Bazı zeytin çeşitlerinin çöğür anacı olarak kullanılma potansiyellerinin belirlenmesi

Yıl 2019, Cilt: 36 Sayı: 1, 33 - 40, 31.05.2019

Hükümran Gül Murat İsfendiyaroğlu

https://doi.org/10.16882/derim.2019.486446

Cited By: 1

Öz

Türkiye’de zeytin fidanı üretiminde kullanılan tescil
edilmiş çöğür anaçları, Frantoio, Leccino, Arbequina, Girit Zeytini ve Uslu
zeytin çeşitlerinin tohumlarından elde edilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’nin
farklı bölgelerine ait zeytin çeşitlerden daha üstün nitelikli yeni çöğür anacı
adaylarının saptanması amaçlanmıştır. Bu amaçla zeytin çekirdeklerinin
çimlenmesini kolaylaştırıcı ön uygulamalar araştırılmıştır. Çalışmanın ikinci
aşamasında, elde edilen çöğürlerin üzerine Domat çeşidi aşılanarak, aşı
başarısı saptanmıştır. Kimyasal aşındırma uygulamaları
zeytin çekirdeklerinin çimlenmelerini, kontrole göre %10-33 arasında değişen oranlarda
artırmıştır. %3 NaOH uygulaması çimlenme oranlarını arttırırken, saf H₂SO₄ çimlenmeyi
azaltmıştır. Çeşit ve uygulamalara bağlı olarak çimlenme oranları %5.8-76.4
arasında değişmiştir. Bu çalışma ile tescil edilmiş anaçların yanı sıra, denenen
Çekişte, Edincik Su ve Yağ Çelebi gibi diğer bazı çeşitlerin de yeterli
oranlarda çimlendikleri saptanmıştır. Aşı başarısı
açısından, çekirdeklerinin çimlenme oranı yüksek bazı çeşitlerin, aşı tutma
oranları düşük olmuştur. En yüksek aşı tutma oranı (%70) Marantelli
çöğürlerinde gözlenirken, en düşük oran (%23.3) Yağ Çelebi’de saptanmıştır. En
uzun aşı sürgünü (43.4 cm) Girit Zeytini’nde ölçülmüştür. Özellikle Gemlik,
Sarı Ulak ve Sinop no 1’de düşük sürgün uzunluğu değerlerinin (25.1-27.4 cm)
saptanması nedeniyle, bunların üzerlerine aşılanan çeşitlerde belli oranda
bodurluk sağlayabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zeytin, Çeşit, Çekirdek, Çimlenme, Aşılama

Determination of the utilization potentials of some olive cultivars as seedling rootstock

Öz

In
Turkey, registered seedling rootstocks used for olive nursery tree production
have been obtained from the seeds of olive cultivars like Frantoio, Leccio,
Arbequina, Girit Zeytini and Uslu. In this work, determination of new seedling
rootstock candidates with more superior features from the olive varieties
belonging to different regions of Turkey was aimed. For this purpose, at first
the most efficient scarification method on stone germination was investigated.
At the second stage of the study, the obtained seedlings were grafted with
Domat variety and the grafting success was determined. Chemical scarification
treatments augmented the germination of olive stones ranging between 10% and 33%
compared with control. The treatment of 3% NaOH generally increased the
germination rates, while the pure H₂SO₄ decreased the germination. Germination rates changed between 5.8-76.4%
in relation with variety and treatment. It was determined that some tested
varieties like Çekişte, Edincik Su and Yağ Celebi also germinated at sufficient
rates, besides the registered rootstocks. Graft-take rates were low in some
varieties having high stone germination rates. The highest graft-take (70%) was
determined in Marantelli seedlings, while the lowest rate (23.3%) was obtained
in Yağ Çelebi. The longest shoot was measured in Girit Zeytini (43.4 cm). In
relation with the lower graft shoot values (25.1-27.4 cm) particularly
determined in Gemlik, Sarı Ulak and Sinop no 1, it was concluded they might
provide dwarfing effect at a certain rate in varieties that grafted on to them.

Anahtar Kelimeler

Olive, Cultivar, Stone, Germination, Grafting

Kaynakça

• Abu Qaoud, H. (2005). Germination of ‘Arbequina’ olive seeds as effected by chemical scarification, hot water treatment and endosperm tissue. Jordan Journal of Agricultural Sciences, 1(1):12-17,
• Acebedo, M,M., Lavee, S., Linnan, J., & Troncoso, A. (1997). In vitro germination of embryos for speeding up seedling development in olive breeding programs. Scientia Horticulturae, 69(3-4):207-215.
• Anonim (2015). Türkiye Zeytin Çeşit Kataloğu, T,C, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 200 s., İzmir.
• Awan, A,A., Ahmad, G., Iqbal, A., & Quresh, Z. (2001). Effect of different scarification treatments on the seed germination and seedling height of wild olive. Sarhad Journal of Agriculture, 17(3):373-375.
• Bandino, G., Sedda, P., & Mulas, M. (1999). Germination of olive seeds as affected by chemical scarification, hot water dip and gibberellic acid treatments. Acta Horticulturae, 474(1):35-38.
• Burak, M., Sütçü, A.R., & Büyükyılmaz, M. (2000). Bazı zeytin çeşitlerinin kış soğuklarına dayanıklılıkları üzerinde araştırmalar. Türkiye 1. Zeytincilik Sempozyumu, s:101-108.
• Cansev, A., Gülen, H., & Eriş, A. (2009). Cold-hardiness of olive (Olea europaea L.) cultivars in cold-acclimated and non-acclimated stages: Seasonal alteration of antioxidative enzymes and dehydrin-like proteins. Journal of Agricultural Science, 147: 51–61.
• Crisosto, C., & Sutter, E. (1985). Role of endocarp in Manzanillo olive seed germination. Journal of the American Society for Horticultural Science, 110(1): 50-52.
• Dervis, S., Mercado-Blanco, J., Erten, L., Valverde-Corredor, A., & Pérez-Artés, E. (2010). Verticillium wilt of olive in Turkey: a survey on disease importance, pathogen diversity and susceptibility of relevant olive cultivars. European Journal of Plant Pathology, 127(2):287-301.
• Erten, L., & Yıldız, M. (2011). Screening for resistance of Turkish olive cultivars and clonal rootstocks to Verticillium wilt. Phytoparasitica, 39:83-92,
• Fabbri, A., Bartolini, G., Lambardi, M., & Kailis, S. (2004). Olive Propagation Manual, Landlinks Press, 141 s,, Collingwood.
• GTHB (2009). Fidancılık istatistikleri. http://fidan.tarim.gov.tr. Erişim Tarihi: 01.07.2017.
• Hartmann, H.T., Kester, D.E., Davies, F.T., & Geneve, R.L.Jr. (2002). Plant Propagation, Principles and Practices. 7th Edition, Prentice Hall, 880 s,, New Jersey.
• Hussain, I., Naeem, N., Jan, A., Rehman, H.U., Ali, Z., & Ali, S. (2016). Performance of different olive cultivars under time of grafting. Pure and Applied Biology, 5(4):1126-1130.
• Jacoboni, N., Battaglini, M., & Preziosi, P. (1976). Propagacion del olivo. p, 373, In: Olivicultura Moderna, FAO-INIA (Ed,), Editorial Agricola Espanola, S.A. Madrid.
• Kaleci, N., & Orhan, Z. (2010). Farklı anaçlar üzerine aşılanan Domat zeytin çeşidinin fidan özellikleri ve besin alımı düzeylerinin belirlenmesi. Zeytin Bilimi, 1(2): 43-48.
• Lagarda, A., & Martin, G.C. (1983). 'Manzanillo' olive seed dormancy as influenced by exogenous hormone application and endogenous abscisic acid concentration. Hortscience, 18(6):869-871.
• Lagarda, A., Martin, G.C., & Kester, D.E. (1983a). Influence of environment, seed tissue, and seed maturity on 'Manzanillo' olive seed germination. Hortscience, 18(6):868-869.
• Lagarda, A., Martin, G.C., & Polito, V.S. (1983b). Anatomical and morphological development of Manzanillo olive seed in relation to germination. Journal of the American Society for Horticultural Science, 108(5):741-743.
• Lal, S., Ahmed, N., Srivastava, K.K., & Singh, D.B. (2015). Olive (Olea europaea L.) seed germination as affected by different scarification treatments. African Journal of Agricultural Research, 10(35):3570-3574.
• Mete, N., Şahin, M., Çetin, Ö., Hakan, M., Güloğlu, U., Kaya, H., & Uluçay, N. (2016). Bazı zeytin çeşitlerinde don toleransının dönemsel değişimi. Zeytin Bilimi, 6(1):25-31.
• Özen, Y., & Kaya, Ü. (2007). Domat zeytin çeşidinin farklı klon anaçları üzerindeki aşı tutma oranı ve vegetatif gelişimi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(2):119-129.
• Pritsa, T., Voyiatzi, C., Metaxas, D., Voyiatzis, D.,, & Koutsika Sotiriou, M. (1999). Observation on the germination capacity and breeding value of seedlings of some olive cultivars. Acta Horticulturae, 474:117-120,
• Rostami, A.A., & Shasavar, A. (2009). Effect of seed scarification on seed germination and early growth of olive seedlings. Journal of Biological Science, 9(8):825-828.
• Shoboul, A. (1984). Zeytinin tohumla ve yeşil çeliklerle üretilmesi üzerinde araştırmalar. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, 81s. İzmir.
• Sotomayor Leon, E.M., & Caballero, J.M. (1990). An easy method of breaking olive stone to remove mechanical dormancy. Acta Horticulturae, 286:113-116.
• Sotomayor Leon, E.M., & Caballero, J.M. (1994). Propagation of 'Gordal Sevillana' olive by grafting onto rooted cuttings or seedlings under plastic-closed frame without mist. Acta Horticulturae, 356:39-42.
• TÜİK (2017). Bitkisel Üretim İstatistikleri. www.tuik.gov.tr. Erişim Tarihi: 01.07.2017.
• Usanmaz, D. (1972). Bazı yabani ve kültür çeşidi zeytin tohumlarının çimlenme güçlerinin tespiti ile bunların çöğür vasıflarının mukayesesi üzerinde araştırmalar (Özet). Zeytincilik Araştırma Enstitüsü, İzmir.
• Yüce, B. (1985). Zeytin çekirdeklerinin çimlenmesinde endokarpa tatbik edilen değişik muamelelerin etkilerinin araştırılması. Zeytincilik Araştırma Enstitüsü Sonuç Raporu, Bornova, 28 s., İzmir.
• Zuccherelli, G., & Zuccherelli, S. (2002). In vitro propagation of fifty olive cultivars. Acta Horticulturae, 586:931-934.