Use of Classical Turkish Literature Texts in Values Education: A Case of Poetic Nasihatname

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 41, 79 - 128, 25.06.2021

Erkan Akalın

https://doi.org/10.34234/ded.816307

Cited By: 3

Öz

This study aims to underline the extent to which books written as nasihatname genre can serve as an important source for immersing young generations with some universal values like justice, honesty, patience, respect and helpfulness which take place in the Secondary Education Turkish Language and Literature subject (9th, 10th, 11th and 12th grades) Curriculum. Six nasihatnames in verse, Vasiyyet-i Nûşirevân-ı Âdil Be-Püsereş Hürmüz-i Tâcdâr, Şeyh Eşref b. Ahmed Nasihat-nâmesi, Pendnâme-i Emîrî Çelebi, Hayriyye, Lutfiyye and Pend-nâme-i Lokman Hekim Terceme-i Manzumesi, were chosen as sample and these texts were analysed descriptively. Main reason for examining these documents in the study is that the authors allocated their works directly for children and some of them did that specifically for their own kids. The data collected from the documents which were examined for the study shows that the texts in classical Turkish Literature written in XIII-XIX centuries have a highly rich content regarding their content for conveying universal values and in this context, it’s necessary to expand space for the nasihatnames in classrooms. The main reason for writing nasihatnames is to remind, to teach and to adopt the transcendent values explicitly or implicitly, by referring or pointing to a moral significance of an action; in addition, they help the audience apply the values in their lives, transfer the values the next generations and thus make them virtuous people. This study suggest that the texts of Classical Turkish Literature can be used as a quite effective educational tool for transferring values to the young minds with careful planning, studying, determining, and classifying process which is proper for the interests, needs, and the level of perception of today’s children.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Nasihatnames in verse, Universal values, Values education

Değerler Eğitiminde Klasik Türk Edebiyatı Metinlerinden Faydalanmak: Manzum Nasihatnameler Örneği

Öz

Bu araştırmada nasihatname türünde kaleme alınan eserlerin, Ortaöğretim Türk Dili ve Edebiyatı Dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı’nda yer alan adalet, dürüstlük, sabır, saygı, yardımseverlik gibi evrensel değerlerin genç nesillere aşılanmasında önemli bir kaynak olabileceği vurgulanmak istenmiştir. Örneklem olarak Vasiyyet-i Nûşirevân-ı Âdil Be-Püsereş Hürmüz-i Tâcdâr, Şeyh Eşref b. Ahmed Nasihat-nâmesi, Pendnâme-i Emîrî Çelebi, Hayriyye, Lutfiyye ve Pend-nâme-i Lokman Hekim Terceme-i Manzumesi isimli altı manzum nasihatname belirlenmiş ve bu metinler üzerinde betimsel analiz yapılmıştır. Araştırmada bu dokümanların incelenmesinin başlıca nedeni müelliflerin eserlerini doğrudan çocukları, kimilerinde kendi evlatlarını muhatap alarak nazmetmeleridir. Çalışma kapsamında incelenen dokümanların sağladığı veriler göstermektedir ki XIII-XIX. yüzyıllarda kaleme alınan klasik Türk edebiyatına ait metinler, evrensel değerleri aktarmaya yönelik nasihat içeriği bakımından oldukça zengin bir malzemeye sahiptir ve bu bağlamda nasihatnamelere hususi bir yer açmak gerekir. Çünkü nasihatnamelerin temel yazılış nedeni aşkın değerleri doğrudan veya ima, gönderme, kıssadan hisse yoluyla muhataba hatırlatma, öğretme, benimsetme; muhatapların değerleri hayatlarına tatbik etmelerini, sonraki kuşaklara nakletmelerini ve böylece değerli insanlar olmalarını temin etmedir. Klasik Türk edebiyatı metinlerinin; bugünün çocuklarının ilgi ve gereksinimleri, söz dağarcıkları ve idrak düzeyleri ölçüt alınıp itinalı bir planlama, inceleme, belirleme ve sınıflama sürecinden geçirilmek suretiyle yüce değerlerin taze dimağlara aktarımında oldukça etkili bir eğitim ve öğretim gereci olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk edebiyatı, Manzum nasihatnameler, Evrensel değerler, Değerler eğitimi

Kaynakça

• Akpınar, Ş. (2015). Pendnâme-i Zarîfî’de yer alan değerler. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 3(1), 345-376.
• Altun, K., Bekdaş, M. ve Karaoğulları, N. (2019). Hüsnü Aşk’ın değerler eğitimi açısından incelenmesi. Turkish Studies Educational Sciences, 14(3), 303-320.
• Atalay, B. (1985). Divanü Lügati’t Türk tercümesi (Cilt 1-3). Türk Dil Kurumu.
• Bayram, Y. (2012, 16-18 Kasım). Değerler eğitiminde unutulmuş bir değer: Divan şiiri ve kültürü. II. Uluslararası Değerler ve Eğitimi Sempozyumu, İstanbul.
• Bayram, Y. (2018). Uluslararası Amasya şairleri bilim şöleni bildiriler kitabı. M.F. Köksal, S. Murad ve M. İlhan (Editörler), Değerler eğitimi bağlamında Adlî ve Dîvânı (s. 93-106). Amasya Üniversitesi.
• Beyhan, E. ve Yazar, İ. (2017). Türk dili ve edebiyatı öğretim programı değerler eğitimi bağlamında “kaside”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 12(30), 583-598.
• Demir, H. (2016). Değerler eğitiminde klasik metinlerden yararlanma: Bûstân ve Risâletü’n-Nushiyye. İdil, 5(27), 2027-2046.
• Direkci, B. (2019). Değerler eğitimi bağlamında Hızır bin Yakub’un Cevâhirü’l-me’ânî adlı eserinin incelenmesi. SUTAD, (45), 179-192.
• Emiroğlu, S. (2010). Türkçe manzum nasihat-nâmelerin eğitim değeri üzerine bir inceleme. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Güler, M.İ. (2015). Değerler eğitimi açısından Lutfiyye-i Vehbî. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi.
• Holbrook, V. (1998). Aşkın okunmaz kıyıları: Türk modernitesi ve mistik romans. İletişim.
• Işık, İ. (2019). Klasik Türk edebiyatında eğitim değerlerine dair bir inceleme: Ahbârü’l-‘İber mesnevisi örneği. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 107-116.
• Işıksalan, N. (2000). Divân şiiri öğretimi üzerine, Milli Eğitim Dergisi, (148), 59-63.
• Kaçalin, M. S. (2020). Yûsuf Hâs Hâcib: Kutadğu Bilig – metin. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10716,yusufhashacibkutadgubiligmustafakacalinpdf.pdf?0
• Kant, I. (2020). Eğitim üzerine. (Çev: A. Aydoğan). Say.
• Kaplan, M. (2001). Manzum nasihat-nâmelerde yer alan konular. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (9), 133-185.
• Kaplan, M. (2012). Diyarbakırlı Emîrî ve nasihat-nâmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(22), 72-84.
• Karaca, D., Filazi, G., Baycanlar, M., Bozbıyık, N., Çuhadar, S. (2019). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı 10 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Kayak, M.A. (2011). Divân edebiyatı metinlerinin ilköğretim II. kademede kullanılabilirliği ve Hayriyye-i Nâbî’nin 8. sınıf türkçe ders kitabında etkinliklerle işlenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Üniversitesi.
• Kayaokay, İ. (2018). Ahmed Râşid’in pend-nâme-i Lokman Hekim terceme-i manzumesi adlı mesnevisi. Çeşm-i Cihan: Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları E – Dergisi, 5(2), 71-103.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 170-189.
• Kurtoğlu, F.S. (2016). Çocuk edebiyatında tarihî metinlerden yararlanma: Âşık Paşa’nın Garibnâme’si. Millî Eğitim, (211), 161-186.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı dersi (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar) öğretim programı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Milli Eğitim Temel Kanunu, (1973). Resmi Gazete (Sayı: 14574), https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=1739&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5.
• Özcan, M. S. (2019). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı 9. sınıf ders kitabı. Sonuç.
• Özdemir, A. (2019). Türk edebiyatındaki fetihnâmelerin değerler eğitimi bakımından incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi.
• Öztürk, M. (2019). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı 10 ders kitabı. Öğün.
• Öztürk, Z. (2005). On beşinci yüzyıl şairlerinden Akşemseddinzade Hamdullah Hamdi'nin Yusuf ve Zeliha mesnevisinde işlenen değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 3(10), 43-74.
• Pehlivan, E. (2001). Şeyh Eşref b. Ahmed’in nasihat-name’si [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Serper, Ö., Aytaç, M. ve Bayram, N. (2013). Örnekleme. Ezgi.
• Solmaz, S. (2016). Uluslararası Türk Dünyası Eğitim Bilimleri ve Sosyal Bilimler Kongresi Bildirileri. M. İskenderoğlu (Editör), Değerler eğitimi açısından klasik Türk edebiyatı (s. 155-169). Türk Eğitim-Sen.
• Sucu, A.Ö. (2012). Mesnevilerin edebiyat eğitiminde değer aktarım aracı olarak kullanılması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Sünbülzâde Vehbî. (1994). Lutfiyye. (Haz: S. A. Beyzâdeoğlu). Bedir.
• Tarhan, N. (2019). Değerler psikolojisi ve insan. Timaş.
• Taş, H. (2016). Mesnevî destekli değerler eğitiminin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin tutumlarına etkisi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Tökel, D.A. (2005). Eskilerde çocuk eğitimi: Çocuk edebiyatı gözüyle eskiye bakmak. Hece Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, (104-105), 76-88.
• Yeniterzi, E. (2006). Ahmed-i Dâ’î’nin Vasiyyet-i Nûşirevân adlı mesnevisi. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (19), 1-30.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin.
• Yücel, İ., Türkyılmaz, M. ve Sağır, S. (2019). Ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı 9 ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Yusuf Nâbî. (2009). Hayriyye. (Haz: İ. Pala). Kapı.