The Usage of Hadiths as Witnesses In Determining the Rules Of Syntax Discipline

Yıl 2024, Sayı: 7, 146 - 173, 31.12.2024

Sedat Tuna

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1509903

Öz

The first three hijri centuries are highly important for the upcoming eras because written works have survived and important scholars have lived in these centuries. With the conquests started during the era of four khalifs, Arabs started to live together with people from other nations, which caused the original Arabic to become corrupted. Syntax rules were started to be developed in order to prevent the corruption of original Arabic and to protect it. While that the primary sources in determining the rules of syntax were Qur’an verses, poetry and prose is unquestionable; hadiths were used later as well. Yet, scholars focused on whether hadiths can be used as witnesses in determining the rules of syntax discipline. While the first era linguists İbnud-Dâi and Ebû Ḥayyân opposed to the testimony of hadiths, they used them a few times in their works and preferred to remain silent. They were first used as witnesses by İbn Mâlik. Later, reconciliatory approach, which started with Şâtibî and continued with Suyûṭî, came into existence and it continued in the modern times.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Syntax, Hadith, Producing a Witness, Witness.

Nahiv Kaidelerinin Belirlenmesinde Hadislerin İstişhad Olarak Kullanılması

Öz

Hicrî ilk üç asır, Arap lisanı alanında yazılı malzemenin günümüze ulaşması ve önemli âlimlerinin bu dönemde yetişmesi sebebiyle daha sonraki dönemler için oldukça önemlidir. Hulefâ-yı Râşidîn Dönemi’nde başlayan fetih hareketleriyle Araplar’ın mevâlîyle birlikte yaşamaya başlaması fasih Arapçanın bozulmasına sebep olmuştur. Fasih Arapçanın bozulmasının önüne geçmek ve onu korumak için nahiv usulü kaidelerinin tespit edilip geliştirilme çalışmaları hız kazanmıştır. Tespit edilen nahiv kaidelerini saptamada ve doğrulamada tanık gösterilen temel kaynağın öncelikle Kur’an âyetleri, daha sonra şiir ve nesir olması tartışılmazken ileriki dönemlerde de hadisler tanık gösterilmeye başlanmıştır. Ancak, Arap bilim insanları hadislerin gramer kurallarının tespitinde tanık olarak kullanılıp kullanılmayacağı konusuna odaklanmıştır. İlk dönem dilcilerden İbnü’d-Dâi ve Ebû Ḥayyân hadislerin tanıklığına karşı çıkarken eserlerinde hadisleri birkaç defa tanık gösterip suskun kalmayı tercih etmişlerdir. İlk defa İbn Mâlik, hicrî yedinci asırda eserinde hadisleri tanık olarak kullanmıştır. Daha sonra eş-Şâtıbî ile başlayan ve Süyûtî ile devam eden uzlaşmacı yaklaşım ortaya çıkmış ve bu yaklaşım modern dönemde de devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Nahiv, Hadis, Tanık Gösterme, Şahit

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Teşekkür

İlginizden dolayı teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Kaynakça

• Abbâh, Muhammed el-Muhtâr Veled. Târîhu’n-nahvi’l-Arabî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2008.
• Ahmed b. Hanbel, eş-Şeybânî. el-Müsned. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1421/2001.
• Akgün, Hüseyin. Hadis Rivâyet Coğrafyası (Hicrî İlk 150 Yıl). İstanbul: İFAV, 2019.
• Altuntaş, Halil- Şahin, Muzaffer. D.İ. B. Kur’ân-ı Kerîm Meâli. Ankara: Yenigün Matbaacılık, 12. Basım, 2011.
• Âl-Yâsîn, Muhammed Hüseyin. ed-Dirâsâtüʹl-luğaviyye indeʹl-Arab. Bağdad: Mektebetü’l-Hayât, 1980.
• Amûş, Hulûd İbrâhîm. Meseletü ıhticâcü’n-Nuhât bi’l Hadîsi’ş Şerîf fî menâhici’l Muhdesîn. Hâşimiye Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arap Dili ve Edebiyatı Bölümü, Yüksek Lisans Tezi, 1430.
• Arslan, Kıyasettin. ‘'Nahiv Kaidelerinin Tespitinde Kullanılan Kaynaklar''. Turkish Academic Research Review, 1/1, (2016), 63-70.
• Askalânî, İbn Hacer. Fethu’l-bârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l Ma’rife, 1379.
• Askerî, Ebû Hilâl. Kitâbü’s-sınâʿateyn. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Kahire: Dâru İhyâi’l Kütübi’l-Arabî, 1371/1952. Askerî, Muhammed Sâlih Şerîf. el-Arabiyye ve mekânetühâ beyne’l-lügati’s-Sâmiyye. Dirâse ve Takvîm, İdâât en-Nakdiyye, 3/9 (1392/2013), 65-88.
• Attar, Süleyman. Mukaddime fî târîhi’l-edebil Arab. Kahire: Dâru’s-Sekâfe, 2002.
• Avcı, Casim “Kûfe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/339-342. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Timaş Yayınları, 1987.
• Azîmâbâdî, Ebu’t-Tayyib ed-Diyânüvî. ʿAvnü’l-maʿbûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâr İbn Hazm, 1. Basım, 1426/2005.
• Bağdâdî, Abdülkadir b. Ömer b. Bâyezîd. Hızânetü’l-edeb. Kahire: Dâru’l Kâtib’ il-Arabî, 1967.
• Bağdâdî, Hatîb. el-Kifâye. Beyrut: Dâiratü’l-Maârifi’l-Osmânî, 1357.
• Bağdâdî, Hatîb. Târîḫu Baġdâd. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2003.
• Bakırcı, Selami-Demirayak, Kenan. Arap Dili Grameri Tarihi. Erzurum: Fenomen Yayıncılık, 2001.
• Bedevî, Muhammed. Mucemü’l-mustalahât fî’n-nahv ve’s-sarf. Lübnan: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Bezci, Ramazan. İbn Mâlik ve Nahiv Metodunda Hadisle İstişhâdın Yeri. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Bingöl, Abdülkûddüs. “İstidlâl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/325-328. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Birışık, Abdulhamit. “İ‘râbü’l-Kur’ân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/376-379. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 1. Basım, 1422/2001.
• Casim Avcı, “Kûfe”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/339-342. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Hasan, Muhammed Hasan. el-İhticâcü’ş-şiir fi’l-lügat. Kahire: Dâru’l Fikri’l Arabî, 1986.
• Çetin, M. Nihad. “Arap”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/321-324. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Dağlıoğlu, Ufuk. “Rabbim Beni Terbiye Etti (Eddebenî Rabbî)” Rivâyetinin Sıhhati ve Rivâyetin Anlamı Üzerine Bazı Mülahazalar, İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 9/22 (Temmuz 2023), 676-702.
• Dânî, Ebû Amr Osmân b. Saîd b. Osmân. el-Muhkem fî nakdi’l-mesâhif. thk. İzzet Hasan. Dımaşk: Dâru’l- Fikr, 2. Basım, 1418/1997.
• Dayf, Şevki. el-Medârisü’n-nahviyye. Kahire: Dâru’l-Maârif, 7. Basım, 1968.
• Durmuş, İsmail. “İstişhâd” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/276-309. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Durmuş, İsmail. “Nahiv” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.32/300-306. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Düelî, Ebû’l-Esved. Divân-ı Ebî Esved ed-Düelî. thk. Muhammed Hasan Âl Yâsîn. Beyrut: Mektebetü’l-Hallâl, 1418/1998.
• Ebû Sekkîn, Abdülhamîd Muhammed. el-Meâcimu’l-Arabiyye Medârisuhâ ve Menâhicuhâ. Kahire: b.y. 2. Basım, 1402/1981.
• Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed İbrâhîm el-Absî el-Kûfî. el-Musannef. 15 Cilt. thk. Kemâl Yûsuf. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1409.
• Efgânî, Saîd. Fî Usûli’n-nahv. Beyrut: el-Kütübi’l-İslâmî, 1407/1987.
• Enbârî, Ebû Bekr. İżâḥi’l-vaḳf ve’l-ibtidâʾ. nşr. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Dımaşk: Matbûâtü Mecmai’l-Lügati’l Arabî, 1391/1971.
• Enbârî, Ebü’l-Berekât Kemâlüddîn. Nüzhetü’l-elibbâʾ fî aḫbâri’l-üdebâʾ. thk. İbrâhim es-Sâmarâî. Ürdün: Mektebetü’lMenâr, 1405/1985.
• Enîs, İbrâhim. el-Lehecâtü’l- Arabiyye. Kahire: Mektebü’l-Mısrıyye, 8. Basım, 1992.
• Farisî, Ebû Ali. el-Îzâh fi’n-nahv. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1971.
• Farisî, Ebû Ali. el-Mesâʾilü’l-Basriyyât. thk. Muhammed Şâtır. Beyrut: Matbaatü’l-Medenî, 1. Basım, 1405/1985. Farisî, Ebû Ali. Kitâbü’ş-şir. Kahire: Mektebetü Hancî, 1. Basım, ts.
• Fârûkî, Muhammed Hâmid b. Muhammed Sâbir el-Ömerî et-Tehânevî. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn ve’l-ulûm. 2 Cilt. Lübnan: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Hadîsî, Hadice. el-Medârisü’n-nahviyye. Ürdün: Dâru’l-Emel, 3. Basım, 2001.
• Halebî, Ebu’t-Tayyib Abdülvâhid. Merâtibü’n-Nahviyyîn, Kahire: Matbaatü Feccâl, ts.
• Hârisî, Ebû Bişr Sîbeveyhi Amr b. Osmân b. Kanber. Kitâbü Sîbeveyhi. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetü Hancî, 1408/1988.
• Hâşimî, Ahmed. el-Kavâidü’l-esâsiyye li lugati’l-Arabiyye. Mısır: Dâru’l-Hicret, 1310.
• Hıdır, Hüseyin Muhammed. Dirâsâtü’n fi’l-Arabiyye ve târîhuhâ. Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 2. Basım, 1380/1960.
• İbn Cevzî. el-Muntaẓam fî târîḫi’l-mülûk ve’l-ümem. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1412/1992.
• İbn Cinnî. Hasâis. Erişim 21 Haziran 2020.T o PDF: http://www.al http://www.al-mostafa.com.
• İbn Haldûn. Mukaddime, çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2009.
• İbn Manzûr. Lisânü’l- Arab.18 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1968.
• İbnü’l-Esîr, Mecdüddin. en-Nihâye fî garîbiʹl-hadîs veʹl-eser. 5 Cilt. nşr. Tâhir Ahmed ez-Zâvî. Kahire: el-Halebî, 1383/1963.
• İbn Kuteybe. Uyûnü’l-ahbâr. Beyrut: b.y. 1343.
• Kabâve, Fahreddin. Tavzîfü’l Hadis-i Şerîf fî’l -bahsi’n-nahvî. Beyrut: Dâru’s-Selâm, 2019.
• Kahire Arap Dil Kurumu. el-Mucemü’l-vasît. Kahire: Mektebetü’ş-Şurûkı’d-Devliyye, 2004.
• Kazvînî, Hatîb. el-Îzâh fî ulûmi’l-belâga. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Kızıklı, Zafer. “Sîbeveyhi'de Tanık Gösterme Metodu”. Ekev Akademi Dergisi 10/29 (Güz 2006).
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kurʾân. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1427/2006.
• Lebdî, Muhammed Semir Necîb. Eseru'’l-Ḳur’ân ve’l-ḳırâ’ât fi’n-nahvi’l-Arabî. Ürdün: Dâru’l-Fellâh, 2011.
• Mahmud, Mahmud Hüsnî. İhticâcü’n-nahviyyine bi’l-Hadis. Mecmeü’l-Lügati’l-Arabî el-Ürdünî, 2/ 3-4, 43.
• Merzübânî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillâh b. es-Sîrâfî. Ahbârü’n-nahviyyîne’l-Basriyyîn. thk. Muhammed Abdülmün’im Hafâcî. Kahire: Mustafa Elbânî, 1. Basım, 1374/1955.
• Merzübânî, Ebû Ubeydillâh Muhammed b. İmrân b. Mûsâ b. Saîd. Nûrü’l-kabes el-muhtasar mine’l muktebes. thk. Rudolf Sellheim. Beyrut: Imprimerie Catholique, 1384/1964.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l- Arabî. ts.
• Neccâr, Nâdiye Ramazan. Fıkfu’l-lügati’l-Arabiyye ve hasâisuhû, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1. Basım 2016.
• Nîsâbûrî, el-Hâkim. el-Müstedrek. 5 Cilt. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ, Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1411/1990.
• Özalp, Mehmet Sıddık. “İbnu’n-Nâzım’ın, ‘el-Misbâh fî İhtisâri’l-Miftâh’ İsimli Eserinde Müsned İleyh Konusunda Gösterdiği Şiir İstişhâdların Analizi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/1 (2021), 251-275.
• Rummânî, Ali b. Îsâ. Resâi’l fi’n-nahv ve’l-luğa. thk. Mustafâ Cevâd. Bağdad: Dâru’l-Cumhûriyye, 1969.
• Sâlih, Subhî. Ulûmü’l-hadîs. Beyrut: Dâru’l-İlm Li’l-Melâyîn, 1984.
• Sümâlî, Muhammed b. Yezîd el-Müberred. el-Muktedab. thk. Muhammed Abdülhalik Azîme. Kahire: Vezerâtü’l-Evkâf, 1415/1994.
• Süyûtî, Celâlüddîn. el-İktirâh fi usûli’n-nahv. thk. Mahmud Yusûf Feccâl. Dubâi: İhyâu’t-Turâs, 1. Basım, 1421/2000.
• Şâir, Hasan Mûsa. en-Nuhât ve’l-Hadîsü’n-Nebevî. Amman: Dâr Amman, 1431/2010.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-Dünyâ. el-Mucemü’l-kebîr. 25 Cilt. thk. Abdülmecid es-Silfî, Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 1415/1994.
• Tâî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Mâlik el-Endelüsî el-Ceyyânî. Şevâhidü’t-tavzîh ve’t-tahlîl limüşkilâti’l-Câmiʿi’s-sahîh. thk. Tâhâ Muhsîn. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım 1413.
• Tantâvî, Ahmet. Neşetü’n-nahv ve târihuhû eşheri’n-Nuhât. Kahire: Dâru’l-Maârif, 2. Basım, 1995.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. 6 Cilt. thk. Ahmed Mustafa Şakir vdğ. Kahire: Mektebetü Mustafa Elbânî, 1395/1975.
• Ukaylî, İbn Akil. Şerhu İbn Akil alâ Elfiyyeti İbn Malik. Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1407.
• Yıldırım, Enbiya. Hadis Problemleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2001.
• Yûsuf, Ebü’l-Hasan Ali. İnbâhü’r-Ruvât. Kahire: Dâru’l Fikri’l Arabî, 1406/1986.
• Yücel, Ahmet. Hadis Usûlü. İstanbul: İFAV, 2013.
• Zerkeşî, Bedrüddîn. et-Tezkire fi’l-ehâdîsi’l-müştehire. thk. Mustafa Abdülkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l- İlmiyye, 1. Basım, 1406/1986.