Ülkelerin Doğal Sınır ve Koşullarının Jeopolitik Risk Bağlamında Değerlendirilmesi: Çin Halk Cumhuriyeti Örneği

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 15, 63 - 87

Kaan Kapan , Büşra Eraslan

https://doi.org/10.59114/dasad.1476028

Öz

Jeopolitik açıdan sürekli bir güç ve tesir mücadelesi içinde olan uluslararası aktörlerin sahip olduğu doğal sınır ve koşulları ülkelerin iç ve dış alandaki mücadelelerinde oldukça öneme sahiptir. Küresel devletlerin iç güvenliklilerini sağlayamadan yeni bir sahada jeopolitik stratejiler belirleyerek yeni cephe açmadıkları geçmişten günümüze küresel anlamda güçlü ülkeler incelendiğinde rahatlıkla görülebilmektedir. Diğer taraftan günümüzde küresel açıdan güçlü olarak sınıflandırılan ülkelerinde genellikle doğal sınır ve koşulları açısından önemli avantajlara sahip olduğu da görülmektedir. Söz konusu durumu bir örnekle açıklamak gerekirse Çin Halk Cumhuriyeti'nin coğrafi konumu, komşu ülkelerle sınırları ve geniş doğal kaynakları hem tarihsel hem de modern perspektiflerde benzersiz avantajlar ve önemli dezavantajlar yaratmıştır; bu çalışma, Çin'in fiziki coğrafyasının uluslararası ilişkilerdeki rolünü, jeopolitik stratejilerinin şekillenmesinde doğal koşulların nasıl kritik bir faktör olduğunu ve bu etmenlerin Çin'in küresel sahnede kalmasında aslında önemli bir güç olarak öne çıkmasına dair derinlemesine bir analiz sunmayı amaçlamaktadır.
Ülkelerin doğal sınır ve koşullarını oluşturan jeopolitiğin değişmeyen unsurları olarak; coğrafi konum, topografya, iklim, bitki örtüsü, toprak ve hidrografya özellikleri gibi faktörler ön plana çıkmaktadır. Söz konusu hususlar ise bir devletin uluslararası arenadaki gücünü ve etkisini belirleyen temel yapı taşları olduğu bilinmektedir. Çin, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve en kalabalık ülkesi olarak, bu unsurlar açısından oldukça avantajlıdır. Ancak, bu avantajların yanı sıra, yaklaşık 10 milyon kilometrekarelik yüzölçümü nedeniyle karmaşık fiziki coğrafyası da önemli zorluklar da yaratmaktadır. Sahip olduğu unsurlar üzerinden jeopolitik hedeflerini iyi düşünmeli ve onlara göre stratejini geliştirmesi gerekmektedir. Bu çalışma, jeopolitik teorinin temel prensipleri çerçevesinde, Çin'in coğrafi şartlarının uluslararası politika ve strateji üzerindeki önemini ve etkilerini, bu etmenlerin Çin'in global stratejilerini nasıl şekillendirdiğini ve buna karşılık uluslararası ilişkilerdeki pozisyonunu nasıl şekillendirmesi gerektiğini ortaya koymaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Jeopolitik, Çin, Doğal Sınırlar ve Koşullar, Fiziki Coğrafya

Kaynakça

• BRZEZINSKI, Zbigniew (2005), Büyük Satranç Tahtası, (Çev.) Türedi Y., İnkılap Yayınevi, İstanbul. CELERIER, Pierre (1963), Jeopolitik ve Jeostrateji, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
• CHANG, Wy (2002), “Çin'in Büyük Gölleri: Değişimleri ve Etkileri”, Internationale Vereinigung Für Theoretische Und Angewandte Limnologie: Verhandlungen, 28(1), 307-310.
• DEFAY, Alexandre (2005), Jeopolitik, Dost Kitabevi, Ankara.
• DUAN, Anmin, WU, Guoxiong, LIU, Yimin, MA, Yaoming, ZHAO, Ping (2012), “Weather and Climate Effects of the Tibetan Plateau”, Advances in Atmospheric Sciences, 29, 978–992. https://doi.org/10.1007/s00376-012-1220-y
• FANG, Jing-Yun, GUO, Ke, WANG, Guo-Hong, TANG, Zhi-Yao, XIE, Zong-Qiang, SHEN, Ze-Hao, WANG, Ren-Qing, QIANG, Sheng, LIANG, Cun-Zhu, DA, Liang-Jun, YU, Dan (2020), “Vegetation Classification System and Classification of Vegetation Types Used for The Compilation of Vegetation of China”, Chinese Journal of Plant Ecology, 44(2), 96–110. https://doi.org/10.17521/cjpe.2019.0259.
• FAO. https://www.fao.org/worldfoodsituation/csdb/en/ (Erişim Tarihi: 25.12.2023)
• GONG, ZT., ZHANG, GL., CHEN, ZC. (2002). Çin'de toprak sınıflandırmasının gelişimi. Toprak sınıflandırmasında ( s. 101-126). CRC Basın.
• HARTMANN, R. & WANG, J. (2014), A Comparative Geography of China and the U.S. (C.109).
• HASANOV, Ali (2012), Jeopolitik. Teorileri-Metodolojisi-Aktörleri-Tarihi-Karakteristiği-Kavramları, (Çev.) Fuad Şammedov, Babıali Kültür Yayıncılığı.
• HUA, Peng (2006), “Flora of China”, Volume 22: Poaceae, Annals Of Botany. https://doi.org/10.1093/aob/mcm014. HUANG, Haijun (1995), China’s Rivers.
• İLHAN, Suat (1985), “Jeopolitik ve Tarihle İlişkileri”, Belleten, No. 195, s. 611.
• İLHAN, Suat (1999), “Türkiye’nin Jeopolitik Konumu ve Türk Dünyası”, Atatürk Kültür Merkezi Yayını: 186; Türk Kültüründen Görüntüler Dizisi: 50; Düş Atölyesi, Ankara, s. 5-37.
• KAPAN, Kaan (2022), “Jeopolitik Açıdan Şehirler: Edirne Örneği”, Edirne İlinin Coğrafyası, Türk Coğrafya Kurumu, İstanbul, s. 117-128.
• KAPAN, Kaan, ŞAVLI, Oğuz (2022), “Research of Central Asian Geopolitics Over The Population”, Parameter, Avrasya İncelemeleri Dergisi - Journal Of Eurasian Inquiries, 11, s. 39-74.
• LACOSTE, Yves (2008), Büyük Oyunu Anlamak, NTV Yayınları, İstanbul.
• LAMPTON, David (2008), The Three Faces of Chinese Power (Might, Money, and Minds), Berkeley, UC Press. https://doi.org/10.4000/chinaperspectives.4822
• LI, Yalin, WANG, Chengshan, DAI, Jingen, XU, Ganqing, HOU, Yunling, LI, Xiaohan (2015), “Propagation of Deformation and Growth of the Tibetan-Himalayan Orogeny”, Earth Science Reviews, 143, 36-61. https://doi.org/10.1016/j.earscirev.2015.01.001.
• LIU, J. Y. (2013), “Status Of Marine Biodiversity in The China Seas”, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0050714.
• LIU, Jia (2018), The Geography of China, Mason Crest Publishers, Philadelphia.
• MASON, J. L., PHİLADELPHİA, C., & LU, J. (2018). The Geography of China. National Bureau Of Statistics Of China. https://www.stats.gov.cn/english/pressrelease/202307/t20230718_1941344.htm (Erişim Tarihi: 16.07.2023)
• OLSON, Nathan (2004), Yangtze Nehri, Capstone Press, Mankato.
• ONGANER, L. (1965), “Genel Olarak Geopolitik ve Geopolitik Durumun Milli Güvenlik Politikasına Etkileri,” Silahlı Kuvvetler Dergisi, No. 215 S. 62-64.
• SEZGİN, Emin., YILMAZ, Selahattin. (1965), Jeopolitik Esaslar, İstanbul, Harp Akademileri Basımevi, S.12-20.
• SHI, Xuezheng, YU, Dongsheng, GONG, Zg, WARNER, Ed, PETERSEN, Gw, WEINDORF, Dc (2004), “State Key Laboratory of Soil and Sustainable Agriculture, Institute of Soil Science”, Chinese Academy of Sciences, Nanjing, China; Environmental Resources Research Institute, The Pennsylvania State University, University Park, Soil Survey Horizons, 45, 129-136.
• SUN, Bo, XUE, Rufan, LI, Wanling, ZHOU, Siyu, LI, Huixin, ZHOU, Botao, WANG, Huijun (2023), “How Does Mei-Yu Precipitation Respond To Climate Change?”, National Science Review, 10(12). https://doi.org/10.1093/nsr/nwad246.
• TANG, Qiuhong, YIN, Yuanyuan, ZHANG, Xuexia, ZHU, Maşa, JINGYAO, Zhao, WEI, Yang (2018), “Atlas of Environmental Risks Facing China Under Climate Change”, IHDP/Future Earth-Integrated Risk Governance Project Series. https://doi.org/10.1007/978-981-10-4199-0_1.
• TAPPONNIER, Paul, XU, Zhiqin, ROGER, Françoise, MEYER, Bertrand, ARNAUD, Nicolas, WITTLINGER, Gérard, YANG, Jingsui (2001), “Oblique Stepwise Rise And Growth Of The Tibet Plateau”, Science, 294, 1671-1677. https://doi.org/10.1126/science.105978.
• TENG, Y., WU, J., LU, S., WANG, Y., JIAO, X., SONG, L. (2014), “Monitoring the Environmental Quality of Soil and Soil in China”, Environment International, 69, 177-199.
• TİMOR, Ayşe Nur (2011), Çin, Çantay Kitabevi.
• TREGAR, Thomas (2017), A Geography of China, University of London Press. VEECK, Gregory (2011), China’s Geography: Globalization and the Dynamics of Political, Economic, and Social Change, Rowman & Littlefield Publishers.
• ZHANG, Ang, ZHAO, Xinyi (2022), “Changes Of Precipitation Pattern in China 1961-2010”, Theoretical And Applied Climatology, 148(5-6), 1005-1019. https://doi.org/10.1007/s00704-022-03986-w
• ZHAO, Ping, YANG, Song, YU, Rucong (2010), “Long-Term Changes in Rainfall Over Eastern China And Large-Scale Atmospheric Circulation Associated With Recent Global Warming”, J. Climate, 23, 1544-1562. https://doi.org/10.1175/2009jcli2660.1.
• ZHAO, W. (2020), “Extreme Weather And Climate Events in China Under Changing Climate”, National Science Review, 7(5), 938-943. https://doi.org/10.1093/nsr/nwaa069.