İslam Hukuku Açısından Çocuk İhmal ve İstismarı

Yıl 2021, Sayı: 1, 50 - 82, 31.12.2021

Cemil Liv

Öz

Toplumsal yapının en önemli parçası olan aile aynı zamanda insanın karakteri şekillendiren, onu geleceğe hazırlayan bir eğitim kurumudur. Çocuğun zihin dünyasının, ahlaki yapısının temel kalıplarını ailede oluşur. Aile yuvasının sağlıklı ve huzurlu olması toplumsal yapının da kalite düzeyini de etkilemektedir. Bu sebeple de İslam ailenin oluşum aşamalarına, eşler arasındaki hak ve ödevlere özel önem vermiştir. Eşlerin birbirleri için huzur kaynağı olduğunu, her türlü sıkıntıya karşı birbirlerini koruyucu kalkan olduklarını bildirmiştir. Kuruluşuna özel önem verilen aile yuvasının en önemli neşe kaynağı hiç şüphesiz çocuklardır. Çocuklar ailede huzur ve mutluluğun sembolü oldukları kadar anne-babanın ahiret karnelerindeki en önemli kalemi oluşturmaktadır. Zira çocuklar anne – babaya emanet kılınmıştır. Günümüz dünyasında teknolojik ve fiziksel gelişime paralel olarak ahlaki ve manevi dünyada dezenformasyonlar da artmıştır. Evin neşe kaynağı olan çocuklara karşı ihmal ve istismar vakaları artmıştır. Çocuğun barınma, beslenme, eğitim ve sağlık gibi temel ihtiyaçlarına yönelik ihmaller had safhalara ulaşmıştır.
Bu çalışmada anne-babaya Allah’ın bir emaneti olarak verilen çocuğun ihmal ve istismarının İslam hukuku penceresinden bir değerlendirilmesi yapılarak, bu konuda ebeveynin, toplumun ve devletin sorumluluklarının neler olduğu izah edilmeye çalışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çocuk, Hak, İstismar, İhmal, Şiddet

An Evaluation of the Abuse of the Rights of Children from the Islamic Law

Öz

Family is a significant institution that shapes the characters of individuals and prepares individuals for their future. It is absolute that the fundamental abilities and structures of children were formed within the family. When the family where an infant grows up is in better conditions, no doubt, conditions of the society are going to be better. As Islam is such a kind of religion that is aware of the roles of couples in the family, it gives importance to family life, and the rights of couples to each other are underlined. Islam emphasized that couples should protect each other and each other’s rights against any negative situation coming from not only outside but also within the family. Thus, children are like a source of happiness in this significant institution. As they are regarded as a symbol of happiness they are also seen as an effective mechanism that influences the faith of the couples in their afterlife. They are like a trust given by Allah to couples. Besides, there have been important technological developments in recent decades in this world, the disinformation situations in mental and spiritual worlds, have also risen. As a result of this, the number of cases not only about the neglect of rights of the child but also showing the abuse of child increased. Especially, some fundamental rights of the children such as accommodation, food, education, and health services have been neglected by couples. In this article, the cases of the neglect, and abuse of children are evaluated in the manner of Islamic law by underlining the responsibilities of not only the couples, society but also the government.

Anahtar Kelimeler

Children, Right, Abuse, Neglect, Violance

Kaynakça

• Abdulazîz el-Buhârî, Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l- Esrâr an Usûli’l-Fahri’l-İslâm el-Pezdevî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1417/1997.
• Abdulnazar, Muhammed Arif. İslam Hukukunda Çocuk İstismarını ÖnleyiciTedbirler. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Abdurrezzak, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî.Musannef. 11 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmi, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Atmaca, Talip. İslâm Hukukunda Ceza Ehliyeti. Ankara: Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2002.
• Ay, Mehmet Emin. “İslam Hukuku Kaynaklarına Göre Pedagojik Açıdan Çocuk Eğitiminde Dayak Cezasına Getirilen Sınırlamalar”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 225-230.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-Kârî. 25 Cilt.Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabi, ts.
• Azîmâbâdî, Ebü’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hak b. Emîr Alî ed-Diyânüvî.Avnü’l-mabûd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Bardakoğlu, Ali. “Bulûğ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/413-414.İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübra. 10 Cilt.Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Bilmen, Ömer Nasûhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhat-ı Fıkhıyye Kâmusu. 8 Cilt.İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1985.
• Canan, İbrahim. “Çocuk İstismarını Önlemede İslam’ın Bir Tedbiri: Çocuğun Kazancının Ebeveyne Haram Olması Meselesi”. Çocuk Sorunları ve İslâm Sempoyumu. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Cessâs, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Ahkâmü’l-Kur’an. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabi, 1405.
• Çalış, Halit. “Ebeveyn ve Çocuklar Arası Maddî İlişkilerde Adâlet/Eşit Muâmele”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2003), 121-151.
• Çeker, Orhan. İslâm Hukukunda Çocuk. Konya: Tekin Kitabevi, 2015.
• Çolak, Mücahit. “İslâm Hukukunda Ceza Ehliyeti Açısından Yaş Küçüklüğü”.Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2011), 103-124.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1424.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Es’as es-Sicistânî. es-Sünen. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Erbay, Celal. İslâm Hukukunda Küçüklerin Himayesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Erdoğan, Suat. “Kur’an ve Sünnet Işığında Suç-Ceza Uygunluğu”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2014), 125-182.
• Erturhan, Sabri. “Fıkhî Açıdan Nitelikli Cinsel Saldırı (Irza Geçme)”.Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2012), 21-71.
• Ertürk, Mustafa. “Çocuğun Dînî Eğitiminde Kullanılan Bir Hadîs ve Tahlîli”.Marife 2/2 (2002), 53-79.
• Güler, Nuran vd. “Anneleri Tarafından Çocuklara Uygulanan Duygusal ve Fiziksel İstismar/İhmal Davranışı ve Bunu Etkileyen Faktörler”. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 24/3 (2002), 128-135.
• Heysemî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1414.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. İslam Hukuk Felsefesi. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2013.
• İbn Ebi Şeybe, Ebû Bekr Abdullâh b. Muhammed. Musannef. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed.Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, ts.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk. Sahîh. 2 Cilt. Dımeşk: el- Mektebetü’l-İslami, 1424–2003.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullâh b. Ahmed b.Muhammed. el-Mugnî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed. Bidâyetü’l- müctehid ve nihâyetü’l-muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1425.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b.Abdilvâhid. Fethu’l-Kadîr. 10 Cilt.Beyrut: Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1317.
• Kara, Bülent vd. “Çocuk istismarı”. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 47 (2004), 140-151.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân el-. ez-Zahîra.14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmi, ts.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1406/1986.
• Konan, Belkıs. “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu”. Osmanlı Tarihi Araştırmave Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM) 29 (2012), 149-172.
• Köse, Saffet. “İslâm Hukukuna Göre Anne-Babanın Bağış (Hibe) Konusunda Çocukları Arasında Yaptığı Ayrım”. Mehir 4 (1999), 14-20.
• Köse, Saffet. “İslam Hukukunda Çocuğun Çalışması Gelirinin Korunması ve İstismarını Önleyici Tedbirler”. Çocuk Sorunları ve İslam Sempozyumu. 117- 160. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2010.
• Köse, Saffet. İslâm Hukukunda Hakkın Kötüye Kullanılması. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1997.
• Köse, Saffet. “Lakît”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/68-69.Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Köse, Saffet. “Rüşd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/298-300.İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008.
• Köse, Üzeyir. “İslâm Ceza Hukuku Açısından Çocuklara Yönelik Cinsel İstismar”. Sosyal Bilimler Dergisi 8/16 (2018), 312-331.
• Merginânî, Ebû’l-Hasan Burhânüddîn Ali b. Abî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabi, ts.
• Mevsılî, Abdullah b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr. 4 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1416.
• Muhammed İlîş, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Minehu’l-celîl ʿalâ Muhtasari’ş-Şeyh Halîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1409/1989.
• Müslim, Ebû’l-Hüseynel-Kuşeyrî. el-Câmi’u’s-sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Necib el- Muti’î. Tekmiletü’l-Mecmû’. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddin b. Seref. el-Mecmû’ Şerhu’l-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Okur, Kaşif Hamdi. “Çocuğun Korunması Açısından Âkile Kurumu”. Çocuk Sorunları ve İslam Sempozyumu. 433-448. Rize: Ensar Neşriyat, 2010.
• Öztürk, Sema. Çocuklarda Duygusal İstismar. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Pelendecioğlu, Betül - Bulut, Sefa. “Çocuğa Yönelik Aile İçi Fiziksel İstismar”.Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi 9/1 (2009), 50-62.
• Râfiî, Ebü’l-Kâsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm. el-Azîz şerhu’l- Vecîz. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1997.
• Râzî, Fahreddin er-. Mefâtîhu’l-Ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabi, 1420/1999.
• Sadrü’ş-şehîd, Ebû Hafs Hüsâmüddîn Ömer b. Abdilazîz b. Ömer b. Mâze el- Buhârî. Şerhu Edebi’l-kâdî. 4 Cilt. Bağdat: Dâru’l-Arabiyye, 1398/1978.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed.Tuhfetü’l-fukahâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Sehl. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1402.
• Şâfiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1403.
• Şensoy, Naci. “Eski Devirlerde ve İslâmda Yaşın Cezai Mesuliyet Üzerindeki Tesiri”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası 13/2 (1947), 512-528.
• Şevkâni, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali. Neylü’l-evtâr serhu Münteka’l-ahbâr.Mısır: Dâru’l-Hadis, 1357.
• Şimşek, Murat. “İslâm Hukuku ve Pozitif Hukuk Açısından Çocukta Ceza Ehliyeti”. İnsan ve Toplum Dergisi 2/3 (2012), 139-164.
• Şirâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Şirâzî, Ebû İshak Cemaleddin İbrâhim b. Ali b. Yusuf. el-Mühezzeb. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmi’u’s-sahîh. 5 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Udeh, Abdulkâdir. et-Teşrîü’l-cinâiyyü’l-İslâmî mukârinen bi’l-kânûni’l-vad’î. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kâtibi’l-Arabi, ts.
• Usta, Sevgi. “Anne Babanın Tedip Hakkı”. İstanbul Üinivestesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi 8 (1994), 15-18.
• Üçok, Çoşkun. “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler”. Ankara Üniversitesi Hukuk fakültesi Dergisi 4/1 (1947), 48-73.
• Üsrûşenî, Muhammed b. Mahmud. Ahkâmu’s-Sıgâr. çev. İbrahim Canan.İstanbul: Cihan Yayınları, 1984.
• Yıldırım, Adem. İslam Ceza Hukukunda Suça Misliyle Mukabele prensibi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Yıldırım, Adem. “İslam Hukukunda Cinsel Dokunulmazlığa karşı İşlenen Hetk-i Irz (Tecavüz) Suçunun Cezası ve Kur’an Ceza İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47 (2018), 225-261.
• Yılmaz Irmak, Türkan. Çocuk İstismarı ve İhmalinin Yaygınlığı ve Dayanıklılıkla İlişkili Faktörler. İzmir: Ege Üniversitesi, Doktora Tezi, 2008.
• Zeydân, Abdulkerim. el-Ferd ve’d-devle fi’ş-şeriati’l-İslam. Bağdad: Matbaatü Selman Azami, 1965.
• Zeylâi, Fahreddin Osman b Ali b Mihcen. Tebyînü’l-hakâik fî şerhi Kenzi’d- dekâik. Kahire: Matbaatü’l-Kübra’l-Emiriyye, 1313.