Öğretmen Adaylarının Değer Algılarının Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yıl 2008, Cilt: 6 Sayı: 16, 69 - 91, 01.12.2008

Bülent Dilmaç Hasan Bozgeyikli Yahya Çıkılı

Öz

Bu araştırmanın amacı, eğitim fakültesinde öğrenim gören öğretmen adaylarının değer algılarının farklı değişkenler açısından incelenmesidir. Araştırmanın çalışma grubu, eğitim fakültesinde öğrenim gören 423'ü erkek, 214'ü kadın olmak üzere toplam 637 öğretmen adayından oluşmaktadır. Araştırma verileri Schwartz Değerler Listesi ve kişisel bilgi formu kullanılarak yapılmıştır. Araştırma sonucunda evrensellik, özyönelim ve güç değerleri açısından cinsiyetler arası farklılık bulunmuştur. Yaş değişkenine bakıldığında, 17-20 yaş ile 21-24 yaş arasındaki öğretmen adaylarının özyönelim değeri boyutunda 0.05 düzeyinde anlamlı farklılık olduğu görülmektedir. Farklı sınıf düzeylerindeki öğretmen adaylarının değer algıları ortalamaları arasındaki farklılığı ortaya koymak amacıyla hesaplanan F değerlerinden sadece geleneksellik değer algısı alt boyutunda anlamlı düzeyde farklılık olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Değer, Öğretmen adayları

The Investigation of Teacher Candidates’ Value Perceptions in Terms of Various Variables

Öz

The aim of this research is to investigate value judgements of teacher trainees
registered at the faculty of education in terms of a variety of variables. The methods section
reports the details of the research philosophy, model, sampling, data collection and
data analysis. The research belongs to the quantitative paradigm in terms of the nature
of data. Relational survey was adopted as the research method. Convenience purposeful
sampling (Patton, 1990) was chosen as the sampling method in order to economize
on money and effort. Research sample was determined using random cluster sampling.
The population of the study consisted of teacher trainees registered at Selçuk University,
Education Faculty in the 2007-2008 academic year. The sample of the study was a total
of 637 teacher trainees (423 male and 214 female) registered at various departments
of Selçuk University Education Faculty. Three types of data collection methods were
employed in the study; interviews, open-ended questionnaires and Likert-type questionnaires.
The findings from the Likert-type questionnaires will be reported here. Data
collection instruments at this stage were the Value List developed by Schwartz (1992)
and the personal information form developed by the researchers. After data collection
relevant statistical analyses were carried out in line with the aims of research. These statistical
analyses were namely t-test, anova, and percentage and frequency calculations.
The research is quite unique in terms of its aims, focus and sample. Values constitute a
benchmark for individuals’ thoughts, attitudes, behaviours and work and are inseparable
elements of societal integrity. In a society, everything is perceived in relation to values
and is compared to others. Individuals usually adopt the values of the group, society and
culture they belong to and draw on these values in their reasoning and choices. They can
thus make general judgements to decide which is better, fairer, more appropriate, more
beautiful, more important and more just. Individual attitudes and behaviours are largely
influenced by moral values and the values embodied in customs and traditions. However
these values only materialize in norms and take effect via norms. This is because norms,
as opposed to more general and abstract values, constitute a distinctive element of social
life with their power of sanction (Durmuş, 1996; Yapıcı & Kayıklık, 2005). From this
point of view, this research has the potential to make an important contribution to the
field that would benefit further research.
The findings of the study indicated a gender difference in terms of the values of universalism,
self-direction and power. While the difference was in favour of boys for the
value dimensions of universalism and self-direction, it was in favour of girls for power.
No difference were observed in terms of values in terms of gender. Girls reported that
they attached more importance to the values of hedonism, self-direction, universalism,
benevolence, tradition and security than boys and boys attached more importance to the
values of power, achievement, stimulation and conformity than girls. Most important
values for the teacher trainees who participated in the research were universalism, security,
benevolence and self-direction. F values, which were calculated in order to reveal
the differences between the mean values of teacher trainees’ value judgements in different
years, pointed to a significant difference only in the tradition sub-dimension.
Research findings display similarities to the findings of previous research in Turkey. The
findings of the present study are believed to contribute to research not only in the fields
of guidance, education in sciences and social sciences but also in classroom management.
Besides, in order to allow for generalisation of research findings in this area, similar
research should be carried out in different regions of our country and results should
be shared with the scientific world.

Anahtar Kelimeler

Value, teacher candidates.

Kaynakça

• Akıncı, A. (2005). Hayata anlama vermede dini değerlerin ve din öğretimin rolü. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(9), 7–24.
• Aydın, M. (2003). Gençliğin değer algısı: Konya örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 121–144.
• Ayral, A. E. (1992). Akademisyenlerin Çalışmayla ilgili Değerleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü İngilizce İşletme Bölümü Organizational Behavior Ana Bilim Dalı.
• Bacanlı, H. (2002). Değer tercihleri: Psikolojik kavram analizleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Başaran, T. E. (1992). Yönetimde insan ilişkileri. Ankara: Gül Yayınevi.
• Çağlar, A. (2005). Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. Erken Çocuklukta Gelişim ve Eğitimde Yeni Yaklaşımlar 2. (Ed. M. Sevinç). İstanbul: Morpa
• Kültür Yayınları. Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitiminin verilmesi ve eğitimin ahlaki olgunluk ölçeği ile sınanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Dilmaç, B. (2002). İnsanca değerler eğitimi. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Dilmaç, B. (2007). Bir grup fen lisesi öğrencine verilen insani değerler eğitimin insani değerler ölçeği ile sınanması. Yayımlanmamış doktora tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Dilmaç B. & Ekşi, H. (2007). Değerler eğitimi: Temel tartışmalar ve yaklaşımlar. İlköğretmen Dergisi, 14, 21–29.
• Durmuş, Ç. (1996). Değerlerin meslek grupları açısından incelenmesi, Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Erdem, A. R. (2003). Üniversite kültüründe önemli bir unsur: Değeler. Değerler Eğitim Dergisi, 1(4), 55-72.
• Erinç, S. (1995). Sanat eğitiminde felsefe, felsefe açıdan eğitim ve Türkiye’de eğitim. İstanbul, 17–18 Kasım.
• Güngör, E. (1993). Değerler psikolojisi. Amsterdam: Hollanda Türk Akademisyenler Birliği Vakfı Yayınları.
• Güngör, E. (1996). Değerler psikolojisi, Hollanda: Türk Akademisyenler Birliği Yayınları.
• Hacıkadiroğlu, V. (2002). Bilgi ve değer. Bilgi ve değer sempozyumu bildirileri. Ankara: Vadi Yayınları.
• Kuçaridi, J. (1995). Felsefi Açıdan Eğitim ve Türkiye’de Eğitim, İstanbul,17–18 Kasım: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Kulaksızoğlu, A., & Dilmaç, B. (2000). İnsani değerler eğitimi programı. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 199- 208.
• Kuşdil, M. E., & Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Türk öğretmenlerin değerler yönelimi ve Schwartz değer kuramı. Türk Psikoloji Dergisi, 15(45), 59-76.
• Mehmedoğlu, U. (2006). Gençlik, değerler ve din: Küreselleşme, ahlak ve değerler. (Ed. U. Mehmedoğlu & Mehmedoğlu). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2004a). İlköğretim Hayat Bilgisi Dersi Programı, Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2004b). İlköğretim Matematik Dersi Programı (1.-5. Sınıflar), Ankara.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2004c). İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Programı (4.5.Sınıflar), Ankara.
• Özgüven, İ. E. (1994). Psikolojik testler. Ankara: Psikolojik Danışma Rehberlik Eğitim Merkezi (PEDREM).
• Özsoy, S. (2007). Değerlere dayali bir ortam yaratmak eşittir daha iyi bir dünya yaratmak. İlköğretmen Dergisi, 14, 30–34.
• Patton, M. Q. (1990). Qualitative Evaluation and Research Methods. Newbury Park London New Delhi: SAGE Publications.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun Eğitim Fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 73–88.
• Schwartz, S., (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In Advances In Experimental
• Social Psychology. (M. P. Zanna, Ed.; 25,1-65), San Diego: Academic Press.
• Şirin, A. (1983). Gençlerin değerler sıralaması üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü.
• Yapıcı, A., & Kayıklık, H. (2005). Ruh sağlığı bakımından öz saygı kaygı ile ilişkisi: Çukurova Üniversitesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(9), 177–206.
• Yapıcı, A., & Zengin, S. Z. (2003). İlâhiyat Fakültesi öğrencilerinin değer tercih sıralamaları üzerine psikolojik bir araştırma: Çukurova Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(4), 173–206.
• Winter, P. A., Newton, R. M., & Kirkpatrick, R. L. (1998). The influence of work values on teacher selection decisions: The effects of principal values, teacher values, and principal- teacher value interactions. Teaching & Teacher Education, 14, 385–400.