SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEMDE ÇİN’İN AVRASYA ENERJİ JEOPOLİTİĞİ POLİTİKASI: ORTA ASYA ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 1 - 14, 17.06.2021

Aygul Agayeva

Öz

Jeopolitik teoriler üzerine birçok görüş ortaya atılmıştır. Bu görüşlerden bazıları Mackinder’in Kara hakimiyet teorisi (Heartland teorisi), Spykman’in Rimland teorisi ve Brzezinski’nin Büyük satranç tahtası teorisi örnek verilebilir. Bu teorilerin çoğunda Avrasya bölgesi merkezde tutulmaktadır. Avrasya, coğrafi olarak Avrupa yarımadası ile Asya kıtasını kapsamaktadır. Jeopolitik olarak büyük öneme sahip olan Avrasya’nın kalbinde ise Orta Asya yer almaktadır.
Sovyetlerin dağılmasından sonra Orta Asya devletleri, sahip oldukları enerji kaynakları ve yer altı zenginlikleri nedeniyle güçlü devletlerin oyun bölgesi olmuştur. Bu oyunda aktif rol alan devletlerden birisi de Çin olmuştur. Çin Halk Cumhuriyeti, Enerji açısından dışa bağımlı bir konumdadır. Sınır komşusu olan Orta Asya devletlerinin sahip olduğu enerji kaynakları, Çin’in bu devletlerle işbirliği girişimlerinin sebeplerinden birisidir. Bu işbirliği çerçevesinde Çin, bölgeye yaklaşık 54 milyar dolar yatırım yaparak hem yer altı kaynaklarının çıkarılmasında hem de bu kaynakların ihracatı için farklı projelere imza atmıştır. Yapılan anlaşmalar doğrultusunda kendi çıkarlarını koruyan Çin, aynı zamanda Orta Asya’dan enerji ithalatı yaparak Ortadoğu’ya bağımlılığını azaltmaya çalışmış ve kaynak çeşitliliğini artırmaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Avrasya, Çin, Orta Asya, Neorealizm, Jeopolitik

Kaynakça

• ALPEREN, Ümit. (2018), "“Bir Kuşak Bir Yol” Girişimi ve Çin’in Orta Asya Politikası." Bilge Strateji Cilt 10, Sayı 19, s. 17-38.
• AMİRBEK, Aidarbek, HANAYİ, Ömirbek. "Ticari-Ekonomik İşbirliği Temelinde Çin-Orta Asya İlişkilerinin Analizi." Bölgesel Araştırmalar Dergisi Cilt 4, Sayı 2, s. 47-75.
• ARI, Tayyar. (2008), Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya, İşbirliği, MKM Yayıncılık., Bursa
• ARNASON, Johann P. (2015), "State formation and empire building, 500–1500." Expanding webs of exchange and conflict, 500 CE–1500 CE 5, s.483-512.
• ARVANİTOPOULOS, Constantine. (1998), "The geopolitics of oil in Central Asia." The Journal of Modern Hellenism Cilt15, s. 67-90.
• AYDIN, Mustafa. (1996), Uluslararası İlişkilerde Yaklaşım, Teori ve Analiz. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt 51, Sayı 1, s. 71-114.
• BRZEZINSKI, Zbigniew. (1986), Game plan: a geostrategic framework for the conduct of the US--Soviet contest. HarperCollins Publishers,
• BRZEZINSKI, Zbignew. (1997), The grand chessboard.New York: Basic Books, Vol 1,
• ÇOBANOĞLU, Süheyl. (2019), "Avrasya, Çin ve Doğu Türkistan." TRANS PASİFİK ORTAKLIĞI, ASYA ÜLKELERİ VE TÜRKİYE, s. 45.
• EKREM, Erkin. (2011), "Çin’in Orta Asya Politikaları." Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk Kazak Üniversitesi İnceleme Araştırma Dizisi, Yayın 4
• ISLAM, AKM Iftekharul. (2010), "The US role and policy in Central Asia: Energy and beyond." Arts Faculty Journal, s. 33-51.
• KAYA, Sezgin, MAMMADZADE, A. (2019), Çin’in Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleriyle İlişkilerinin Akıllı Güç Kavramı Bağlamında Analizi. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı1, s. 37-55.
• KEARNS, Gerry. (2009) Geopolitics and empire: The legacy of Halford Mackinder. Oxford University Press on Demand,
• LARUELLE, Marlène (ed.). (2018), China's belt and road initiative and its impact in Central Asia. George Washington University, Central Asia Program,
• MACKINDER, Halford J. (1904), The geographical pivot of history. Royal Geographical Society.
• MACKINDER, Halford J. (1962), Democratic ideals and reality (No. 184). DIANE Publishing.
• NOGAYEVA, Ainur, Rusya Orta Asya’da ABD. (2011), "Çin Stratejik Denge Arayışları." Ankara: USAK
• OUTLOOK, BP Energy. (2019), "2019 edition." London, United Kingdom2019
• ÖZDER, Adem. (2013) AVRASYA KAVRAMI VE ÖNEMİ. Avrasya İncelemeleri Dergisi, Cilt 2, Sayı2, s. 65-88.
• РЯЗАНЦЕВ, С., ТЕР-АКОПОВ, А., ПИСЬМЕННАЯ, Е., ЛУКЬЯНОВА, А. (2017). Диаспоры как неформальный инструмент регулирования миграции в Евразийском экономическом союзе. Центральная Азия и Кавказ, 20(3), 38. (Diaspores As An Informal Tool For Regulating Mıgration In The Eurasian Economic Union)
• РЯЗАНЦЕВ, С., ВАЗИРОВ, З., ПИСЬМЕННАЯ, Е., & ДЕЛОВАРОВА, Л. (2019). Геополитические, экономические и социокультурные векторы китайского влияния в Центральной Азии. Центральная Азия и Кавказ, Cilt 22 Sayı 4, 20-35.
• SPYKMAN, Nicholas J. (1944), The geography of the peace. Harcourt, Brace.
• SPYKMAN, Nicholas J. (1966), America's strategy in world politics: the United States and the balance of power. Transaction Publishers,
• STRATEGY, C. E. 2030: Common Borders. Common Solutions. Common Energy Future [Elektronnyi resurs]. Central Asia Regional Economic Cooperation. URL: publication= carec-energy-strategy-2030 (data obrashcheniya: 10.05. 2020).
• WALTZ, Kenneth N. (1988), "The origins of war in neorealist theory." The Journal of Interdisciplinary History, Cil18, Sayı 4, s. 615-628.
• WORLDOMETERS. (2020). World Population. Worldometers. info.
• ZHOU, Qiang, ZE He, and YU Yang. (2020), "Energy geopolitics in Central Asia: China’s involvement and responses." Journal of Geographical Sciences, Cilt 30, Sayı 11, s. 1871-1895.
• http://www.stats.gov.cn/tjsj/zxfb/201901/t20190121_1645752.html