Bağımsızlığının 30. Yılında Kırgızistan’ın Çin Halk Cumhuriyeti ile Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Sorun Alanlarına Genel Bir Bakış

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 8, 130 - 148, 17.06.2021

Derviş Ulaşhan Eraslan

Öz

Öz: Çin Halk Cumhuriyeti “Bir Kuşak Bir Yol” projesiyle Türkistan coğrafyasında izlediği yayılmacı politikalar, Kırgızistan bağlamında tüm Türkistan coğrafyası için bir tehdit oluşturmaktadır. Bu çerçevede Kırgızistan’ın bağımsızlığını ilan etmesiyle Çin’le ilk ikili ilişkiler sınır sorunu bağlamında gerçekleşmiştir. Yaklaşık olarak 11 yıl süren görüşmeler Çin’e toprak verilmesiyle birlikte Kırgızistan aleyhine sonuçlanmıştır. Bu durum aynı zamanda ülkede halk devrimine de zemin hazırlayan bir etken olarak gösterilmektedir. Bu çalışmada; Kırgızistan’ın bağımsızlığı ilan etmesiyle beraber Çin’le olan ikili ilişkilerindeki sınır sorunu, Çinli göçmenler, kalkınma yardımları, krediler ve Çin’le olan ilişkilerde yolsuzluklar üzerine durulmuştur. Çalışmanın amacı Kırgızistan’ın bağımsızlığıyla birlikte kamusal alandaki artan Çin varlığı ve Çin’in Kırgızistan’da ekonomi endeksli yayılmacı politikasını tartışarak çok boyutlu değişimleri incelemektir. Çalışmada ilk olarak, sınır sorunu ele alınmış ve bu bağlamda Çin’e verilen topraklardan sonraki süreçte Çin’in Kırgızistan siyasetine ve ekonomisine etkisi ele alınmıştır. İkinci olarak, Çinli göçmenlerin kamuoyundaki algısı dönemsel olarak analiz edilmiştir. Üçüncü olarak, Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesiyle beraber Kırgızistan’daki yayılmacı politikası, kalkınma yardımları ve kredilendirme yöntemiyle borçlandırması tartışılmıştır. Son olarak Çin’le ikili ilişkilerin, ticaretin ve kredi anlaşmalarının doğurmuş olduğu yolsuzluk sorunu incelenmiştir. Bu çerçevede Kırgızistanlı siyasetçilerin demeçlerine, resmi makamların ve ilgili bakanlıkların verilerine, medyaya yansıyan haberlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çin, Kırgızistan, Bir Kuşak Bir Yol

Kaynakça

• ÇEVİKEL, Ş. (2019). Kırgızistan-Çin İlişkileri (1992-2018), Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bişkek.
• GABİROV, A. (2018). Contemporary Chinese Labor Migration and Its Public Perception in Kazakhstan and Kyrgyzstan, China’s Belt and Road Initiative and Its Impact In Central Asia, Editör: LARUELLE, M., Washington, 143-152.
• JOLDOSHOV, Altynbek (2013). Kabilecilik, Bölgecilik ve Etnisite: Kırgız Kimliği Üzerine Çalışmalar, Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, Cilt:8, Sayı: 15, ss. 101-133.
• KASSENOVA, N. (2009). China as an Emerging Donor in Tajikistan and Kyrgyzstan, French Institute of International Relations, Russie.Nei.Visions N: 36, Paris, 1-27.
• LARUELLE, M. ve PEYROUSE, S. (2009). China as a Neighbor: Central Asian Perspectives and Strategies, The Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, Washington, 81-91.
• 24.KG, (2006). http://24.kg/economics/2006/08/15/5770.html; Erişim Tarihi: 22.05.2021
• NB Central Asia, (2006). www.iwpr.net/?p=bkg&s=b&o=325357&apc_state=henbbkgdate2006, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Anadolu Ajansı, (2020). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kirgizistan-daki-siyasi-kriz-cumhurbaskani-sooronbay-ceenbekov-u-istifaya-goturdu/2008540, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• ASANOV, Bakyt. ve NAJİBULLAH Farangis (2013). “Kyrgyz Ask Why Jobs At Home Are Going To Chinese,” RFE/RL, http://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-chinese-jobs-unemployment/25170163.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Bağımsız Devletler Topluluğu, (2021). https://e-cis.info/page/3509/80648/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• BBC News, (2019). https://www.bbc.com/russian/features-50678871, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Birleşmiş Milletler, (2021). https://www.un.org/en/about-us/member-states#gotoK, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Çin Halk Cumhuriyeti Kırgızistan Büyükelçiliği, (2021). http://kg.china-embassy.org/rus/zjgx/, Erişim Tarihi: 21.05.2021
• Eurasian Development Bank, (2019). https://eabr.org/press/news/kakova-struktura-gosdolga-kyrgyzstana-v-4-45-mlrd/, Erişim Tarihi: 26.05.2021
• Eurasianet.org, (2019). https://eurasianet.org/kyrgyzstan-former-pm-sentenced-to-15-years-in-chinese-bribery-case, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Euronews, (2020). https://tr.euronews.com/2020/10/06/k-rg-zistan-da-secim-sonuclar-na-itiraz-eden-gostericiler-hukumet-binas-n-atese-verdi, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Fergana Agency, (2019). https://fergana.agency/news/108988/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Gezitter.org., (2020). https://www.gezitter.org/economics/93306_ne_reshaetsya_vopros_kyirgyizsko-kitayskoy_granitsyi/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, (2021). http://www.president.kg/kg/kyrgyzstan, Erişim Tarihi: 26.05.2021
• Kırgızistan Cumhuriyeti Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, (2021). http://mineconom.gov.kg/ru/post/6931, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Kloop.Kg. (2021). https://kloop.kg/blog/2021/04/15/ugolovnoe-delo-v-otnoshenii-rajymbeka-matraimova-prekrashheno-gknb/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Kloop.Kg., (2021). https://kloop.kg/blog/2021/03/16/v-schet-gosdolga-pered-kitaem-mogut-ujti-tets-bishkeka-i-lep-datka-kemin-no-dengi-na-oplatu-dolga-budut-zhaparov/, Erişim Tarihi: 21.05.2021
• LELİK, Anna. (2016). “Kyrgyzstan Tightens Registration Rules For Visitors.” https://eurasianet.org/kyrgyzstan-tightens-registration-rules-visitors, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• MARAT, Erica (2008). “Chinese Migrants Face Discrimination in Kyrgyzstan,” Eurasia Daily Monitor 5, no. 38, https://jamestown.org/program/chinese-migrants-face-discrimination-in-kyrgyzstan/l, Erişim Tarihi: 21.05.2021
• Open Democracy Free Thinking For The World, (2019). https://www.opendemocracy.net/ru/odr-ru/anti-kitaiskie-protesty-kyrgyzstan/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Open Democracy Free Thinking For The World, (2018). https://www.opendemocracy.net/en/odr/kyrgyzstans-north-south-road-to-corruption/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• People Daily, (2006). http://english.peopledaily.com.cn/200609/02/eng20060902_298887.html
• PODOLSKAYA, D. (2017). Troublous borders of Kyrgyzstan. What has changed in 2017?, https://24.kg/english/71976_Troublous_borders_of_Kyrgyzstan_What_has_changed_in_2017/
• Radio Azattyk, (2020). https://rus.azattyk.org/a/30657396.html. Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Radio Azattyk, (2020). https://rus.azattyq.org/a/30440767.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Radio Azatyk, (2020). https://rus.azattyk.org/a/30838154.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Raido Azattyk, (2020). https://rus.azattyk.org/a/31020231.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Rusrand.ru, (2021). https://rusrand.ru/analytics/ten-drakona, Erişim Tarihi: 22.05.2021
• Russian Business, (2007). www.rb.ru/news/business/2007/08/27/113633.html, Erişim Tarihi: 23.05.2021
• SADOVSKAYA, Y. (2015). “The Mythology of Chinese Migration in Kazakhstan,” Central-Asia Caucasus Analyst, January 7, https://www.cacianalyst.org/publications/field-reports/item/13112-the-mythology-of-chinese-migration-in-kazakhstan.html, Erişim Tarihi: 21.05.2021
• Vesti. Kg, (2018), https://vesti.kg/kyrgyz/item/50183-okolo-30-tys-kitajtsev-zhenilis-na-kyrgyzkakh-chtoby-poluchit-grazhdanstvo.html, Erişim Tarihi: 21.05.2021