Türkiye’deki Kentiçi Raylı Toplu Taşıma Sistemlerinin Ulaşım Ana Planları Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2019, Sayı: 10, 31 - 45, 31.07.2019

Hatice Gül Önder Furkan Akdemir

Öz

Ulaşım ana planları, ülkemiz mevzuatı açısından bakıldığında, nüfusu 100.000 ve üzeri kentlerde yapılması önem arz eden bir plan türüdür. Bu planlar, büyük, orta, küçük ölçekli birçok kentte yaşanan ulaşım problemlerine kısa-orta-uzun vadede kapsamlı çözüm üretilmesini sağlamak amacıyla yapılmaktadır. Teknolojinin gelişimiyle birlikte, ulaşım konusunda üretilen çözüm önerilerinin de gelişmesi söz konusudur. Bu gelişmeler, ulaşım kaynaklı trafik sıkışıklığı ve enerji tüketiminin artışı gibi sorunlara toplu taşıma sistemleri ile çözüm üretilmesi şeklinde yaşanmaktadır. Toplu taşıma sistemleri, günümüz kentlerinde gelişmiş ve gelişmekte olan toplumlar tarafından sürdürülebilirliği sağlayan baş aktörler arasında yer almaktadır. Son yıllarda kent içi ulaşımda alternatif raylı toplu taşıma sistemlerinin daha çok tercih edildiği ve kullanımının arttığı görülmektedir. Bu çalışma kapsamında, Türkiye’de son on yılda büyük ve orta ölçekli kentlerde yapılan ulaşım ana planları kapsamında mevcut ve öneri raylı sistem senaryolarının karşılaştırması yapılmaktadır. Bu öneri ve senaryoların hangi gerekçelerle tercih edildiği, plan önerisi geliştirilirken hangi kritelerin göz önünde bulundurulduğu, kentlere katkıları ve ulaşım ana planlarıyla üretilen kent içi raylı toplu taşıma sistemlerinin günümüzdeki durumu değerlendirilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Kent İçi Ulaşım, Ulaşım Ana Planı, Plan Önerisi, Raylı Toplu Taşıma

Kaynakça

• [1] Kurt, N. “Kent Hizmetlerinin Geleceğinde Kentsel Sorumluluklar ve Kent Kültürünün Geliştirilmesi Stratejileri” Journal of Administrative Sciences,9 (2), 2011, 265-278
• [2] Sezgin, D., & Varol, Ç. Ankara’daki Kentsel Büyüme ve Saçaklanmanın Verimli Tarım Topraklarının Amaç Dışı Kullanımına Etkisi. METU JFA, 29 (1), 2012, 273-288
• [3] Sezer, Ö., & Vural, T. Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Devletin Değişen Rolü ve Merkezi Yönetim İle Yerel Yönetimler Arasında Yetki Ve Görev Paylaşımı. Maliye Dergisi, 159, 2010, 203-219.
• [4] Alkan, Y., & Güngör, U. Erdemli Kenti Mücavir Alanı İçinde Ekolojik Kapsamlı Alan Kullanımı Üzerine Bir Araştırma. Akademik Ziraat Dergisi, 5(1), 2010, 35-50.
• [5] Sınmaz, S. Yeni Gelişen Planlama Yaklaşımları Çerçevesinde Akıllı Yerleşme Kavramı ve Temel İlkeleri. MEGARON, 8(2), 2013, 76-86.
• [6] Ersoy, M. Kentsel Planlama: Ansiklopedik Sözlük. Der. Melih Ersoy, Ninova Yay., İstanbul, 2012.
• [7] Waddell, P. Integrated Land Use And Transportation Planning And Modelling: Addressing Challenges In Research And Practice. Transport Reviews, 31(2), 2011, 209-229.
• [8] Washington, S.P., Karlaftis, M.G., Mannering, F.L., Statistical and Econometric Methods for Transportation Data Analysis. Chapman & Hall/CRC, 2003
• [9] Cascetta, E., Carteni, A., Pagliara, F., & Montanino, M. A new look at planning and designing transportation systems: A decision-making model based on cognitive rationality, stakeholder engagement and quantitative methods. Transport policy, 38, 2015, 27-39.
• [10] Oral, M. Y. Şehirlerde Yetki Alanı ve Arazi Kullanışlarındaki Değişimlerin Ulaşım Planlama Süreci Üzerindeki Olası Etkileri-İzmir Örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dergisi, 3(1), 2011.
• [11] Baykan, B. G., & Özer, Y. B. Belediyelerin Stratejik Planlarında Çevre: İstanbul Ölçeğinde Bir Değerlendirme. Strategic Public Management Journal, 2(4), 2016, 95-102.
• [12] 9 Haziran 2008 tarih ve 26901 sayılı Ulaşımda Enerji Verimliliğinin Artırılmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik. 2008. Resmi Gazete.
• [13] T.C. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı. Hedef 2023 Türkiye Ulaşım ve İletişim Stratejisi.
• [14] Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı Bölgesel Gelişme Ulusal Stratejisi 2014-2023. Ankara.
• [15] Türkiye Cumhuriyeti Kalkınma Bakanlığı, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018. Ankara.
• [16] Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 10. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Şurası 2009-Kentiçi Ulaşım Alt Komisyon Raporu. TCUDHB, Ankara, Türkiye, 2009
• [17] Türkiye Cumhuriyeti Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 11. Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Şurası 2013-Sonuç Bildirgesi. TCUDHB, Ankara, Türkiye, 2013
• [18] Kılınçaslan, T. Kentsel Ulaşım, Derleyen: Tülay Kılınçaslan Ninova Yayınları, 179-181.İstanbul. 2012
• [19] Ökmen, M., ve Arslan, R. (2014). Türkiye’de 6360 sayılı yasa ile yeni kurulan büyükşehir belediyeleri: Manisa Büyükşehir Belediyesi örneği. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Özel Sayı, 2014, 88-101.
• [20] Orman, A., Düzkaya, H., Ulvi, H., & Akdemir, F. Multi-Criteria Evaluation by Means of Using the Analytic Hierarchy Process in Transportation Master Plans: Scenario Selection in the Transportation Master Plan of Ankara. Gazi University Journal of Science, 31(2), 2018.
• [21] Hamurcu, M., & Eren, T. Ankara Büyükşehir Belediyesi’nde Çok Ölçütlü Karar Verme Yöntemi ile Monoray Güzergâh Seçimi. Transist, 2015, 410-419.
• [22] Haldenbilen, S. Ceylan, H. Menekşe, Y. 6.Ulaştırma Kongresi, Kongre Sempozyum Bildiriler Kitabı, Göksu Matbaası, 143-151.2005
• [23] Türkiye Belediyeler Birliği, Ulaşım Planlama Çalışmaları ve Ulaşım Ana Planı Hazırlama Kılavuzu, TBB Yayınları, Ankara, Turkey, 2014.
• [24] Önder, M. Ankaray Hafif Raylı Taşıtlarında Oturma Düzeninin Yeniden Tasarlanması, Gazi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 2015, 21-40
• [25] Düzkaya, H. Akdemir, F. Ulvi, H. Orman, A. Sıvat, S. (2018). Türkiye’de Orta Büyüklükteki Kentlerde Raylı Sistem Uygulamaları: Erzincan Cadde Tramvayı Örneği. El-Cezeri Journal of Science and Engineering, 5(2), 2018, 403-415.
• [26] Öğüt, K.S. Evren, G. Türkiye’de Kentsel Raylı Sistemlerinin Gerekliliği ve Uygulamada Dikkat Edilecek Konular, Uluslararası Demiryolu Sempozyumu 2006.
• [27] Jäppinen, S., Toivonen, T., & Salonen, M. (2013). Modelling The Potential Effect Of Shared Bicycles On Public Transport Travel Times In Greater Helsinki: An Open Data Approach. Applied Geography, 43.
• [28] Sun, Y., Guo, Q., Schonfeld, P., & Li, Z. Evolution of public transit modes in a commuter corridor. Transportation Research Part C: Emerging Technologies, 75, 2017, 84-102.
• [29] Kılıçaslan, H. Belediyelerin Raylı Ulaşım Hizmetlerinin Yaygınlaştırılması: Bursa Büyükşehir Belediyesi Örneği*/Expanding The Rail Transport Services of Municipalities: The Case Of Bursa Metropolitan Municipality. Yönetim ve Ekonomi, 22(2), 2015, 451.
• [30] Pektaş, İ. Raylı Ulaşım Sistemleri Sektör Analizi, ARUS Anadolu Raylı Ulaşım Sistemleri Kümelenmesi, 2017
• [31] Gündüz, A. Y., Kaya, M. A., & Aydemir, C. Kentiçi Ulaşımında Karayolu Ulaşımına Alternatif Sistem: Raylı Ulaşım Sistemi. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 2011
• [32] Arlı, V. Kent İçi Raylı Sistemler. Teknik Dergi, EMO Antalya Şubesi Yayını, 2010,15-16.
• [33] Ankara UAP- Ankara Metropoliten Alanı ve Yakın Çevresi Ulaşım Ana Planı (2013). Gazi Üniversitesi KUTEM-Ankara Büyükşehir Belediyesi, 2013.
• [34] Antalya UAP- Antalya Kentiçi Ulaşım Ana Planı Antepe A.Ş./Ulaşım-Art Ltd.- Antalya Büyükşehir Belediyesi, 2013.
• [35] Erzincan Ulaşım Ana Planı (2017). Gazi Üniversitesi KUTEM-Erzincan Belediyesi, 2017.
• [36] İstanbul UAP-İstanbul Metropoliten Alan Kentsel Ulaşım Ana Planı (2011). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Ulaşım Daire Başkanlığı Ulaşım Planlama Müdürlüğü, İstanbul. , 2011.
• [37] Konya UAP- Konya Büyükşehir Alanı Kentiçi ve Yakın Çevre Ulaşım Master Planı (2001). Yüksel Proje ve Ulaşım Art- Konya Büyükşehir Belediyesi, 2001.
• [38] Rize UAP- Rize Ulaşım Ana Planı (2018). Gazi Üniversitesi KUTEM-Rize Belediyesi, 2018.
• [39] Sakarya UAP- Sakarya Ulaşım Ana Planı (2013). Mescioğlu Mühendislik-Sakarya Büyükşehir Belediyesi, 2013.
• [40] Kutlu, H, Ulvi, H, Akdemir, F . Gelişmekte Olan Ülkelerde Raylı Sistem Yatırım Kararlarını Etkileyen Ölçütlerin Belirlenmesi: AB ve Türkiye Özelinde Bir Araştırma. Demiryolu Mühendisliği, (9), 2019.
• [41] TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu. Nüfus Verileri. 2019-03-08. URL:http://tuik.gov.tr/. Son Erişim: 2019-03-08.
• [42] Alan Büyüklüğü Verileri, 2019-03-08. URL:https://www.harita.gov.tr/images/urun/il_ilce_alanlari. pdf. Son Erişim 2019-03-08.