İslâmî Kaynaklarda Mûsâ Aleyhisselâm'ın Dil Tutukluğu Kıssasında İsrâiliyatın Etkisi

Yıl 2024, Sayı: 6, 138 - 158, 30.06.2024

Ebubekir Matpan , Lıkman Youssef

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1451576

Öz

Bu yazımızda öncelikle Kur'an ilimleri uzmanlarının Kitap Ehli'nin çeşitli kaynaklarından etkilendiklerinden, Özellikle de tefsir kitapları önceki/geçmiş ümmetlerin haberleriyle ilgili Kur'an âyetlerini tefsir ederken manasını en iyi şekilde kavramada aciz kaldıkları zaman, onu İsrâilî kaynaklardan almış veya Abdullah bin Selam ve diğerleri gibi İslâm'a girenlerden naklettiklerinden bahsettik. Sonra peygamberlerin sıfatları ve onların tiksindirici hastalıklardan, vazifelerini yapmalarına mâni olan fıtrî ve ahlâkî kusurlardan masum oldukları konusuna geçtik. Sonra Mûsâ aleyhisselâma nispet edilen, dilinde tutukluk/düğüm olması gibi kusurlara geçtik. Daha sonra Mısır'dan Çıkış kitaplarındaki hadiselerde geçen düğüm hikayesine, ardından Kur'an-ı Kerim ve Sünnet'teki düğüm konusuna geçtik. Bunun üzerine âyet ve sûreyi zikrettik, sonra müfessirlerin Musa'nın dilinde bir düğümün varlığını tasdik olarak gördükleri ve kendilerine delil olarak gördükleri dört âyeti Peygamberlerin sıfatlarıyla çelişkili bir şekilde tefsir ettiklerinden bahsettik. Nihayet Firavun'un karısının onu yakma korkusuyla onu engellediği için Hz. Musa'nın kor parçasını hiç taşımadığını/ağzına almadığını, ancak tüm bu kargaşanın İsrâilli kaynaklardan nakledilmesinden kaynaklandığını belirttik.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Edebiyatı, Hz. Mûsâ, Tutukluk, İsrâiliyat, Müslüman Tefsirciler

Influence of Israelites on the Story of the Speech Impediment of Prophet Moses in Islamic Sources

Öz

This research paper initially examines in detail the story of prophet Moses suffering from a knot in his tongue, since childhood, hindering his ability to speak fluently. This story is transmitted by many tafsīr (exegetical) sources in the context of certain Qur’ānic verses revolving around the tales of the previous nations. Being unable to interpret such passages accurately, commentators of the Qur’ān either give references form the external external sources or related such stories on the accounts of newly converted Muslims such as ʿAbdullāh b. Salām, Wahb bin Munabbih and others. This is, exactly, the challenge that this paper intends to tackle. To do so, it deals with the lofty qualities of prophets the likes of presevertion from repulsive diseases and congenital and moral defects. Then this study moves on to the core of the research investigating the flaws attributed to Moses, peace be upon him, including the speech impediment. Then it covers the story of the knot mentioned in the Book of Exodus, followed by the same topic approached in both Qur’ān and Sunnah. The method of this research includes both critical and analytical subjects. The significance of the paper lies in the substantially devient impact the issue of knot left on the religious culture of Muslim umma, diverting it from the reality of the matter and making many outsiders view the Islamic religion as a religion of naivety and backwardness. One of the most significant results of this research is the fact that Moses’s tounge was perfectly flawless and defects free. In fact, his linguistic talent was never burned by coal in the first place; not to mention that, subsequent to receiving the mission of prophethood, he turned to his Lord for the elimination of the speech imediment. Not only was he rewarded by the removal of the knot but he was also endowed with extraordinary eloquence.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Literature, Prophet Moses, Speech Impediment, Israiliyyat, Muslim Commentators.

İslâmî Kaynaklarda Mûsâ Aleyhisselâm’ın Dil Tutukluğu Kıssasında İsrâiliyatın Etkisi

Öz

تـحدثنا في مقالنا هذا بداية عن تأثر الـمتخصصين في علوم القرآن بمصادر أهل الكتاب المتعددة، وخاصّة كتب التفسير، وذلك عند تـفسيرهم لآيات الـقـرآن المتعلّقة بأخبار السابقين، وعند عجزهم عن الوصول إلى فـهم مـعـانـيها بالطريقة الـمُـثـلى قاموا بأخذها من تلك المصادر أو نقلها من الذين أسلموا كعبد الله بن سلام وغيره، ثم انتقلنا إلى الحديث عن صفات الرسل وسلامتــهم من الأمراض المنفّرة والعيوب الخَلقية والخُلقية التي تـمنعهم من أداء مهمّاتـهم ، ثـم انـتـقـلـنـا إلى العيوب التي نُــسبت إلى موسى عليه السلام، مثل وجــود عقدة في لسانـه، ثــم انـتـقـلـنا إلى قصة العقدة التي ذُكِرت في أحـاديـــث أســـفار الـخـــروج، بــعـدها إلى مـوضـوع الــعــقدة في القرآن والـسُّــنَّة، فــذكرنا الآيــة والسورة، ثم ذكرنا الآيات الأربع التي يراها المفسرون أنها تؤكّد وجود عقدة في لسان موسى والتي اتّخذوها حججًا ودلائل لهم، وقد فسروها بشكل يتنافى مع خصوصــيّات الرسل، ثم ذكرنا أنّ موسى لم يـحمل الجمر بالأساس لأن امرأة فرعون منعته خوفًا عليه من الحرق، لكن كل تلك الضّجّة حدثت بسبب نقلهم من الإسرائيليات

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية وآدابها, موسى عليه السلام, العقدة, الإسرائيليّات, المفسّرون المسلمون

Kaynakça

• Alûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh el-Hüseynî el-Âlûsî, Ruhü’l-Mânî, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1415.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-Tenzîl ve Esrârü’t-Te’vîl. thk. Muhammed abdurrahmân el-Mara‘şlî. Beyrut: Dârü İhyâü’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1418.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî , el-Câmiʿu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallahü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır, Beyrut: Dârü Tavki’n-Necât, 1422.
• Bûsîrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Ebî Bekr b. İsmâîl, İthâfü’l-hıyere bi-Zevâʾidi’l-Mesânîdi’l-ʿAşere, thk. Yâsir İbrâhîm, Riyad: Dârü’l-Vatan, 1999.
• Celâleyn, Celâleddin el-Mahallî veCelâleddin es-Süyûtî, Tefsîrü’l-Celâleyn, Kahire: Dârü’l-Hadîs, ts
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Hayyân el-Endelüsî, el-Bahrü’l-Muhît fi’t-Tefsîr, thk. Sidkî Cemîl, Beyrut, Dârü’l-Fikr, 1420.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed. İrşâdü’l-ʿakli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. Beyrut: Dârü İhyâü’t-Türâsi’l-Ârabî, ts.
• Feyyûmî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Alî el-Hamevî, el-Misbâhü’l-Münîr fî Garîb’ş-Şerhi’l-Kebîr, Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Hatib, Abdulkerîm Yûnus, et-Tefsîrü’l-Kur’ânî li’l-Kur’ân, Kahire: Dârü’l-Fikr, ts.
• Hicâzî, Muhammed Mahmud Hicâzî, et-Tefsîrü’l-Vâzih, Beyrut: Dârü’l-Cîli’l-Cedîd, 1413.
• İbn Âşûr, Ebû Abdillâh Muhammed et-Tâhir b. Muhammed b. Muhammed b. Âşûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, Tunus: ed-Dârü’t-Tûnusiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak b. Gālib b. Abdirrahmân b. Gâlib el-Muhâribî el-Gırnâtî el-Endelüsî, el-Muharrerü’l-Vecîz fî Yefsîri’l-Kitâbi’l-ʿAzîz,thk. Abdusselâm Abduşşâfî Muhammed, Beyrut: : Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1422.
• İbn berrecân, Abdusselâm b. Abdurrahman b. Muhammed el-Lahmî el-İşbîlî, Tenbîhü’l-Efhâm ilâ Tedebbüri’l-kitâbi’l-Hakîm, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2013
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Cevzî, Zâdü’l-Mesîr fî İlmi’t-Tefsîr, thk. Abdurrezâk el-Mehdî, Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1422.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî, Mu‘cemü Mekâyîsi’l-Luga, thk. Abdusselâm Hârûn, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî, Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut, Dârü’l-Ma’rife, 1379.
• İbn teymiyye, Ebü’l-Kasım Muhammed b. Teymiye el-Harrânî, Mükaddimetün fî Üsûl’t-Tefsîr, Beyrut, Dâr Mektebetü’l-Hayât, 1980.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b Ömer b. Kesîr el-Basrî ed-Dimeşkî, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm, thk. Sâmî Selâme, Kahire: Dâr Tîbe, 1999.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî, Te’vîlü Muhtelifi’l-Hadîs, Dımaşk, el-Mektebü’l-İslâmî, 1999.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânü’l-ʿArab, Beyrut: Dâr Sâdir, 1414.
• Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ziyâüddîn Ahmed b. Ömer b. İbrâhîm el-Ensârî, el-Müfhim limâ eşkele min Telhîsi kitâbi Müslim, thk. Muhyeddîn Dîb Musto vd, Beyrut: Dâr İbn Kesîr, 1996.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh, el-Câmi‘ Li-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Ahmed el-Berdûnî- İbrâhîm Atfîş, Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Misriyye, 1964.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî, Te’vîlâtü’l-Kur’ân, thk. Mecdî bâ-Sellûm, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2005.
• Merâğî, Ahmed b. Mustafa, Tefsîrü’l-Merâğî, Kahire: Mektebetü Mustafa el-Bâbî ve Evlâduh, 1946.
• Mevsilî, Ebû Ya‘lâ Ahmed b. Alî b. el-Müsennâ et-Temîmî el-Mevsılî, el-Müsned, thk. Hüseyn Selîm Esed, Dımaşk: Dârü’l-Me’sûr, 1984. Nasâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî, es-Sünenü’l-Kübr, thk. Hasan Şiblî, Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 2001.
• Nekrî,el-Kâzî Abdun-Nebî b. Abdu’r-Resûl el-Ahmed, Düstûrü’l-Ülemâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 2000. Nîsâbûrî, Nizâmüddîn Hasen b. Muhammed b. Hüseyn el-A‘rec en-Nîsâbûrî Garâibü’l-Kur’ân ve Regāibü’l-Furkân,thk. Zekeriyyâ Ümeyrât, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1416.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn er-Râzî et-Taberistânî, Mefâtîhü’l- Gayb, Beyrut: Dârü ihyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420.
• Seâlibî, Ebû Mansûr Abdülmelik b. Muhammed b. İsmâîl, Fıkhü’l-Luga ve Sırrü’l-ʿArabiyye,thk. Abdurrezâk el-Mehdî, Beyrut: : Dârü İhyâü’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2002.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Sa‘lebî en-Nîsâbûrî, el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Kurʾân, thk. Salâh bâ Osman, Cidde: Dârü’t-Tefsîr. 2015.
• Samerkandî, Nasr b. Muhammaedb. İbrâhim, Bahrü’l-Ulûm, ts.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed b. Abdullah, Fethu’l-Kadîr, Dımaşk: Dâr İbn Kesîr, 1414.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müsesetü’r-Risâle, 2000.
• Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ b. Muhammed. Tâcü’l-Arûs min cevâhiri’l-Kâmûs. Beyrut: Dârü’l-Hidâye,ts.
• Zehebî, Muhammed es-Seyyid Hüseyin, et-Tefsîr ve’l-müfessirûn, Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan hakâʾiki’t-tenzîli’n-nâtık ʿan dekâʾiki’t-teʾvîl. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 3. Baskı, 1407.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. Esâsü’l-Belâga, thk. Muhammed Bâsıl Uyûnü’s-Sûd, Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye,1998.