Münâsebâtü'l-Kur’ân İlmi Çerçevesinde Mâide Suresinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Sayı: 3, 164 - 206, 26.12.2022

Gülhan Maden

Öz

Tefsir tarihinde ilk olarak Ebubekir İbn Ziyâd en-Nîsâbûrî (ö.324/936) tarafından sözlü olarak ifade edilmeye başlayan, Mâtürîdî (ö.333/944), Zemahşerî (ö.538/1143) ve Râzî (ö.606/1209) ile birlikte eserlerde yerini alan, Burhanüddin el-Bikâ’î (ö.885/1480) ile birlikte ise ilmî bir hüviyet kazanan münâsebâtü’l-Kur’an ilmi, ayetler ve sureler arasındaki mana ilişkisini ortaya koymayı hedef edinmiştir. Bu makalede, son nazil olan surelerden biri olan Mâide suresi münâsebâtü’l-Kur’an ilmi çerçevesinde incelenmektedir. Böylece 120 ayetten müteşekkil surenin, ilk bakışta birbirinden bağımsız gibi görünen pasajları arasında ne gibi anlam ilişkilerinin bulunduğu ortaya konulmakta, ayetlerin dizilimi noktasında da Kur’an’ın mu’ciz bir kitap olduğu gözler önüne serilmektedir. Sadece Kur’an pasajları değil, ayet içindeki, ayetler arasındaki, surenin başı ile sonu arasındaki, bir önceki ve bir sonraki sure ile arasındaki irtibat ile ilgili tespitlere de yer verilmektedir. Münâsebâtü’l-Kur’an ilminin belki de en büyük katkısı, Kur’an pasajları arasındaki anlam ilişkisini ortaya koymasıdır. Ancak kimi zaman bu noktada, özellikle de sureler arası irtibatı ortaya koyarken birtakım zorlama yorumlara gidildiği de yadsınamaz bir gerçektir.

Anahtar Kelimeler

Münâsebâtü’l-Kur’an, Mâide, Ahde vefa, Münâsebet, Tenâsüb

Teşekkür

teşekkürler

The Evaluation of Surah el-Maide in the Sense of the Science of Munâsebâtu'l-Qur'an

Öz

The science of munasabatu'l-Qur'an, that was first expressed verbally by Abu Bakr al-Nisaburî (died in 936 AD) in the history of tafsir and took place in works with al-Mâturîdî (died in 944 AD), al-Zamakhsharī (died in 1143 AD) and al-Razî (died in 1209 AD). It gained a scientific identification with Burhān al-Dīn al-Biqāʿī (died in 1480 AD); aimed at presenting the relation of meaning between verses and surahs. In this article, Surah al-Ma’ida that is one of the last revealed surah is being examined in the sense of the munasabatu'l-Qur'an. Thus, even if it reveals the relations of meanings in the passages of the surah that compose of 120 verses and looks like independent of each other, however they consequently illustrated how a miraculous book the Quran is in relation to cycling of the verses. In addition to the relationship between the verses, the connection between the beginning and the end of the sura, the previous and the next surah is also emphasized. Perhaps the greatest contribution of munasabatu'l-Qur'an, is that it reveals the relations of the meanings among the passages of Qur’an. However, it is seen that some exaggerated interpretations are made while trying to explain the connection between the surahs.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Munasabatu, Surah al-Ma’ida, Relation, Tanāsub

Kaynakça

• Bikâ'î, Burhanüddin İbrahim b. Ömer. Naznıü'd-dürer fî tenâsübi 'l-âyi ve's-süver. Kahire: Dâru'l-Kütübi'l-İslâmî, 1984.
• Demirci, Muhsin. Tefsir Usulü ve Tarihi. İstanbul: İFAV Yay., 1998.
• Güven, Şahin. “Celâleddîn es-Suyûti’nin Merâsidu’l-Metâli’ Fî Tenâsübi’l-Mekâtı’ ve’l-Metâli’ İsimli Eseri Bağlamında Sûrelerin Başı ile Sonu Arasındaki Münasebet”. Bilimname 2017/34 (2017), 317-339.
• Hicâzî, Muhammed Mahmud. et-Tefsîru’l-vâdıh. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîli’l-Cedîd, 9. Basım, 1413. İsfahânî, Râgıb. Müfredâtü elfâzi 'l-Kur'ân. thk. Safvan Adnan Dâvûdî. Beyrut: ed-Dâru'ş-Şâmiyye, 2. Basım, 1997.
• İslamoğlu, Mustafa. Kur'an Surelerinin Kimliği. İstanbul: Akabe Vakfı Yayınları, 2012.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur'ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: DİB. Yay., 2. Baskı, 2006.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân. 10 Cilt (20 mücelled). Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1. Basım, 1408/1988.
• Kutup, Seyyid. Fî zılâli 'l-Kur'ân. çev. Salih Uçan – Vahdettin İnce. 10 Cilt. İstanbul: Dünya Yay., 2003.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. thk., Ahmet Vanlıoğlu - Bekir Topaloğlu. 17 Cilt. İstanbul: Dâru’l-Mîzân, 2005.
• Mevdûdî, Ebu'l-A'lâ. Tefhîmü 'l-Kur'ân. çev. Ahmed Asrar. 7 Cilt. İstanbul: Bengisu Yay., 1997.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1423.
• Râzî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer Fahruddin. Mefâtîhu'l-gayb (et-Tefsîru'l-kebîr). 32 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 3. Basım, 1420.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. Safvetü 't-tefâsîr. 3 Cilt. İstanbul: Dersaadet Kitabevi, ts.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Dürru'l-mensûr fi't-tefsîri bi'l-me'sûr. 8 cilt. Beyrut: Dâru'l-Fikr, ts.
• Süyûtî, Celâleddin Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Merâsidu’l-metâli’ fî tenâsübi’l-mekâtı’ ve’l-metâli’. Riyad: Mektebetü Dâri’l-Minhâc li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1426.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. By. Dâru Hecr, 2001.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Bezm-i Elest”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21.10.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/bezm-i-elest#1
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur'ân Dili. Sad. İsmail Karaçam vd. 10 Cilt. İstanbul: Azim Yay., ts.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur'an Tefsiri. 14 Cilt. İstanbul: Anadolu Yay., 1991.
• Yılmaz, Mehmet Faik. Ayetler ve Sureler Arasındaki Münasebet. Ankara: DİB Yay., 2005.
• Yılmaz, Mehmet Faik. "Münâsebâtü’l-Âyât ve’s-Süver". TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25.10.2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/munasebatul-ayat-ves-suver
• Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Cârullah Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an hakâikı'i-tenzîl ve uyûni'l-ekâvîl fi vücûhi 't-te 'vîl. 4 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-Ilmiyye, 1415/1995.