Geniş ve Dar Çerçevede Yapılan Değerlendirmeler Bağlamında Zekatın Sarf Yeri Olarak Fi Sebilillah Kavramının Analizi

Yıl 2021, Sayı: 1, 191 - 229, 31.12.2021

Abdulsalam Yousuf Essa Al Yacoub

Öz

Araştırma, zekâtın verileceği yerlerden ﴾هللا سبيل وفي)﴿ve Allah yolunda) ifadesinin, çerçeveyi geniş tutma ile dar tutma arasında değişkenlik gösteren delalet konusunu ele almaktadır. Acaba bu sınıf, zekâtın verileceği sınıfları açıklayan ayette zikredilmeyen her şeyi kapsamakta mıdır? Acaba (ve Allah yolunda) ifadesinin bünyesine lafzın delalet ettiği her durum giriyor mu? Yoksa onun özel bir delaleti mi vardır? (ve Allah yolunda) ifadesi sadece gazve ve savaşla mı sınırlıdır? Yoksa delaleti açısından gazve ve savaştan daha geniş olup diğer iyilik ve hayır çeşitlerini de kapsıyor mu? Araştırmada, ümmetin mal ihtiyacını karşılamada zekâtın temel bir gelir kaynağı olduğunu ele aldım ve kısaca zekâtın verildiği sekiz sınıfın tümünü ve bunların ümmetin tüm toplumsal ve genel ihtiyaçlarını karşıladığını zikrettim. Ardından da (ve Allah yolunda) mefhumunun tanımını yaptım ve ondaki umumun delaletini, tahlilini ve mezheplerin tartışmasını yaptım. Şâri‘in, diğer sınıflardan farklı olarak bu sınıfı mücmel zikretmesinin hikmetini araştırdım. Bunda da Kur’an’ın delaletine, sahih sünnete, sahabe ve tabiînin sözlerine ve fakihler ve müfessirlerin görüşlerinden tercih edilene dayandım. Bu araştırmada karşılaştırmalı analitik endüktif araştırma yöntemine tabi oldum ve belirli bir mezhebe bağlı kalmadım; her mezhebin görüş ve delillerinin aktarıyorum, konuları ele alıyor ve onları tartışıyorum. Delil ve hücceti en güçlü, ümmetin genel maslahatına en yakın ve hoşgörülü şeriatın amaçlarını gerçekleştirecek olanını tercih ediyorum. Araştırmanın neticesi, (ve Allah yolunda) sınıfı, Allah yolunda gazveye münhasır kılınmaksızın bütün iyilik ve hayır çeşitlerini kapsadığıdır. Zira “Allah yolunda” ifadesi hepsi için genel olup, bir sınıfa mahsus kalıp diğerlerini dışarıda bırakmaz. Gazveyle sınırlandırılması delile ihtiyaç duymaktadır; delil olarak da bir nas veya sarih bir icma bulunmamaktadır. Allah en iyi bilendir.

Anahtar Kelimeler

Zekâtın Verileceği Sınıflar, Ve Allah Yolında, Gazve ve Cihad, İnfak, Sadakalar.

مصرف في سبيل هللا من مصارف الزكاة بين التوسع والتضييق

Öz

ناول البحث داللة مصرف ﴿وفي سبيل هللا﴾ من مصارف الزكاة بين التوسع والتضييق، ألن هذه الداللة مبهمة، وحصرها في الغزو والقتال من شأنه تعطيل بعض المصالح العامة لألمة. وتناول البحث بيان أن أهمية الزكاة وأنها مورد أساسي لتلبية حاجة األمة للمال، وعرجت باختصار على ذكر جميع مصارف الزكاة الثمانية، وأنها تستغرق جميع الحاجات االجتماعية والعامة لألمة، ثم حددت مفهوم ﴿وفي سبيل هللا﴾، وبينت داللة العموم فيه وتحليلها، ومناقشة المذاهب. وبحثت عن حكمة الشارع من ذكره مجمالً دون باقي المصارف، واعتمدت على داللة القرآن، وما صح من السنة، وأقوال َر َج َح من أقوال الفقهاء والمفسرين الصحابة والتابعين، وما . واتبعت في البحث المنهج االستقرائي التحليلي المقارن، ولم ألتزم مذهبا معينا، وإنما أسوق األقوال واألدلة لكل مذهب، وأحرر المسائل، وأناقشها، وأرجح ما كان أقوى في دليله وحجته، وأقرب للمصلحة العامة لألمة، وبما يحقق مقاصد الشريعة السمحة. وكانت ثمرة البحث؛ أن مصرف ﴿وفي سبيل هللا﴾ يشمل جميع وجوه البر وسبل الخير، دون قصره على الغزو في سبيل هللا؛ ألن سبيل هللا عام في الكل، فال يختص بصنف دون غيره، وقصره على الغزو يحتاج إلى دليل وال دليل من نص أو إجماع صريح. وهللا أعلم

Anahtar Kelimeler

الكلمات المفتاحية, مصارف الزكاة، وفي سبيل هللا،, الغزو والجهاد، اإلنفاق،, الصدقات.

A bank for the sake of Allah is one of the ways in which Zakat is spent between expansion and narrowing

Öz

The paper indicated that charity (for Allah's sake) part of Zakat that can be widely opened or narrow aspect, dose it includes everything except what was mentioned in the vers of charity spends? And dose it go under (for Allah's sake) everything the vers said? Or does it have a specific meaning? Dose (for Allah's sake) is exclusively on battles and fights only? Or also includs other meanings? I have studied in the paper that Zakat is a main resource to fulfil the the nation need to money, and brieflyI mentioned the 8 Zakat receivers, that involve all the nation needs, then I put a term (For Allah's sake), and explained it's meaning with different sects prospectives. Moreover, I looked into the wisdom of mentioning it separately, and relayed on Qur'an, Prophet Suna, companions says and what the scholar think to realise it. I followed the scientific based search avoiding any kind of bias taword any of the sects using the scientific research methods to deliver the results that match the mercifull AlShareah vision. The conclusion was that charity (for Allah's sake) include the good ways for nation needs, and it is not exclusively on wars for Allah's Sake, that's because For Allah's sake is a vast term and doesn't related to specific means and the opposite of that will need to have a straight obvious evidence.

Anahtar Kelimeler

For Allah, war and fight, spend, charities., Zkate receivers

Kaynakça

• Abderî, Muhammed bin Yûsuf bin Ebi’i-Kasım, Tac Vel İklil el-Muhtasar Halil. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1398/1978.
• Ahmed b. Hanbel, Müsnedü Ahmed, Beyrut: Müessesetü’r-risale, 2001.
• Ahmed Mustafa Meragi. Tefsirü'l-Meragi. Mısır: Matbaatü Mustafa, 1365/1945.
• Ali b. Muhammed er-Rabî el-Lahmî. et-Tebsıra. Katar: Vizâratü’l-evkâf, 1432/2011.
• Ali b. Süleyman el-Merdâvî. El-İnsâf fî ma‘rifeti’r-râcih. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-arabî, ty.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Kurʾâni’l-ʿazîm ve’s-sebʿi’l-mesânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm. Sahîhi Buhârî. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 3. Basım, 1987.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn. er-Ravzü’l-mürbiʿ. Riyad: Medad, 1. Basım, 2005.
• Cedî’, Abdullah b. Yusuf. İlmü Usûli’l-Fıkıh. Beyrut: Dâru’r-Riyan, 1. Basım, 1997.
• Desûkî, Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiyetu’d-Desûkî Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm. Kitâbu’l-Emvâl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed b. el-Herevî. Tehzîbü’l-Luga. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 1. Basım, 2001.
• Ez-Zeyla’î, Abdullah bin Yûsuf el-Hanefî, Ebu Muhammed. Nasbu’r-Raye li-Ehadîs’ul-Hidaye. Mısır: Dâru’i-Hadis, h.1357.
• Heysemî, Ebü’l-Hasan Nûruddîn. Mecma‘u’z-zevâ’id ve menba‘u’l-fevâid. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1415/1994.
• Hısnî, Takıyyüddîn Ebû Bekr b. Muhammed b. Abdilmü’min el-Hüseynî. Kifâyetü’l-ahyâr. Dımeşk: Daru’l-Hayr, 1994.
• İbn Aşur, et-Tahrir ve’t-tenvir, Beyrut: Müessesetü’t-tarihi’l-arabi, 2000.
• İbn Battâl, Ali b. Halef. Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1423/2003.
• İbn Ebi Şeybe. Abdullah b. Muhammed. El-Musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâri’l-kitâb. thk. Kemal Yusuf el-Hût. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Baskı, 1409/1989.
• İbn Esîr, el-Mübarek b. Muhammed el-Cezerî. en-Nihaye fi Garibi’l-hadis ve’l-âsâr. thk. Tâhir Ahmed ez-Zâv3i. Beyrut: Darû’l-fikr, 1421/2000.
• İbn Faris, Mekayisu’l-luğa, Beyrut: Daru’l-fikr, 1979.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed. El-Muhallâ. Mısır: İdaretü’l-Tabâ’atü’l-Münîre, 1352.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân. Sahîh-i İbn Hibbân. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1408/1988.
• İbn Huzeyme, Sahîhu İbn Huzeyme, Beyrut: Mektebetü’l-islami, 1970.
• İbn Hüzeyme, Muhammed b. İshak. Sahîh-i İbn Hüzeyme. Beyrut: Mektebetü’l-İslami, 1390/1970.
• İbn Kayyım, Muhammed b. Ebî Bekir. Zâdü’l-meâd fi Hedyi Hayri’l-İbâd. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1415/1994.
• İbn Kesir, Tefsiru’l-Kur’ani’l-azim, Riyad: Daru’t-taybe, 1999.
• İbn Kudame, el-Kafi fi fikhi İbn Hanbel, Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1994.
• İbn Kudame, el-Muğni, Beyrut: Daru’l-fikr, 1985.
• İbn Manzur, Lisanu’l-arab, Beyrut: Daru Sadır, 1994.
• İbn Nüceym, Bahru’r-raik, Beyrut: Daru’l-marife, ty.
• İbn Nüceym, el-Eşbah ve’n-nezair, Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1980.
• İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdulhalim. Mecmû’u’l-Fetâvâ. Mansura: Daru’l-Vefâ’, 1426/2005.
• İbnü’l-Arabî, Muhammed b. Abdullah. Ahkâmü’l-Kur’an. Thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. Beyrut: Darû’l-fikr, 1421/2000.
• İbnü’l-Lihâm, Ali b. Abbas. El-Kavâid ve’l-Fevâidi’l-Usûliyye. Kahire: Matbaatü’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 1375/1956.
• İsnevî, Abdürrahîm b. el-Hasen b. Alî. et-Temhîd fî taḫrîci’l-fürûʿ ʿale’l-uṣûl. Beyrut: Müessesetü'r-Risale, 1. Basım, 1980.
• Karâfî, Ahmed bin İdrîs Şihabeddin, Ez-Zahîre. Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslami, 1994.
• Kardâvî, Yûsuf Abdullah, Fıkhü’z-Zekât. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1393/1973.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud b. Ahmed. Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1406/1985.
• Kurtubî, Muhammed bin Ahmed Ebi Bekr. El Camiu li-Ahkamil Kur'an. Beyrut: Darü'l İhyai't Turasi'l Arabi, 1416/1995.
• Muhammed Sadîk Hâne İbn Hasan el-Buhârî el- Gınnevcî. er-Ravdatü’n-nediyye şerhu’d-Dürerü’l-behiyye. Beyrut: Dâru’l-ceyl, ty.
• Müslim b. Haccac. Câmiu’s-sahih. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-arabî, 1412/1991.
• Nevevî, Ebû Zekeriya Muhyiddin b. Seref. el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref. Minhâcu’t-ṭâlibîn ve ʿumdetu’l-muttaḳîn fi’l-fiḳh. ed. Ḳāsım Aḥmed ʿAvvaḍ. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2005.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yaḥyâ b. Şeref. Ravdatu’t-tâlibîn ve ʿumdetu’l-muttakīn. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 1412/1991.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-Gayb. Beyrut: Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 3. Basım, 2000.
• Reşîd, Muhammed Reşid b. Ali Rıza. Tefsîru’l-Menar. Kahire: el Heyetül Mısriyyetil Amme lil Kitab, 1990.
• Reşîd, Muhammed Reşîd bin Ali Rıza bin Muhammed el-Kalmunî el-Huseynî. Tefsîrü’l-menâr. Kahire: El-hey'etü'l-mısriyyeti'l-amme li'l-kitab, 1410/1990.
• Sâfî, Mahud bin Abdurrahim Safi, El-Cedvel fi İ'rabi'l-Kur'an ve sarfehû ve beyanehû. Dımaşk: Daru’r-Reşîd, 1418/1998.
• Şafiî, Muhammed bin İdrîs Abu Abdullah. El-Umm. Beyrut: Dâru’l-Mârife, h.1393.
• Şevkânî, Muhammed bin Ali bin Muhammed bin Abdullah, Neylü'l-evṭâr şerḥu Münteḳa'l-aḫbâr min ehadîs seyyidu’l-ehyâr. Kahire: Dârû-l-Hadis, 1421/2000.
• Taberârî, Süleyman bin Ahmd bin Eyyub, Ebu’l Kasım, el-Muʿcemü'l-kebîr. Musul: Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1404-1983.
• Taberî, Muhammed bin Cerîr bin Yezîd bin KEsîr bin Ğâlib ebu Ca’fer, Câmiu'l-Beyân an te'vîli’l-Kur’ân. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1420/2000.
• Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiu’l-Kebir. Mısır: Matbaatü Mustafa 'l-Babi’l-Halebi, 2. Basım, 1975.