Demiryolu İşletmelerinde Emniyet Kültürü: TCDD Taşımacılık A.Ş. Tren Makinistleri Örneğinde Bir Faktör Analizi Çalışması

Yıl 2023, Sayı: 18, 184 - 199, 31.07.2023

Kamil Esen , Kadir Aksay , Ömür Akbayır

https://doi.org/10.47072/demiryolu.1286269

Öz

Geleceğin ulaşım modu olarak görülen demiryolu taşımacılığında çalışanların emniyete dair tutumlarını ölçmek, gerek konuya yönelik iyileştirilmesi gereken alanların belirlenmesi, gerekse de emniyete dair strateji ve politika üretme noktasında önemlidir. Bu kesitsel çalışmada demiryolu taşımacılığında emniyetin sağlanması noktasında önemli aktörler olan tren makinistlerinin, emniyet kültürüne yönelik tutumlarını değerlendirmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir kavramsal form geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu amaca binaen literatürdeki ve sektörde otorite konumdaki kurumların kullandıkları araçlar araştırılmış 80 maddelik bir madde havuzu oluşturulmuş, 25 madde emniyet konusunda uzman akademisyen ve uygulayıcıların önerileri doğrultusundan havuzdan çıkarılmıştır. Böylelikle ölçek geliştirme kriterlerine uygun olarak 55 maddeli taslak form elde edilmiştir.

Oluşturulan taslak form TCDD Taşımacılık A.Ş.’de görev yapmakta toplamda 250 tren makinistine uygulanmıştır. Uygulama sonrasında elde edilen veri setinin faktör analizi için uygunluğunu belirmek amacıyla yapılan KMO test değeri; ,929 olarak belirlenmiştir. Ayrıca ölçme aracının açıkladığı toplam varyans oranı ise %72,579’dur. Ölçme aracının kapsam geçerliliği akademisyen ve sektördeki uzmanlardan oluşan 10 kişinin görüşü alınarak sağlanmaya çalışılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi sonucunda ölçüm aracının 32 maddeden oluşan 5 faktör altında toplandığı görülmüştür. Bu faktörler sırasıyla “Raporlamada etkinlik”, “İşbirliği ve Gönüllü Katılım”, “Bireysel Sorumluluk”, “Prosedürel Liderlik” ve “Yöneticilerin Desteği” şeklindedir. Ölçeğin yapı geçerliğini test etmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır. Doğrulayıcı faktör analizi için örneklem miktarı 652’dir. Elde edilen değerler ölçeğin geçerli ve güvenilir olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Emniyet, Demiryolu, Makinist

Destekleyen Kurum

Eskişehir Teknik Üniversitesi

Proje Numarası

22LÖT200

Safety Culture in Railway Operations: TCDD Transport Inc. a Factor Analysis Study on the Example Train Driver

Öz

Measuring the safety attitudes of the employees in railway transportation, which is seen as the transportation mode of the future, is important both in determining the areas that need improvement and in producing a strategy and policy regarding safety. In this cross-sectional study, it is aimed to develop a valid and reliable conceptual form in order to evaluate the attitudes of train drivers, who are important actors in ensuring safety in railway transportation, towards safety culture. For this purpose, the tools used by the institutions in the literature and the authorities in the sector were researched, an 80-item item pool was created, and 25 items were removed from the pool in line with the recommendations of academicians and practitioners who are experts in the field of safety. Thus, a 55-item draft form was obtained in accordance with the scale development criteria.

The draft form created was applied to a total of 250 train drivers working at TCDD Transport Inc. The KMO test value, which was made to determine the suitability of the data set obtained after the application for factor analysis; It was determined as .929. In addition, the total variance rate explained by the measurement tool is 72,579%. The content validity of the measurement tool was tried to be ensured by taking the opinions of 10 people consisting of academicians and experts in the sector. As a result of the exploratory factor analysis, it was seen that the measurement tool was grouped under 5 factors consisting of 32 items. These factors are respectively “Efficiency in reporting”, “Collaboration and Voluntary Participation”, “Individual Responsibility”, “Procedural Leadership” and “Managers Support”. Confirmatory factor analyzes were performed to test the construct validity of the scale. The sample size for confirmatory factor analysis is 652. The obtained values showed that the scale was valid and reliable.

Anahtar Kelimeler

Safety, Railway, Driver

Proje Numarası

22LÖT200

Kaynakça

• [1] T. Farrington-Darby, L. Pickup, and John. R. Wilson, “Safety culture in railway maintenance,” Saf Sci, vol. 43, no. 1, pp. 39–60, Jan. 2005, doi: 10.1016/j.ssci.2004.09.003.
• [2] P. J. Sherman and R. L. Helmreich, “Attitudes toward automation-the effect of national culture,” in International Symposium on Aviation Psychology, 8 th, Columbus, 1995, pp. 682–687.
• [3] E. Union Agency For Railways, “Report on Railway Safety and Interoperability in the EU - 2020”, doi: 10.2821/469518.
• [4] C. Uzuner, “AB ve Türkiye’de emniyet yönetim sisteminin ortaya çıkması, gelişme süreci ve geleceği,” Demiryolu Mühendisliği, no. 1, pp. 91–99, Dec. 2014.
• [5] N. H. Yılmaz, “Havacılıkta emniyet yönetim sistemi ve emniyet kültürü, havacılık çalışanlarında emniyet kültürü ölçümü,” 2019.
• [6] M. Kaewsai, “Significant Accidents 2021 Public Report Special focus on the COVID 19 pandemic,” 2022.
• [7] N. Karasar, Araştırmalarda Rapor Hazırlama. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 2009.
• [8] G. Sart, “Bireysel girişimcilik eğilimi ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması,” International Journal of Applied Economic and Finance Studies, vol. 5, no. 1, 2020.
• [9] İ. Ünder, “Havacılıkta örgütsel sessizlik: Havaaracı bakım personelinin raporlamada bulunmamalarının nedenleri üzerine bir araştırma,” 2016.
• [10] A. Güler and Y. Günel, “Kamu kurumlarında sanal kaytarmaya yönelik bir ölçek geliştirme çalışması,” İşletme Bilimi Dergisi, vol. 10, no. 2, pp. 247–274, Aug. 2022, doi: 10.22139/jobs.1147063.
• [11] E. Aktaş, “Hava aracı bakım teknisyenlerinin emniyetli davranışlarını etkileyen unsurların incelenmesi: Türkiye sivil havacılık sektöründe bir uygulama,” Doktora tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 2019.
• [12] R. Alpar, Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. Ankara: Detay Yayıncılık, 2017.
• [13] A. V. Crawford et al., “Evaluation of parallel analysis methods for determining the number of factors,” vol. 70, no. 6, pp. 885–901, Sep. 2010, doi: 10.1177/0013164410379332.
• [14] J. C. F. De Winter and D. Dodou, “Common factor analysis versus principal component analysis: a comparison of loadings by means of Ssimulations,” Commun Stat Simul Comput, vol. 45, no. 1, pp. 299–321, Jan. 2016, doi: 10.1080/03610918.2013.862274.
• [15] L. E. Garrido, F. J. Abad, and V. Ponsoda, “Performance of velicer’s minimum average partial factor retention method with categorical variables,” Educ Psychol Meas, vol. 71, no. 3, pp. 551–570, 2011, doi: 10.1177/0013164410389489.
• [16] K. Özdamar, Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi; IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINTAB uygulamalı. Nisan Kitabevi, 2017.
• [17] Ö. Çokluk, G. Şekercioğlu, and Ş. Büyüköztürk, Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi, 2014.
• [18] H. F. Kaiser, “A second generation little jiffy,” Psychometrika, vol. 35, no. 4, pp. 401–415, Dec. 1970, doi: 10.1007/BF02291817.
• [19] M. M. Yaşlıoğlu, “Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması,” İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, vol. 46, pp. 74–85, Nov. 2017.
• [20] B. G. Tabachnick and L. S. Fidell, Using multivariate statistics. Pearson, 2013.
• [21] D. P. S. Andrew, P. M. Pedersen, and C. D. McEvoy, Research methods and design in sport management. Human Kinetics, 2011. doi: 10.5040/9781492596417.
• [22] R. B. Kline, Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Press, 2005.
• [23] Ö. F. Şimşek, Yapısal eşitlik modellemesine giriş - temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks, 2007.
• [24] D. Hooper, J. Coughlan, and M. R. Mullen, “Structural equation modelling: guidelines for determining model fit,” Electronic Journal of Business Research Methods, 2008.
• [25] K. Schermelleh-Engel, H. Moosbrugger, and H. Müller, “Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures,” Methods of Psychological Research, vol. 8, no. 2, pp. 23–74, 2003.