Investigation of Muhammad Ali al-Sābūnī’s Safwat al-Tafāsīr in terms of Munāsebātu al-Qur’ān

Yıl 2024, Sayı: 7, 93 - 111, 31.12.2024

Ahmed Flayyıh Raheem Al-maleesi

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1538086

Öz

The Messenger of Allah, the last prophet of the circle of prophethood was given the last divine book, the al-Qur’ān al-Kerîm, by Allah for the peace/serenity of humanity. Prophet Muhammad was the first to commantate this divine book. After him, there have been commentators, especially the companions, who have tried to understand and explain the Qur’ān at all periods and places through the history. On the other hand, various studies have been carried out in order to reveal the i’jâz and nazm of the Qur'ān. In this respect, the science of Munāsabāt al-Qur’ān, which emphasizes the miraculous aspects of the Qur'ān and reveals the integrity of verses and suras and even the integrity within the verse itself, has developed. In this study, Muhammad Alī al-Sābūnī’s (d. 1442/2021) style of processing the types of munāsabāt between the verses in his tafsir Safwat al-Tafāsīr through the examples will be examined. That he shows, and the opinions and explanations of many commentators who attach importance to this issue will also be included. In this way, the main purpose of our study, which is to answer the question of whether al-Sābūnī’s explanations about the types of correspondences between verses were quoted from other commentators or whether they were put forward by his own ijtihād, will be answered. In our study, after giving general information about alSabūnī’s life, his work Safwat al-Tafāsīr and the science of Munāsabāt al-Qur’ān, the explanations about the types of correspondences between the verses in this work will be analyzed.

Anahtar Kelimeler

Qur’ān, Tafsir, Munāsabāt al-Qur’ān, Sābūnī, Safwat al-Tafāsīr

Sâbûnî’nin Safvetü’t-Tefâsîr Adlı Eserinde Âyetler Arasındaki Münâsebet Çeşitleri

Öz

Nübüvvet zincirinin son halkası olan Allah Resûlü’ne insanlığın saadeti için Allah Teâlâ tarafından son ilâhî kitap Kur’ân-ı Kerîm verilmiştir. Bu ilâhî kitabı ilk tefsir eden de Hz. Muhammed (s.a.v.) olmuştur. Kendisinden sonra başta sahabe olmak üzere tarih süreci içerisinde her zaman ve her yerde onu anlamaya ve açıklamaya çaba gösteren müfessirler çıkmıştır. Öte yandan Kur’ân’ın i‘câz ve nazmını ortaya koymak amacıyla çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu minvalde Kur’ân’ın mucizevî yönüne vurgu yapmakla âyetler ve sûreler hatta âyetin kendi içerisindeki bütünlüğünü ortaya koyan Münâsebâtü’l-Kur’ân ilmi gelişmiştir. Bu çalışma Muhammed Alî es-Sâbûnî’nin (ö. 1442/2021), Safvetü’t-Tefâsîr adlı tefsirinde âyetler arasındaki münâsebet çeşitlerini, gösterdiği örnekler üzerinden işleyiş tarzını inceleyerek, bu konuya önem veren pek çok müfessirin görüş ve açıklamalarına da yer verilecektir. Böylece, çalışmamızın asıl amacı olan Sâbûnî’nin âyetler arasındaki münâsebet çeşitleri ile ilgili yaptığı açıklamaların, diğer müfessirlerden mi alıntı yapıldığına, yoksa kendi ictihâdı ile mi ortaya konulduğuna cevap bulunmuş olacaktır. Çalışmamızda Sâbûnî’nin hayatı, Safvetü’t-Tefâsîr adlı eseri ve Münâsebâtü’l-Kur’ân ilmi hakkında genel bilgiler verildikten sonra söz konusu eserde âyetler arasındaki münâsebet çeşitleri ile ilgili yapılan açıklamalar incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Sâbûnî, Safvetü’t-Tefâsîr, Münâsebâtü’l-Kur’ân, Münâsebet, Âyet.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited (Ahmed Flayyıh Raheem, AL-MALEESI).

Destekleyen Kurum

Bu araştırmayı desteklemek için dış fon kullanılmamıştır. The author(s) acknowledge that they received no external funding in support of this research.

Teşekkür

Çalışmamızı okuyarak eksik ve yanlışlarımı tashih eden değerli arkadaşım Muharrem Metin ÖZBEK beye teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca tüm çalışmalarımı büyük bir özveri ve anlayışla destekleyen eşime ve aileme şükranlarımı sunarım.

Kaynakça

• Abulail, Omar M. O. İbn Âşûr’un et-Tahrîr Ve’t-Tenvîr’inde Münâsebet İlmi. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Âlûsî, Şehâbeddin el-. Rûhu’l-Meʿânî. 15 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmîyye, 1. Basım, 1994.
• el-Beydâvî, Nâsıruddîn Ebû Saʿîd. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâ et-Turâsi’l-ʿArabî, ts.
• el-Bikâî, Burhânuddîn İbrâhîm b. Ömer. Nazmü’d-Dürer fî Tenâsübi’l-Âyât ve’s-Süver. 22 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kitâb el-İslâmî, 1992.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Usûlü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1971.
• Demir, İbrahim. Muhammed Ali es-Sâbûnî ve Tefsir Metodu. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2000.
• Demir, Musa. Safvetu’t-Tefâsîr’de Belâgat Uygulamaları. Şırnak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-Hadîs. 10 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarb el-İslâmî, 2. Basım, 2000.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf. el-Bahru’l-Muhît. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmîyye, 1. Basım, 1993.
• Ebüssuûd Efendi. İrşâdu’l-Akli’s-Selîm. 9 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâ et-Turâsi’l-ʿArabî, ts.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’ân Dili. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2021.
• el'Emûdî, İbtisâm. el-Muhtârâtu Mine’l-Munâsebât Beyne’l-Suveri ve’l-Âyât. Riyâd: Merkez Tedebbur li’d-Dirâsât ve’l- İstişârât, 1. Basım, 2015.
• es-Sâbûnî. Safvetu’t-Tefâsîr. 3 Cilt. İstanbul: Siraç Yayınları, 5. Basım, 2022.
• Havvâ, Saʿîd. el-Esâs fi’t-Tefsîr. Kâhire: Dâru’s-Selâm, 1. Basım, 1985.
• Itır, Nûruddîn. İlmu’l-Munâsebât. Dımeşk: Dâru’l-Gevsânî lil Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2016.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddîn Muhammed. Lisânu’l-Arab. Beyrût: Dâru Sâdır, 1990.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tûnus: ed-Dâru’t-Tûnusîyye Li’n-Neşr, 1984.
• İbnu’l-Cevzî, Ebû’l-Ferec Abdurrahmân b. Ali. Nuzhetu’l-A‘yuni’n-Nevâzır fî ‘İlmi’l-vucûh ve’n-Nezâ’ir. Beyrût: Mû’essesetu’r-Risâle, 3. Basım, 1987.
• Kara, Necati. “Nazmü’d-Dürer”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 32/463-464. İstanbul, 2006.
• Kattân, Mennâ’. Mebâhis fî ʿUlûmi’l-Kurʾân. Kâhire: Mektebetu Vehbe, ts.
• el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Beyrût: Mu’essesetu’r-Risâle, 1. Basım, 2006.
• Maden, Gülhan. “Münâsebâtü’l-Kur’ân İlmi Çerçevesinde Mâide Sûresinin Değerlendirilmesi”. Çankırı Karatekin Üniversitesi Darülhadis İslam Araştırmaları Merkezi 3 (2022), 165-206.
• el-Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Teʾvîlâtu’l-Kurʾân. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmîyye, 1. Basım, 2005.
• el-Mâverdî, Ebu’l-Hasen ʿAlî. en-Nuket ve’l-ʿUyûn. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmîyye, ts.
• el-Merâğî, Ahmed Mustafâ. Tefsîru’l-Merâgî. 31 Cilt. Mustafâ el-Nebâbî Matbaası, 1. Basım, 1946.
• Muslim. et-Tefsîru’l-Mevdûʿî li-Suveri’l-Kur’âni’l-Kerîm. eş-Şârika: Kulliyetu’d-Dirâsâti’l-ʿUlyâ ve’l-Bahsi’l-ʿİlmî, 1. Basım, 2010.
• Muslim, Mustafa. Mebâhis fi’t-Tefsîri’l-Mevdû’î. Dımeşk: Dâru'l-Kalem, 2000.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekât. Medâriku’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl. Mektebetu Nezâr Mustafâ el-Bâz, ts.
• Okumuş, Mesut. Tefsir El Kitabı, ed. Mehmet Akif Koç. Ankara: Grafiker Yayınları, 2. Basım, 2014.
• Özdemir, Ahmet Turan. Muhammed Ali es-Sâbûnî ve Tefsirciliği. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2003.
• er-Râzî, Fahruddîn. Mefâtîhu’l-Ğayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1981.
• Seyyîd Kutub. Fî Zılâli’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’ş-Şurûk, 32. Basım, 2003.
• Solmaz, Yahya. Tefsîrin Oluşumunda Ulûmü’l-Kur’ân’ın Yeri-Medârikü’t-Tenzîl ve Safvetü’t-Tefâsîr Örneği-. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• es-Süyûtî. Celâlüddîn Abdurrahmân, el- İtkân fî ’Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebû’l-Fadl İbrâhîm. Suudi Arabistan: Vizâretü’l-Evkâf el-İslâmiye, ts.
• Süyûtî, el- İtkân fî ’Ulûmi’l-Kur’ân, trc. Sakıp Yıldız vd. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1986.
• Şahhâde, İsâm Ahmed. es-Sâbûnî ve Menhecuhu fi’t-Tefsîr Min Hilâli Kitâbihi Safvetu’t-Tefâsîr. Nablus: Necâh Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Tuncer, Faruk. Tenâsüp İlmi Açısından Kur’ân Sûrelerindeki Eşsiz Ahenk. İstanbul: Işık Akademi Yayınları, 2010.
• Yavuz, Yusuf Şevki - Çetin, Abdurrahman. “Âyet”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 4/242-244. İstanbul, 1991.
• Yıldız, Sakıb. “Âyet ve Sûreler Arasındaki Münâsebet”. Özdem Kardeşler Matbaası 7 (İstanbul 1986), 57-76.
• Yılmaz, Ali. Fahruddin er-Râzî’nin et-Tefsîru’l-Kebîr (Mefâtihu’l-Ğayb) Adlı Eserinde Tenâsüp ve İnsicâm. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Yılmaz, Mehmet Faik. Âyetler ve Sûreler Arasındaki Münasebet. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• ez-Zebîdî, Ebü’l-Feyz Muhammed Murtazâ. Tâcu’l-’Arûs. Mısır: el-Matba’tü’l-Hayriyye, 1306.
• ez-Zemahşerî, Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ʿan Hakâikı’t-Tenzîl ve ʿUyûni’l-ekâvîl fî Vucuhi’t-Te’vîl. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, 3. Basım, 2009.
• ez-Zerkeşî, Bedruddîn Muhammed. el-Burhân fî ʿUlûmi’l-Kur’ân. Kâhire: Dâru’l-Hadis, 2006.
• ez-Zuhaylî, Vehbe. et-Tefsîru’l-Munîr. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 10. Basım, 2009.