Ebû Şeybe el-Hudrî el-Ensârî ve Kelime-i Tevhid Sözünü Söyleyen Cennete Girer Hadisinin İncelemesi: Tek Sayıda Rivayet İncelemesi

Yıl 2024, Sayı: 7, 34 - 52, 31.12.2024

Hikmet Uludoğan

https://doi.org/10.61216/darulhadisdergisi.1575499

Öz

Rivayet usûlü açısından hadisleri ilk nakleden konumunda olan sahâbenin etkisi tartışmasızdır. Hz. Peygamber’le (s.a.v.) aynı dönemde yaşamaları ve hadisleri kaynağından alan nesil olmaları da sahâbeyi tanımayı önemli kılmaktadır. Bu sebeple sahâbeyi tanıtan eserler ortaya konmuştur. Ancak rivayetleriyle sahâbenin bazıları ön plana çıkarken kimi sahâbe ise bu alanda daha az görünür olmuştur. Özellikle Medine’den uzak şehirlerde yaşamaları ve gündelik işlerle uğraşmaları bu durumu etkileyen faktörlerdendir. Bu sebeple gurbette vefat eden ve hadis rivayeti konusunda geri planda olan sahâbenin tanıtılması önemlidir. Araştırmada ele alacağımız Ebû Şeybe el-Hudrî’de bu tür sahâbedendir. Tek rivayet naklinde bulunmasına rağmen, İstanbul seferine katılması ve İstanbul’da adına bir türbe bulunması bizi bu çalışmaya sevk etmiştir. Bu sahâbî hakkında daha önceden yapılan bir çalışma bulunmamakla birlikte, İstanbul’daki sahâbe kabirleri üzerine yapılan çalışmalarda hakkında sınırlı bilgiler bulunmaktadır. Araştırmada Ebû Şeybe el-Hudrî tanıtılacak, kendisinden nakledilen tek rivayeti isnad ve metin açısından değerlendirilecektir. Çalışmada da sahâbe hakkında bilgi veren; tabakât, tarih ve ricâl kaynakları taranmıştır. Ayrıca Ebû Şeybe el-Hudrî’nin İstanbul seferine katılmış, tek rivayet sahibi olması ve rivayetinin erken dönemlerde tevhide temas eden ilke olarak pek çok sahâbeden nakledilmesiyle mütevâtir seviyesine ulaşması onun ilgi çeken yönü olmuştur. Bu bağlamda sahâbenin hem tarihi rolü hem de rivayetinin muhtevası, çalışmanın temel araştırma konusu olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sahâbe, Ebû Şeybe el-Hudrî, Tahric, İstanbul

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur. It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

Teşekkür

İlginizden dolayı teşekkür eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim.

Abu Shayba al-Khudri al-Ansari and the Hadıth of Whoever Utters the Word of Tawhid Will Enter Paradise

Öz

The impact of the Companions, as the first narrators of the hadith in terms of the science of hadith, is undeniable. Living in the same era as the Prophet (Pbuh) and being the generation that received hadith directly from the source make studying the Companions essential. Consequently, many Works have been dedicated to introducing the Companions. However, while some Companions gained prominence through their narrations, others remained less visible in this field. Among the factors influencing this situation are living in cities far from Medina and being occupied with daily tasks. Therefor, it is significant to introduce Companions who passed away in foreign lands and had fewer hadiths attributed to them. Abu Shayba al-Khudri, the subject of this research, falls into this category. Despite narrating only one hadith, his participation in the Istanbul campaing and the existence oh his tomb in Istanbul motivated us to undertake this study. Although no previous study has been conducted specifically on Abu Shayba al-Khudri, limited information about him can be found in works on the tombs of Companions in Istanbul. This research will introduce Abu Shayba al-Khudri and assess the single hadith narrated by him in terms of its isnad and text. The study will also involve a review of tabaqat, historical and rijal sources that provide information about the Companions. Additionally, Abu Shayba al-Khudri’s participation in the Istanbul campaign, his status as a narrator of only one hadith, and the early transmission of his hadith to numerous Companions, reaching the level of mutawatir are notable aspects of his story. In this context, both the historical role of the Companion and the content of his narration constitute the primary research focus.

Anahtar Kelimeler

Hadıth, Companion, Abu Shayba al-Khudri, Istanbul, Takhrij

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaûd - A‘dil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1. Basım, 2001.
• Akgün, Hüseyin. “Şam Bölgesinde Rivâyet Edilen Hadislerin ‘Bölgesellik’ Açısından Tahlili”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (Aralık 2016), 32.
• Akpınar, Ömer Faruk. Hz. Osman (ra) ve Hadis Rivayetindeki Yeri. İstanbul: Siyer Yayınları, 2021.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altundaş - Ahmet Yaman. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2010.
• Bedruddîn el-ʿAynî, Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed. ʿUmdetü’l-kārî fî şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Abdullah Mahmut Muhammed Ömer. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2018.
• Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyin b. Mes’ûd b. Muhammed el-Ferrâ. el-Meâlimü’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullah en-Nemr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-. el-Câmiʿul-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasar min umûri Resûlillâh sallallahü ʿaleyhi ve sellem ve sünenihî ve eyyâmih. thk. Şu‘ayb el-Arnaûd - A‘dil Mürşid. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Â’lemiyye, 3. Basım, 2019.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî el-. et-Târîhu’l-Kebîr. thk. Hâşim en-Nedvî. 9 Cilt. Dâiratü’l-Meârifi’l-Osmanî, ts.
• Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed b. Hammâd el-Verrâk ed-. el-Künâ ve’l-esmâ. ed. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî,. 3 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 2000.
• Ebû Dâvûd, Suleymân b. el-Eşʿas̱ es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Şu‘ayb el-Arnaûd - Muhammed Kâmil Karabelli. Riyad: Daru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1. Basım, 2009.
• Efendioğlu, Mehmet. “İstanbul’da Var Olduğu Söylenen Sahâbe Kabirlerinin Dünü Bugünü”. Din ve Hayat Dergisi 9 (Şubat 2010), 76-81.
• Efendioğlu, Mehmet. Sahâbeye Yöneltilen Tenkitler Tartışmalar-Gerçekler. İstanbul: İFAV, 5. Basım, 2019.
• Eren, Mehmet. Hadis İlminde Rical Bilgisi ve Kaynakları. İstanbul: İSAM, 3. Basım, 2022.
• İbn Abdülber en-Nemerî, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed. el-İstîâb fî marifeti’l-ashâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, 1. Basım, 1992.
• İbn Ebî Âsım, Ebû Bekr b. Ebî Âṣım Ahmed b. Amr eş-Şeybânî. el-Âhâd ve’l-Mesânî. thk. Bâsim Faysal Ahmed el- Cevâbire. 6 Cilt. Riyad: Dâru’l-Râye, 1991.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. Tefsîru’l-Kurʾâni’l-azîm. thk. Es‘ad Muhammed et-Tayyib. 13 Cilt. Mekke: Mektebetü Nezzâr Mustafâ Elbâz, 3. Basım, 1998.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abd el-Mevcûd - Ali Muhammed Muavvaz. 9 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2010.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. ʿAlî b. Muhammed el-ʿAsḳalânî. Tehzîbu’t-Tehzîb. thk. İbrahim Zeybek - A‘dil Mürşid. 4 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 1. Basım, 2008.
• İbn Hacer el-ʿAskalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. ʿAlî b. Muhammed el-ʿAsḳalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marifet, 1. Basım, 1379.
• İbn Mende, Ebû Abdullâh Muhammed b. İshâk b. Muhammed b. Yahya. Maʿrifetü’s-sahâbe. thk. ʿÂmir Hasen Sabrî. BAE: Câmiʿatu’l-İmârâti’l-ʿArabiyyeti’l-Muttehide, 2005.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. Üsdü’l-gâbe fî Marifeti’s-sahâbe. 1 Cilt. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1. Basım, 2012.
• Kuzudişli, Bekir. Aile İsnâdları. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2021.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-. Kitâbü’t-Tevhîd. çev. Bekir Topaloğlu. 1 Cilt. İstanbul: İSAM, 18. Basım, 2022.
• Mizzî, Ebû’l-Haccâc Yûsuf b. ʿAbdurrahmân b. Yûsuf el-. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-ricâl. ed. Beşşar Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1980.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. el-Kuşeyrî el-. el-Müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasaru mine’s-süneni bi- nakli’l-adli ani’l-adli an Rasûlillah. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. 5 Cilt. Kahire: Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şürekâuhû,Kah., 1955.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb et-. ed-Duʿâ. thk. Mustafâ Abdulkâdir ʿAtâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd et-. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî. Mısır: Daru Hicr, 1. Basım, 1999.
• Tuzcu, Recep. “Mâtüridî ve Tahâvî’nin Kur’an Ve Hadislerde İmân Yorumu”. Moturıdıyllık 2/4 (2022).
• Tuzcu, Recep. “Mâtüridî’ye Göre Tasdik-İnkâr Süreci”. Taşkent: Özbekistan İslami Akademi Neşriyat, 2022.
• Ünver, Süheyl. İstanbul’da Sahâbe Kabirleri. İstanbul: İstanbul Fethi Derneği Yayınları, 1953.
• Vâhidî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî el-. el-Vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Safvân ’Adnân ed- Dâvûdî. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1995.
• Yazıcı, Mahmut. Sahâbe Bilgisinin Tespiti. İstanbul: MÜ İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2015.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Mîzânu’l-İʿtidâl fî Nakdi’r-Ricâl. thk. Alî Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1963.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şu‘ayb el-Arnaûd. 20 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risâle, 3. Basım, 1980.