsanmayacak kadar kitap, lisansüstü tez ve makale üretilmiştir. Bu çalışmalarda tartışılan çeşitli hususlar olmakla beraber usûl denemeleri daha çok metin tetkiki ve tenkidi etrafında kümelenmektedir. Asırlar boyunca rical tenkidi merkeze alınarak yapılan hadis tetkikleri birçok meseleyi çözdüğü bilinen bir gerçektir. Bununla beraber hala çözüm bekleyen bazı problemlerin olduğu tartışılmaktadır. Bu meselelerin, metin tetkikinin tamamlayıcı bir unsur olarak etkinleştirilmesi durumunda aşılacağı düşünülmektedir. Bu çalışmada Günümüz Türkiye’sinde hadis metinlerinin Hz. Peygamber’e aidiyetinin tespiti ile ilgili önerilen metotlar araştırılmıştır. Metin makale sınırını aşmaması için bu konuda yapılmış olan birkaç doktora çalışmaları ile sınırlandırılmıştır. Bu çalışmaların ortak noktaları ve farklılıkları tespit edilmiştir. Daha sonra bu yöntemlerin metin tespitine katkıları değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Metin, Sıhhat, Metodoloji, Tenkid

Methodology Studies Related to Text Criticism in Today's Turkey

Öz

The studies of the hadiths were connected with the death of the Messenger of Allah. Although the studies of Islamic scholars on this subject have solved many problems, some narrations have been attributed to The issue of determining his belonging to the Prophet still remains up-to-date. Therefore, many methodological studies have been carried out on the subject from the past to the present. Methodology studies in this field have become a more dynamic research area with new research opportunities. In the recent academic researches in theology faculties in Turkey, remarkable studies have been carried out on the hadith methodology. A substantial number of books graduate theses and articles have been produced in this field. Although there are various issues discussed in these studies, the method essays are mostly clustered around text analysis and criticism. It is a well-known fact that the hadith studies, which have been carried out for centuries by focusing on the criticism of the dignitaries, have solved many issues. However, it is discussed that there are still some problems waiting to be solved. It is thought that these issues will be overcome if text study is activated as a complementary element. In this study, the hadith texts in today's Turkey, Suggested methods for the determination of belonging to the Prophet have been investigated. In order not to exceed the article limit, the text is limited to a few doctoral studies on this subject. The common points and differences of these studies have been determined. Then, the contributions of these methods to text detection were evaluated.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Text, Sahih, Methodology, Criticism

Kaynakça

• Abdülcebbâr, Saîd. “Metin Tenkidinde Temel Kriterler, Cilt 12, s. 215-250.” çev. Ahmet Ürkmez. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/ (ts.), 215-250.
• Agitoğlu, Nurullah. Hadîslerin Anlaşılmasında Bağlamın Rolü. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabili, Doktora Tezi, 2012.
• Ahmad Anis. “Mevdûdî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/432-437. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2004.
• Apaydın, Mehmet. Hadislerin Tespitinde Bütünsel Yaklaşım. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı Hadis Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2017.
• Arslan, Ali. Hadiste Metin Tenkidi Prensibi Olarak Tarihe-Vakıaya Aykırılık. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensiıtüsü Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, 2007.
• Bağcı, H. Musa. Hadis Tarihi ve Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu, 2012.
• Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Fakîh ve’l-Mutefakkih. tkh. Âdil b. Yûsuf el-Ğarrâzî. Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzîyye, 1421.
• Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali b. Sâbit. el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye. thk., Ebû Abdullah es-Sûrkî-İbrâhîm Hamdî el-Medenî,. Medîne: Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Huseyin. es-Sünenu’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Ata. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiye, 2003.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed b. Zuheyr b. Nâsır. 9 Cilt. Beyrût: Dâru Tûku’n-Necât, 1422.
• Çiftçi, Mehmet Emin. Hadis Usûlünde Sahih Hadisin Tanımı Problemi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
• Ebû Yûsuf. er-Redd ‘alâ Siyeru’l-Evzâî,. ed. thk. Ebû’l-Vefâ Afgânî. Hindistan: Lecnetu’l-İhyai’l-Mearifi’n-Nu’maniye, ts.
• Ertürk, Mustafa. Metin Tenkidi (Gayb ve Fiten Hadisleri Örneği). 1 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Baskı., 2011.
• Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir A’ta. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Hibbân. Sahîh, (el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân, İbn Balaban tertibi). thk. Şuayb Arnavût. 17 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbnu’l- Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman. el-Mevzûât. thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 2 Cilt. Medîne: Mektebetü’s-Selefiye, 1966.
• İbnu’s-Salâh, Osmân b. Abdurrahmân. Mukaddimetu İbnu’s-Salâh. thk. Nureddin Itır. Sûriye: Dâru’l-Fikir, 1986.
• Keleş, Ahmet. Hadis Tarihi ve Usulü Dersleri. Ankara: Fecr Yayınevi, 2017.
• Keleş, Ahmet. Sünnet’in Kur’an’a Arz Usûlü. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 1997.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. Alternatif Hadis Metodolojisi. Ankara: Kitabiyat, 2002.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim İbnü’l-Haccâc el-Kuseyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muammed Fuâd Abdülbâki. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref en-Nevevî. el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Miislim b. el-Haccâc. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Oruçhan, Osman. Hadiste Metin Tenkidi İlkesi Olarak Pozitif Bilimlere Aykırılık. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâil. Sahîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed b. Zuheyr b. Nâsır. 9 Cilt. Beyrût: Dâru Tûku’n-Necât, 1422.
• Çiftçi, Mehmet Emin. Hadis Usûlünde Sahih Hadisin Tanımı Problemi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019.
• Ebû Yûsuf. er-Redd ‘alâ Siyeru’l-Evzâî,. ed. thk. Ebû’l-Vefâ Afgânî. Hindistan: Lecnetu’l-İhyai’l-Mearifi’n-Nu’maniye, ts.
• Ertürk, Mustafa. Metin Tenkidi (Gayb ve Fiten Hadisleri Örneği). 1 Cilt. Ankara: Fecr Yayınları, 2. Baskı., 2011.
• Hâkim, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillâh en-Nîsâbûrî. el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn. thk. Mustafa Abdülkâdir A’ta. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Hibbân. Sahîh, (el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hibbân, İbn Balaban tertibi). thk. Şuayb Arnavût. 17 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbnu’l- Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahman. el-Mevzûât. thk. Abdurrahmân Muhammed Osmân. 2 Cilt. Medîne: Mektebetü’s-Selefiye, 1966.
• İbnu’s-Salâh, Osmân b. Abdurrahmân. Mukaddimetu İbnu’s-Salâh. thk. Nureddin Itır. Sûriye: Dâru’l-Fikir, 1986.
• Keleş, Ahmet. Hadis Tarihi ve Usulü Dersleri. Ankara: Fecr Yayınevi, 2017.
• Keleş, Ahmet. Sünnet’in Kur’an’a Arz Usûlü. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 1997.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. Alternatif Hadis Metodolojisi. Ankara: Kitabiyat, 2002.
• Kırbaşoğlu, M. Hayri. İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1999.
• Müslim, Ebû’l-Hüseyn Müslim İbnü’l-Haccâc el-Kuseyrî. el-Câmiu’s-Sahîh. thk. Muammed Fuâd Abdülbâki. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref en-Nevevî. el-Minhâc Şerhu Sahîh-i Miislim b. el-Haccâc. Beyrût: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1392.
• Oruçhan, Osman. Hadiste Metin Tenkidi İlkesi Olarak Pozitif Bilimlere Aykırılık. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2005.