Ahlâkî İlkelerin Yoğun Olarak Ele Alındığı Hucurât Sûresi Bağlamında Şahsiyet İnşası

Yıl 2024, Sayı: 7, 16 - 33, 31.12.2024

Abdussamet Şen

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1567079

Öz

Kur’an, büyük bir amaca matuf olarak yaratılan insan için hidayet rehberidir. Yaşanılan dünyanın anlam ve amacını insana öğreten bir düsturdur. Kur’an’ın şahsiyetli bir birey inşa etme süreci şüphesiz onun temel hedefleri arasındadır. Bu süreçte güzel ahlâk kuralları önemli bir yer tutar. Yeryüzünün en güzide varlığı olan insan bu kurallar vasıtasıyla kendisine yakışan bir hayat yaşar. Onun şahsiyetli bir birey olma noktasında kemale doğru yürüyüşü de yine bu ahlâki kurallar vasıtasıyla olur. Bunlara uyulmadığında ise gerek ferdi gerekse toplumsal birçok problemle karşı karşıya kalınır. Zira insan yaratılışı itibariyle yüksek hedeflere ulaşabileceği gibi, aşağıların en aşağısına da düşebilir. Potansiyel olarak kendisinde iki yön de bulunmaktadır.
Şahsiyet, kişinin davranış biçimlerinin içselleştirilmesi olup bireyin ortaya koyduğu eylemlerin ahlâkî olmasıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu doğrultuda ahlâkî ilkelerin yoğun olarak ele alındığı Hucurât sûresini ele aldığımızda hangi zaman ve mekânda olunursa olunsun; ontolojik düzlemde insana verilmesi gereken değerin ele alındığı görülür. Zira sûrede başından sonuna kadar insanların ihtiyaç duydukları ahlâki kurallar, belirli bir anlam örgüsü çerçevesinde ortaya konulmuştur. Bu kurallar insanların inançları ile eylemleri arasında içsel bağlantılar kurarak şahsiyetin olgunlaşması sürecinde düzenleyici bir mekanizma görüntüsü verir.
Biz bu çalışmamızda Hucurât Sûresi özelinde şahsiyet inşası konusunu, çalışmamızın sınırlarını aşmamaya gayret göstererek ele almaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

tefsir, Kur'an, İnsan, Şahsiyet, Ahlak, Sorumluluk

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Teşekkür

İlginizden dolayı teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Constructing Personality in the Context of Surah Al-Hujurat Intensely Addressing Ethical Principles

Öz

The Qur'an serves as a guiding beacon for humanity, imparting understanding of life's meaning and purpose. The process of constructing a dignified individual is unquestionably among its core objectives. In this process, ethical principles occupy a significant place. Humanity, the most esteemed creation on earth, leads a fitting life through adherence to these principles, progressing towards personal maturity. Neglect of these principles exposes individuals and societies to various challenges. Indeed, human beings, by their very nature, possess the potential to attain lofty aspirations or descend to the lowest depths, reflecting their dual capacity.
Personality, involving the internalization of behavioral patterns, is directly linked to the ethical nature of one's actions. Thus, in examining Surah Al-Hujurat, which intensely addresses ethical principles, it becomes evident that it underscores the intrinsic value that must be accorded to humanity on an ontological level. The Surah systematically presents ethical rules essential for establishing intrinsic connections between individuals' beliefs and actions, serving as a regulatory mechanism in the process of personality maturation.
The issue of personality construction within the specific context of Surah Al-Hujurat has been addressed in this study, with careful attention paid not to exceed the limites of the research.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Human, Personalty, Ethics, responsibility

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Mu’cemu’l Müfehres li Elfâzi’l-Kur’an’il-Kerim. Kahire: Dâru’l-Hadis, 1364.
• Akseki, Ahmed Hamdi. Ahlâk Dersleri. Ankara: DİB Yayınları, 2016.
• Akseki, Ahmed Hamdi. İslam Fıtrî Tabiî ve Umumî Bir Dindir. İstanbul: Sebil Yayınevi, 2004.
• Albayrak, Mevlüt. “Dinde Serüven Olarak Etik-Estetik Oluş -Hucurât Sûresi Örneği-”. Tabula Rasa Felsefe Teoloji Dergisi 29 (2018), 97-124.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûḥu’l-meʿânî fî tefsîri’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm ve’s-sebʿi’l-mes̱ânî. thk. Ali abdulbâri atiye. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kutubi'l-İlmiyye, 1415.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Meʿâlimü’t-tenzîl. thk. Abdurrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-'Arabî, 1420.
• Beydâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd (Ebû Muhammed) Abdullāh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t- teʾvîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi, 1418.
• Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. thk. Muhammed Sâdık Kamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1405.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tecessüs”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 40/246-247. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Çamdibi, Hasan Mahmud. Şahsiyet Terbiyesi ve Gazâli, İstanbul: Han Yayınları, 1983.
• Çiçek, Halil. Farklı Kültürlerin Birlikte Yaşama Formülü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2008.
• Ebüssuûd. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm. 9 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi turâsil'l-Arabî, ty.
• Ekerim, Esma Sayın. Namaz ve Karakter Gelişimi, İstanbul: İnsan Yayınları, 2006.
• Erdem, Hüsameddin. Ahlâk Felsefesi. Konya: Hü-Er Yayınları, 2002.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak-Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 2018.
• Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ et-Türkî. el-Medînetü’l-Fâzıla. çev. Beşir Güneş. İstanbul: Çağdaş Kitap, 2021.
• Fazlur Rahman. Ana Konularıyla Kur’an. çev. Alparslan Açıkgenç. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2000.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed, Ebû Abdirrahman b. Amr b. Temim. Kitabu’l-Âyn Müratteben Ale Hurufi’l-Mu’cem. thk. Abduhamid Handâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003).
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâu Ulûmi’d-Dîn. çev. Mustafa Çağrıcı. 4 Cilt. İzmir: DİB Yayınları, 2020.
• Güdürü, Fatih - Buyrukçu, Ramazan. “İman Ve Ahlâk Eğitimi Açısından Hucurât Suresi”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/2 (Aralık 2019), 144-174.
• Güven, Şahin. Erdemli Toplumun İnşası. -Hucurât Sûresi Tefsiri- İstanbul: İFAV Yayınları, 2022.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: TDV Yayınları, 2005.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’an’da Allah ve İnsan. çev. Süleyman Ateş. Yeni Ufuklar Neşriyat. ty.
• Izutsu, Toshıhıko. Kur’an’da Dini ve Ahlâki Kavramlar. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 2019.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-Tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1984.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd Veliyyüddin Abdurrahman b. Muhammed b. Muhammed b. Hasen el-Hadramî. Mukaddime. çev. Arslan Tekin. 2 Cilt. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, 2018.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Aḫlâḳ ve’s-siyer. çev. Cemalettin Erdemci-Hasan Hüseyin Bircan. İstanbul: Ensar Yayınları, 2021.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmadüddîn İsmâil b. Şihâbiddin Ömer b. Kesir b. Dav’ b. Kesir. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm. thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. Riyad: Dâru Tayyibe, 1999.
• İbn Manzûr, Cemâlu’d-dîn Muhammed b. Mükerrim. Lisânu’l-Arab. thk, Abdullah Ali el-Kebir, Muhammed Ahmed Hasbullah, Haşim Muhammed eş-Şazeli. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır, 1981.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ʿilmi’t-tefsîr. thk. Abdurrezzâk el-Mehdi. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbu’l-Arabiyye, 1422.
• Kershenteiner, G. Karakter Kavramı ve Terbiyesi, çev. H. Fikret Kanad, Ankara: Milli Eğitim Basımevi, 1997.
• Kılıç, Sadık. Mekân Tarih ve Kültür Sarmalında İnsan. Ankara: Fecr Yayınları, 2023.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmet el-Berduni ve İbrahim Atfiş. 20 Cilt. Mısır: Darü'l-Kütübi'l-Mısrıyye, 1964.
• Kutub, Seyyid. Fi Zilâli’l-Kur’an. Beyrut: Daru’ş-Şuruk, 2003.
• Macit, Nadim. Eylem Değişim İlişkisinin Teolojik Yorumu. Samsun: Etüt Yayınları, 2000.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-Mâtürîdî es-Semerkandî. Teʾvîlâtü’l-Kur’an. thk. Mecdi Bâsellûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2005).
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-ʿuyûn. thk. Seyyîd b. Abdülmaksûd b. Abdürrahîm. 6 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, ty.
• Merâğî, Ahmed Mustafa. Tefsîrü’l-Merâğî. 30 Cilt. Mısır: metebetu ve matbaatu Mustafa el-Bâbi el-Halebi ve Evleduh, 1946.
• Mevdûdî, Ebu’l A’lâ. Ümmet Bilinci. çev. Abdülkadir Coşkun. İstanbul: Ehil Yayıncılık, 2017.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen Beşîr el- Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmud Şehhâte. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetu’t Tarihi’l Arabiyye, 2002.
• Nesefi, Ebü’l-Berekât Hfizüddîn Abdullah b. ahmed b. Mahmûd. Medârikü’t-Tenzil ve Hakâiku’t-Te’vîl. thk. Yusuf Ali Bedevi. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbnikesir, 1434-2013.
• Nuttal, Jon. Ahlak Üzerine Tartışmalar. çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2020.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Mefâtîhu’l-ğayb. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1401/1981.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkân fi Ulûmi’l-Kur’ân. thk. Şuâyb Arnaûd. Dımaşk: Müessesetu’r-Risâle, 2008.
• Şentürk, Recep-Kadir Canatan. “Irkçılık” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 19/124-131. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el- Bağdâdî. Câmiu’l-Beyân An Te’vîlî Âyi’l-Kur’an. thk. Abdullah b. Abdul Muhsin Et-Turkî. 26 Cilt. Kâhire: Dârı Hacer, 2001.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Esbâbü’n-nüzûl. thk. İsâm b. Abdülmuhsin el-Humeydân. Beyrut: Daru’l Islah, 1992.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dîni Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1982.
• Yılmaz, Musa Kazım. “Hucûrât Suresinin Öne Çıkardığı Adab-ı Muaşeret”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 38 (Aralık 2017), 1-30.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. thk. Mustafa Hüseyin Ahmed. 4 Cilt. Kahire: Daru’r-Reyyân li’t-Turâs,1987.