Sözlük Bilimi Açısından Tuhfetü’l-Erîbin-Nâfi’a Lir-Rûhânî Ve’t-Tabîb

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 5, 151 - 180, 01.10.2013

Ali Kemal Şaş

Öz

Turkish datached medical and pharmacy glossaries are started to be seen after the 17thcentury. Works exist earlier than this date are not independent glossaries but glossary sections take part in the works called “müfredât”. Tuhfetü’l-Erîbin-Nâfi’a lir-Rûhânî ve’-Tabîb is a work of the “müfredât” type written by Hezarfen Hüseyin Efendi in the 17th century that involves two independent glossaries in it. İn this work; lexical entries that presanted in these glossaries are given with their glossary meanings and analyzed lexicologically

Anahtar Kelimeler

-

SÖZLÜK BİLİMİ AÇISINDAN TUHFETÜ’L-ERÎBİN-NÂFİ’A LİR-RÛHÂNÎ VE’T-TABÎB

Öz

Türkçe müstakil tıp ve eczacılık sözlükleri 17. yüzyıldan sonra görülmeye başlar. Bu tarihten önceki eserler bağımsız birer sözlük değil “müfredât” olarak adlandırılan eserler içerisinde yer alan sözlük bölümleridir. Tuhfetü’l-Erîbin-Nâfi’a lir-Rûhânî ve’-Tabîb 17. yüzyılda, Hezarfen Hüseyin Efendi tarafından yazılmış ve içerisinde birbirinden bağımsız iki sözlük bulunan müfredat türü bir eserdir. Çalışmada bu sözlüklerde bulunan madde başı kelimeler eserdeki anlamlarıyla birlikte verilmiş ve sözlükler, sözlük bilimi açısından incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Tuhfetü’l-Erîbin-Nâfi’a lir-Rûhânî ve’-Tabîb, 17. yüzyıl tıp terimleri, sözlük bilimi

Kaynakça

• ADIVAR, A. Adnan (1982). Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Ahterî Mustafa Efendi, (2009). Ahterî-i Kebir (Haz. H. A. Kırıkkılıç, Y. Sancak) Ankara: TDK Yayınları.
• AKSAN, Doğan (2007). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• BAYAT, Ali Haydar (2010). Tıp Tarihi, İstanbul: Merkezefendi Geleneksel Tıp Derneği Yayınları.
• BAYTOP, Turhan (2007). Türkçe Bitki Adları Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• BEDEVIAN, K. Armenag (1936). İllustrated Polyglottic Dictionary of Plant Names in Latin, Arabic, Armenian, English, French, German, Italian and Turkish Language, Kahire: Argus and Papazian Presses.
• CANPOLAT, Mustafa – Zafer Önler (2007). Edviye-i Müfrede, Ankara: TDK Yayınları.
• DEVELLİOĞLU, Ferit (2005). Osmanlıca- Türkçe Lûgat, Ankara: Aydın Yayınları.
• DİLÇİN, Cem (2009). Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• DOĞAN, Şaban (2009). “15. Yüzyıla Aait Bir Tıp Terimleri Sözlüğü: Terceme-i Akrabâdîn’i Istılah Lügati”, Turkish Studies, Volume 4/4 Summer, s. 250-316.
• HEZARFEN HÜSEYİN EFENDİ, (?). Tuhfetü’l-Erîbin-Nâfi’a lir-Rûhânî ve’-Tabîb, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi nr. 4486.
• HOOPER, David (1937). Useful Plants and Drugs of İran and Iraq, Chicago: Field Museum of Natural History, Volume IX, Number 3.
• İLGÜREL, Mücteba (1998). “Hezarfen Hüseyin Efendi”, İslam Ansiklopedisi, C 18, s. 544- 546.
• KANAR, Mehmet (2010). Farsça- Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• KANAR, Mehmet (2009). Arapça- Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
• KARAAĞAÇ, Günay (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• MENINSKI, Mesgnien (2000). Turcıcae- Arabıace- Persıcae Lexıcon I-II-III-IV, (Haz. Mehmet Ölmez), İstanbul: Simurg Yayınları.
• Mütercim Asım Efendi (2000). Burhân-ı Katı (Haz. M. Öztürk, D. Örs), Ankara: TDK Yayınları.
• ÖNLER, Zafer (2004). “XIV.-XV. Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları” Kebikeç, S.18, s. 273-301.
• ÖNLER, Zafer (1985). “Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri”, TDAY Belleten, s.89-130.
• ÖNLER, Zafer (1990). “14 ve 15. Yüzyıl Anadolu Türkçesi Botanik Terimleri”, Journal of Turkish Studies, Volume 14, (Fahir İz Armağanı), s. 357-392.
• ÖNLER, Zafer (1999). Celâlüddin Hızır Paşa, Müntahab-ı Şifâ II Sözlük, Ankara: Simurg Yayınları.
• ÖZÇELİK, Sadettin (2001). Kitâbü’l Mühimmât, Ankara: AKM Yayınları.
• REDHOUSE, Sir James (2006). Turkish and English Lexicon, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• SAMİ, Şemseddin (2005). Kamusu Türkî, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• SARI, Mevlüt (1984). El-Mevârid, Arapça Türkçe Lügat, İstanbul: İpek Yayınları.
• SERTKAYA, O. Fikri (1997). “Uygur Tıp Metinlerine Toplu bir Bakış”, Uluslaarası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri. 4 – 7 Eylül 1989 Ankara. (Hazırlayanlar: Azize Aktaş Yasa – Sevilay Oktay Atılgan, Ankara: AKM Yayınları.
• STEINGASS, F. (2005). Persian- English Dictionary. İncluding The Arabic Words And Phrases To Be Met With İn Persian Literature, İstanbul: Çağrı Yayınları.
• STEINGASS, F. (2005). Arabic–English Dictionary, London.
• TDK (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü, Ankara: TDK Yayınları.
• TDK (2005). Türkçe Sözlük, Ankara: TDK Yayınları.
• TOKAÇ, Mahmut (2006). “Osmanlı Dönemi Türkçe Tıp Yazmaları”, Osmanlılarda Sağlık, İstanbul: Biofarma İlaç Sanayii ve Ticaret A.Ş.
• TULUM Mertol (2011). 17.Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: TDK Yayınları.
• TUZLACI, Ertan (2006).Türkiye Bitkileri Sözlüğü, İstanbul: Alfa yayınları.
• UNAT,Ekrem Kadri, Ekmeleddin İhsanoğlu, Suat Vural (2004). Osmanlıca Tıp Terimleri Sözlüğü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• YAVUZASLAN, Paşa (2009). Osmanlı Dönemi Türk Sözlükçülüğü, Ankara: Tigem Yayınları.
• ZÜLFİKAR-AYDIN, M. Bedizel (2005). “Osmanlı Tıbbında ‘Müfred Deva’ Kullanımı
• ve ‘Müfredat’ Eserlerinin Genel Özellikleri”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VI/2, s. 299- 315. KISALTMALAR
• TENRT: Tuhfetü’l-Erîbin-Nâfi’a lir-Rûhânî ve’-Tabîb