Cultivated Values in the Yusuf and Zeliha Masnawi written by the 15th century Poet Aksemseddin Hamdullah Hamdi

Yıl 2005, Cilt: 3 Sayı: 10, 43 - 74, 01.07.2005

Zehra Öztürk

Öz

This article was based on the argument that literary
works written in their times convey some values to society and for
this reason, these works should be studied in terms of values that
they contain. Among such literary works, masnawis have a very
large number stories about the Joseph Parable, which is also identified
as “the best story” in the Holy Qur’an. Because of its message,
the Joseph Parable holds an important place in national and
world literature. A 15th century Ottoman poet, Aksemseddin
Hamdullah Hamdi wrote a masnawi called Yusuf and Zeliha. The
main topic of this article contains this work of Hamdullah Hamdi.
First, the article explains the importance of values in literary works
and then, it explores the common sense of the Yusuf and Zeliha
Parable. Next, the article draws attention to Hamdullah Hamdi’s
personality and his work. Finally, discussions go around the main
point and dial with the reflections of intellectual mind and world
ideas of a the 15th century Ottoman intellectual poet in his work.
We tried to explore some religious, moral and social values degree
to which at his time via relating Yusuf parable in 6278 coupled
Yusuf and Zeliha Masnawi.

Anahtar Kelimeler

Joseph’s Story, Hamdullah Hamdi, Yusuf And Zeliha’s Masnawi, Religious, Moral and Social Values

On Beşinci Yüzyıl fiairlerinden Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi'nin Yusuf ve Zeliha Mesnevisinde İşlenen Değerler

Öz

Bu yazı, edebî eserlerin yazıldıkları dönemlerde topluma bazı değerler aşılamak amacını güttükleri ve bu sebeple onların değerler açısından da incelenmesi gerektiği savından hareketle hazırlanmıştır. Bu savı destekleyen edebî eserler içinde, Kur'an-ı Kerim'deki Yusuf Suresi'nde "en güzel hikâye" olarak anlatılan Yusuf kıssasını işleyen mesneviler büyük bir yer tutmaktadır. Taşıdığı mesaj dolayısıyla Türk ve dünya edebiyatında önemli bir yer tutan bu kıssa, on beşinci yüzyılda yaşamış olan Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi tarafından da Yusuf ve Zeliha adıyla mesnevi tarzında kaleme alınmıştır. Makalemizin konusunu da bu eser teşkil etmektedir. Makalede, önce edebî eserlerin değerler açısından önemi belirtilmiş, daha sonra Yusuf ve Zeliha kıssalarının genel tanıtımı yapılıp Hamdullah Hamdi'nin şahsiyeti ve eserinin özellikleri üzerinde durulmuştur. Ardından makalenin esas konusuna geçilerek, on beşinci yüzyıl Osmanlı aydını olan şairin sahip olduğu bilgi birikimi ve dünya görüşünün eserindeki yansımaları işlenmiş; şairin Yusuf ve Zeliha isimli 6278 beyitlik mesnevisinde Yusuf peygamberin hikâyesini anlatırken ortaya koyduğu, dönemin dinî, ahlaki ve sosyal değer ölçüleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yusuf'un (as) Hikâyesi, Hamdullah Hamdi, Yusuf ve Zeliha Mesnevisi, Dinî, Ahlakî, Sosyal Değerler.

Kaynakça

• Adıvar, A. A. (1954). İstanbul’un fethi sırasında Bizans ve Türk kültür vaziyeti. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 4 (9), 1-14.
• Ahmed Ziya. (1930). Yusuf ve Zeliha. Yayınlamamış mezuniyet tezi, İstanbul ÜniversitesiEdebiyat Fakültesi, İstanbul.
• Âşık Çelebi, Pîr Mehmed (1971). Meşâirü’ş- Şuarâ. Terc: Owens Meredith). Cambridge: E.J.W. Gibb Memorial.
• Büyük Türk Klasikleri (1985). C.I, (Yayına hazırlayanlar: A. Bican Ercilasun, Fahir İz, Günay Kut, Nevzat Kösoğlu), İstanbul: Ötüken-Söğüt Yayınevi.
• Çelebi, A. H. (1940). Molla Câmî. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
• Deniz, R., & Karabulut, A. R. (1983). Şeyh İbrahim Tennûrî Divanı Gülşen-i Niyaz’dan seçmeler. Kayseri: Kayseri’de Müz. Eski Eserleri.
• Edirneli Sehî. (1325). Tezkire-i Sehî. İstanbul: Matbaa-i Âmidî.
• Erencan, C. (1940). Hamdullah Hamdi hayatı şahsiyeti eserleri ve eserlerinin yazmalarının tavsifi. Yayınlanmamış mezuniyet tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
• Ertaylan, İ. H. (1948). Türk dilinde yazılan ilk Yusuf ve Züleyha. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3 (1-2), 211-230.
• Ettinghausen, E. S. (1999). Hidden messages and meanings: The case of the infant witness tetifies to Joseph’s innocence. Ars Orientalis, 29, 141-145.
• Gelibolulu Mustafa Ali (tarihsiz). Künhü’l-Ahbar (Yazma Eser). Süleymaniye Kütüphanesi, Murat Molla, Hamidiye. No. 911-914, c. IV, yk. 153a.
• İbrahim Hakkı Erzurumî. (1330). Marifetnâme. İstanbul: Ahmed Kâmil Matbaası.
• Johns, A. H. (1981). Joseph in the Quran: Dramatic dialogue, human emotion and prophetic wisdom. Islamochristiana, 7, 29-45.
• Karabulut, A. R., & Yıldız, R. (1978). Gülzar-ı ma’nevî ve İbrahim Tennûrî. Ankara: Elif Matbaası.
• Kastamonulu Latifî. (1314). Tezkire-i Latifî. İstanbul: İkdam Matbaası.
• Kazıcı, Z. (1997). XV ve XVI. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’nde ilmî hayat. XV ve XVI. Asırları Türk asrı yapan değerler içinde (259-287). (Editör: Abdülkadir Özcan). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Kınalızade Hasan Çelebi. (1978). Tezkiretü’ş- şuarâ (Haz. İ. Kutluk). Ankara: TTK Basımevi.
• Kocatürk, V. M. (1970). Türk edebiyatı tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Kugel, J. L. (1994). In Potiphar’s House: The Interpretive Life of Biblical Texts. Harvard University Press.
• Levend, A. S. (1988). Türk edebiyatı tarihi I. cilt. Ankara: TTK Basımevi.
• Öztürk, Z. (1993). Hamdullah Hamdi’nin Yusuf ve Zeliha mesnevisinde tipler ve motifler. Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Eski Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Öztürk, Z. (1997). Hamdullah Hamdi. İslam Ansiklopedisi içinde (c. 15, s. 452-454.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztürk, Z. (2003). Eğitim tarihimizde okuma toplantılarının yeri ve okunan kitaplar. Değerler Eğitimi Dergisi, 1 (4), 131-135.
• Turan, Ş. (1992). Bayezid II. İslam Ansiklopedisi içinde (c. 5, s. 234-238.). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• West, S. L. (1979). Ali’s Qissa-i Yusuf and the teaching of Islamic values. The Turkish Studies Association Bulletin, 3 (2), 1-6.
• Ünver, A. S. (1946). İstanbul Üniversitesi tarihine başlangıç Fatih Külliyesi ve zamanı ilim hayatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Ünver, A. S. (1947). İlim ve sanat bakımından Fatih devri notları. C.I. İstanbul: İstanbul Belediyesi.
• West, S. L. (1983). The Qissa-i Yusuf of Ali: The first story of Joseph in Turkic Islamic literature. Acta Orientalia Academiae Scientiarum Hung, 37 (1-3), 69-84.
• Yohannan, J. D. (1968). Joseph and Potifar’s wife in world literature, An Antology of the Chaste Youth and Lustful Stepmother. New York: New Directions.
• Yurd, A. İ., & Kaçalin, M. (1994). Akşemseddin hayatı ve eserleri. İstanbul: İFAV Yayınları.