DENİZCİLİK İŞLETMELERİNDE DÖNÜŞÜMCÜ LİDERLİK İLE ÇALIŞANLARIN GÖSTERDİĞİ ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞI ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2021, , 79 - 108, 06.09.2021

Serkan Öter , Serdar Ayan

https://doi.org/10.18613/deudfd.789695

Öz

Denizcilik işletmeleri sürekli bir değişim ve rekabet ortamı içerisinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Böyle bir ortamda yöneticilerin davranışları, çalışanlarının davranışlarını da etkilemektedir. Farklı sektörlerde yapılan çalışmalarda, çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışının işletme performansını olumlu yönde etkilediği, dönüşümcü bir liderin çalışanların örgütsel vatandaşlık davranışı sergilemesinde önemli bir rol oynadığı, çalışanların bu davranışlarını artırmanın bir yönteminin de liderin dönüşümcü liderlik niteliklerini göstererek sağlanabileceği ifade edilmektedir. Bu çalışmanın amacı, denizcilik işletmelerinde çalışanların dönüşümcü liderlik algıları ile gösterdikleri örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Bu amaç doğrultusunda, denizcilik sektörünün kara yönetiminde yer alan Türkiye’deki 16 gemi yönetim işletmesinden 146 çalışan üzerinde anket uygulanmış ve elde edilen veriler analiz edilmiştir. Araştırma esnasında dönüşümcü liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı kavramlarına yönelik literatür taraması yapılmıştır. Daha sonra oluşturulan araştırma metodolojisi ışığında korelasyon ve regresyon analizleri uygulanmıştır. Yapılan analiz sonuçlarına göre, yöneticilerin gösterdiği dönüşümcü liderlik davranışları ve tüm alt boyutları ile çalışanların gösterdiği örgütsel vatandaşlık davranışı ve tüm alt boyutları arasında pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişki olduğu ayrıca dönüşümcü liderliğin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde anlamlı bir etkiye sahip olduğu bulunmuştur .

Anahtar Kelimeler

liderlik, dönüşümcü liderlik, örgütsel vatandaşlık davranışı, denizcilik işletmeleri, gemi yönetimi

Kaynakça

• Avolio, B.J., Bass, B.M. ve Jung, D.I. (1999). Re-examining the Components of Transformational and Transactional Leadership Using the Multifactor Leadership Questionnaire. Journal of Occupational and Organizational Psychology. 72(4): 441-462.
• Avolio, B. ve Bass, B. (2014). Multifactor Leadership Questionnaire. Manual and Sample Set. Third Edition, Mind Garden, Inc. http://www.mindgarden.com, (01.07.2014)
• Balcı, A. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Barbuto, J.E. (2005). Motivation and Transactional, Charismatic, and Transformational Leadership: A Test of Antecedents. Journal of Leadership and Organizational Studies. 11(4), 26-40.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. 61(4):83-102.
• Bass, B.M. (1985). Leadership and Performance beyond Expectations. New York: Free Press.
• Bass, B.M., Waldman, D.A., Avolio, B. J. ve Bebb, M. (1987). Transformational Leadership and the Falling Dominoes Effect. Group and Organization Management. 12(1):73-87.
• Bass, B.M. (1990). Bass & Stogdill’s Handbook of Leadership Theory, Research and Managerial Applications (Third Edition). New York: The Free Press
• Bass, B.M. (1999). Two Decades of Research and Development in Transformational Leadership. European Journal of Work and Organızatıonal Psychology, 8 (1): 9-32.
• Bateman, T. S. ve Organ, D. W. (1983). Job Satisfaction and Good Soldier: The Relationship between Affect and Employee Citizenship. Academy of Management Journal. 26(4):587-595.
• Borman, W.C. ve Motowidlo, S.J. (1993). Expanding the Criterion Domain to İnclude Elements of Contextual Performance. Chapter in N. Schmitt and W. C. Borman (Eds.). Personnel Selection in Organizations: 71–98. San Francisco: Jossey-Bass.
• Burns, J. M. (1978). Leadership. New York: Harper & Row.
• DTO (Deniz Ticaret Odası). (2017). Deniz Sektör Raporu 2016. İstanbul: Deniz Ticaret Odası Yayınları. http://www.denizticaretodasi. org.tr/ Shared%20Documentssektorraporu/2016_sektor_tr.pdf (28.03.2018)
• Durmuş, B., Yurtkoru E.S., Çinko, M. (2011). Sosyal Bilimlerde SPS’le Veri Analizi. İstanbul:Beta Yayıncılık
• Elgamal, M. A. (2004). The Direct and Mediating Effects of Transactional and Transformational Leadership: A Comparative Approach. Journal of Transnational Management Developmen. 9 (2):148-169.
• Geijsel, F., Peter S., Kenneth L., Doris J. (2003). Transformational Leadership Effects on Teachers’ Commitment and Effort toward School Reform. Journal of Educational Administration. 41(3):228-256
• Givens, R. J. (2008). Transformational Leadership: The Impact on Organizational and Personel Outcomes. Emerging Leadership Journeys. 1 (1): 4-24.
• Graham, J. W. (1991). An Essay On Organizational Citizenship Behavior. Employee Responsibilities and Rights Journal. 4: 249–270
• Greenberg, J. ve Barron, R. (2000). Behaviour in Organizations. New Jersey: Prentice Hall,
• İplik, F.N.(2015). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Ankara: Akedemisyen Kitabevi Yayın Dağıtım
• Koh, W. L., Steers, R. M., ve Terborg, J. R. (1995). The Effects of Transformational Leadership on Teacher Attitudes and Student Performance in Singapore. Journal of Organizational Behavior. 16(4):319-333.
• LePine, J., Erez, A., ve Johnson, D.E. (2002). The Nature and Dimensionality of Organization Citizenship Behavior: A Critical Review and Meta-Analysis. Journal of Applied Psychology. 87(1):52–65
• MacKenzie, S. B., Podsakoff, P. M., ve Rich, G. A. (2001). Transformational and Transactional Leadership and Salesperson Performance. Journal of the Academy of Marketing Science. 29(2):115-134.
• Moorman, R.H., ve Blakely, G.L. (1995). Individualism-Collectivism as an İndividual Difference Predictor Of Organizational Citizenship Behavior. Journal of Organizational Behavior. 16(2): 127–142.
• Nguni, S., Sleegers, P., ve Denesen, E. (2006). Transformational and Transactional Leadership Effects on Teachers’ Job Satisfaction, Organizational Commitment and Organizational Citizenship Behavior in Primary Schools: The Tanzanian Case. School Effectiveness and School Improvement. (17)2:145-177.
• Omar, Z., Zainal, A., Omar, F.,ve Khairudin, R. (2009). The Influence of Leadership Behaviour on Organisational Citizenship Behaviour in Self-Managed Work Teams in Malaysia. Journal of Human Resource Management. 7(1):1-11 https:// sajhrm.co.za/ index.php/sajhrm/ article/ view/209/203 , (30.04.2018)
• Organ, D.W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington. MA: Lexington Books
• Organ, D. W. ve Ryan, K. (1995), A Meta-Analytic Review of Attitudinal and Dispositional Predictors of Organizational Citizenship Behavior. Personnel Psycholgy. 48(4):775-802
• Piccolo, R. F. ve Colquitt, J. A. (2006). Transformational Leadership and Job Behaviors: The Mediating Role of Core Job Characteristics. Academy of Management Journal. 49(2):327-340.
• Pillai, R., Schriesheim. C.A. ve Williams E.S. (1999). Fairness Perceptions and Trust as Mediator for Transformational and Transactional Leadership: A Two-Sample Study. Journal of Management. 25 (6): 897-933.
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Moorman, R.H. ve Fetter, R. (1990). Transformational Leader Behaviors and Their Effects on Followers’ Trust in Leader, Satisfaction, and Organizational Citizenship Behaviors. Leadership Quarterly. 1(2): 107-142.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., ve Bommer, W. H. (1996). Transformational Leader Behaviors and Substitutes for Leadership as Determinants of Employee Satisfaction, Commitment, Trust, and Organizational Citizenship Behaviors. Journal of Management. 22(2): 259-298. http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/ 014920639602200204 , (30.04.2018)
• Podsakoff, P.M., MacKenzie, S.B., Paine, J.B. ve Bachrach, D.G. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of The Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management. 26(3): 513–563.
• Purvanova, R.K., Bono, J.E., ve Dzieweczynsky, J. (2006). Transformational Leadership, Job Characteristics and Organizational Citizenship Performance. Human Performance. 19(1):1-22.
• Robbins, S. ve Coulter, M. (2014). Management. London: Prentice Hall Publishing
• Saruhan, S.C. ve Yıldız, M.L. (2009) Çağdaş Yönetim Bilimi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Schlechter, A.F. ve Engelbrecht, A.S. (2006). The Relationship between Transformational Leadership, Meaning and Organisational Citizenship Behaviour. Management Dynamics. 15(4):2-16.
• Twigg, N. W. (2004). Transformational Leadership, Perceived Union Support, and Union Citizenship Behaviors: A Social Exchange and Social İdentity Perspective. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ruston, Louisiana: Louisiana Tech University College of Administration and Business.
• Van Dyne.L., Graham, J.W. ve Dienesch, R.M. (1994). Organizational Citizenship Behavior: Construct Redefinition, Measurement and Validation. Academy of Management Journal. 37(4): 765-802.
• Van Scotter, J.R., ve Motowidlo, S.J. (1996). Interpersonal Facilitation and Job Dedication as Separate Facets of Contextual Performance. Journal of Applied Psychology.81(5):525-531
• Vey, M.A. ve Campbell, J.P. (2004). In Role or Extra-Role Organizational Citizenship Behavior: Which Are We Measuring?. Human Performance. 17(1):119-135.
• Williams, L. J. ve Anderson, S. E. (1991). Job Satisfaction and Organizational Commitment as Predictors of Organizational Citizenship and In-Role Behaviors. Journal of Management. 17(3):601-617. http://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/014920639101700305, (04.05.2018)
• Williams, S. ve Shiaw, W. T. (1999). Mood and Organizational Citizenship Behavior: The Effects of Positive Affect on Employee OCB Intentions. The Journal of Psychology. 133(6): 656-668.