Hadis Şerhlerindeki Kâmil İmân Mefhumunun Din Algısı Üzerindeki Etkileri

Yıl 2022, Sayı: 2, 128 - 164, 30.06.2022

Mehmet Sırrı Şık

Öz

Din olgusu, ancak ön gördüğü inanç esaslarıyla, söylemiyle ve eylemiyle bir bütün olarak yaşanması halinde hedefine varabilir. Aksi halde dinin insanlar üzerindeki ideallerinin gerçekleşmesi kolay olmayacaktır. Bu itibarla dinî öğretilerdeki inanç esasları ve bu esaslar doğrultusunda yapılması gerekenleri iyi tespit etmek çok önemlidir. Hatta bu konuda mümkün mertebede beşerin müdahalesine yer vermemek, saf dinin korunması açısından zarurî bir durumdur. Ne var ki, tarih içinde yaşanan bazı olaylar ve gelişen bazı durumlar karşısında dinî beyanların şerh edilmesi kaçınılmaz olmuştur. Şüphesiz ki söz konusu şerhler, dinî metinlerde geçen birtakım muğlak alanların ya da yanlış anlaşılabilecek hususların açıklığa kavuşması için yapılmıştır. Bu bakımdan son derece faydalıdır. Ancak yapılan şerhlerin, dinî söylemin etki bakımından zaafa uğramasına meydan vermemesi, oldukça önem arz etmektedir. Çünkü dinin insanlar üzerinde gerçekleştirmek istediği bazı hedefleri vardır. Bu bakımdan söz konusu hedefin gerçekleşmesi ve dinî mesajların herhangi bir etki kaybına maruz kalmadan evrensel bir boyut kazanabilmesi için olduğu gibi aktarılması gerekmektedir. Bu çalışmamızda bazı rivâyetlerde geçen îmân ve mü’min kavramlarına ilişkin şerhler ve bu şerhlerin sonucunda ortaya çıkan kâmil îmân mefhumu üzerinde durulacaktır. Aynı zamanda kâmil îmân mefhumunun toplumun din algısı üzerindeki muhtemel etkileri ele alınacaktır. Ayrıca dinî metinlerin anlatımında dikkat edilecek bazı hususlar vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Şerh, Kâmil, İmân, Din, Algı

The Effects Of The Concept Of Perfect Belief In Hadith Commentaries On The Perception Of Religion

Öz

The phenomenon of religion might reach its goal if it is lived as a whole with the belief, discourse and action it envisages. Otherwise, it will not be easy to realize the ideals of religion on people. In this respect, it is very important to determine the principles of belief in religious teachings and what needs to be done in line with these principles. In fact, it is essential for the protection of pure religion not to allow human intervention in this matter as much as possible. However, it has become inevitable to interpret religious statements in the face of some events and developing situations in history. Undoubtedly, the commentaries in question were made to clarify some ambiguous areas or issues that could be misunderstood in religious texts. In this respect, the commentaries are extremely useful. However, it is very important that the commentaries do not allow the religious discourse to be weakened because there are some goals that religion wants to achieve on people. In this respect, it is necessary to convey the aim in question in order for the religious messages to gain a universal dimension without any loss of influence. In this study, we will focus on the commentaries on the concepts of faith and believer in some narrations and the concept of perfect faith that emerged as a result of these commentaries. At the same time, the possible effects of the concept of perfect faith on the society's perception of religion will be discussed. In addition, some points to be considered in the expression of religious texts will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Commentary, Perfect Belief, Religion, Perception

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsnedu’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-. Umdetü’l- Kârî fi şerhi Sahihi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
• Babanzâde Ahmed Naim. Sahihi Buhari muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercümesi. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Bağdâdî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-. Nüzhetü’l- aʿyüni’n-nevâẓır fî ʿilmi’l-vücûh ve’n-neẓâʾir. Müessetu’r-Risâle, 1987.
• Buharî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. El-Câmiʿu’l-musnedu’s- sahîhu’l- muhtasar min umûri resûlillâh sallallahu aleyhi ve sellem ve sunenihî ve eyyâmih. 8 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesir, 2002.
• Efendioğlu, Mehmet. “Şerh”. İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010.
• Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân el-. el-Bahru’l- muhit. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
• Ensari, Ebu Meryem Hamza b. Usman el-. es-Sadefu’l-Hâvî li dureri akideti’l-İmâm et- Tahâvî, ts.
• Eş’arî, Ebü’l-Hasen Alî b. İsmâîl b. Ebî Bişr İshâk b. Sâlim el-Basrî. Risâletun ilâ ehli’seğri bi bâbi’l-ebvâb. Medine: Merkezu’l-Bahsi’l-İlmî ve İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, 1992.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-Büstî. A’lâmü’l-hadis fî şerhi Sahihi’l-Buhârî. Mekke: Câmiatu Ümmi’l-Kurâ, 1988.
• Heyet. Hadislerle İslâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2020.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. en-Nuket alâ Sahihi’l-Buhârî. Kâhire: Mektebetu’l-İslâmiyye, 2005.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi şerhi Sahihi’l-Buhârî. Dımeşk: er-Risâletu’l-Âlemiyye, 2013.
• İsfahânî, Hüseyin b. Muhammed b. Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Ḳurʾân. Dâru’l-Kalem, 2009.
• İsfehânî, Ebû Nuaym Ahmed b. Abdullah el-. Ḥilyetü’l-evliyâʾ. Kahire: Dâru’l-Fikr. 1996.
• Kâdî Abdulcebbâr, İbnAhmed el-Esedî. el-Usûlu’l-hamse. Kuveyt: Matbûâtu Câmiati’l- Kuveyt, 1998.
• Karacabey, Salih. “Sahîh’i Buhârî’nin ilk şerhi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (1992) 237-247.
• Kastallânî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-. İrşâdu's-sârî li şerhi Sahihi'l-Buhârî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Kirmânî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Yûsuf b. Alî el-. El-Kevâkibü’d-derârî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1971.
• Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ziyâüddîn Ahmed b. Ömer b. İbrâhîm el-Ensârî el-. el-Müfhim limâ eşkele min telhîsi Kitâbi Müslim. Dımeşk: Dâr-u İbn-i Kesîr, 1996.
• Kurtubî, Ebü’l-Hasen Alî b. Halef b. Abdilmelik b. Battâl el-Bekrî el-. Şerhu Sahihi’l- Buhârî. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 2008.
• Kuşeyrî, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-. el-Câmiʿu-Sahih. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Ta’sîl, 2014.
• Lâşîn, Mûsâ Şâhî. Fethül münim şerhu sahihil Müslim. Beyrut: Dâru’ş-Şurûk, 2002.
• Mübârekfûrî, Safiyurrahmân el-. Minnetu’l-mun’im fî şerhi Sahihi Müslim. Riyâd: Dâru’s- Selâm, 1999.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. Sahihi Müslim bi şerhi’n-Nevevî. Kahire: el-Matbaatu’l-Mısriyye, 1929.
• Özcan, Hanifi. “İman”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. 22. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Sinanoğlu, Mustafa. “İmân”. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî eş- Şâfiî. ed-Dibâc fi Sahihi’l İmâm Müslim bin el-Haccâc. Daru İbn-i Affân, 1996.
• Şensoy, Sedat. “Şerh”. İslâm Ansiklopedisi. C. 38. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2010.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. el- Muʿcemü’l-kebîr. Kâhire: Mektebetu İbn Teymiyye, ts.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el- Horâsânî et-. Şerhu’l-Akaidi’n-Nesefiyye. Beyrut: İhyâu’t-Turâsi’l-Arabi, 2014.
• Temîmî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sâlih b. Muhammed b. Süleymân el-Useymîn et-. Şerhu Sahihi’l-Buhâri. Kâhire: el-Mektebü’l-İslâmiyye, 2008.
• Tûnisî, Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed et-Tâhir et-. et-Tahrîr ve’t- Tenvîr. Dâru’t-Tunusiyye, 2008.
• Türcan, Zişan. “Hadis Şerhçiliğinin Doğuşu ve Gelişimi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/16 (01 Aralık 2009), 101-133.
• Vuruşkan, Hüseyin. “Hadislerin Diliyle İmân-ı Kâmil Kavramının Karakteri”. Diyanet İlmî Dergi 55 (2019), 341.