LİMAN İŞLETMELERİNDE GELENEKSEL MALİYETLEME VE FAALİYET TABANLI MALİYETLEME: BİR UYGULAMA

Yıl 2016, Cilt: 8 , 71 - 98, 27.10.2016

Reşat Karcıoğlu , Fatma Temelli

https://doi.org/10.18613/deudfd.43801

Öz

Küreselleşmeyle birlikte
günümüz dünyasında işletmelerin maliyet yapılarında önemli değişiklikler
meydana gelmiştir. Yaşanan bu değişimler, işletmeleri ürettikleri mamul veya
hizmetlerin maliyetlerini daha gerçekçi bir şekilde hesaplamaları zorunluluğu
ile karşı karşıya bırakmıştır. Geleneksel maliyetleme sistemlerinin
işletmelerin ihtiyaçlarına cevap verememesi, işletmeleri yeni mamul ve/veya
hizmet maliyeti hesaplama sistemleri aramaya itmiştir. Bu arayışlar sonucunda Faaliyet
Tabanlı Maliyetleme (FTM) sistemi geliştirilmiştir. Bu çalışmada, hizmet
işletmeleri içerisinde önemli bir yeri olan liman işletmelerinde maliyetleme
üzerinde durularak; liman işletme maliyetleri geleneksel ve FTM sistemi
açısından karşılaştırılarak incelenmiştir. Karşılaştırma sonucunda FTM’ye göre
hesaplanan birim maliyetlerin geleneksel maliyetleme sistemine göre hesaplananlardan
farklı olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmanın amacı, FTM sisteminin bir liman
işletmesinde uygulanabilirliğini ortaya koyup, FTM sisteminin geleneksel
maliyetlemeden farklı olduğu noktaları ortaya koyarak liman işletmeleri için
daha doğru ve güvenilir maliyet bilgisine ulaşılmasını sağladığını
göstermektir. Sonuç olarak, bu çalışmada FTM sistemiyle, liman işletmesinin
hizmet sunumu sürecindeki maliyetlerinin çoklu dağıtım anahtarları ile gerçeğe
daha yakın belirlenebileceği ve süreçteki gereksiz aşamaların elimine edilmesi
yoluyla maliyetlerin daha aşağıya düşürülebileceği görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Faaliyet, faaliyet tabanlı maliyetleme, geleneksel maliyetleme, liman işletmeleri, maliyetleme

Kaynakça

• Acar, D. (2005). Küresel Rekabette Maliyet Yönetimi ve Yaklaşımları Tekstil Sektörü İle İlgili Bir Araştırma. Isparta: Asil Yayın Dağıtım.
• Akgün, M. (2004). Bağımsız denetim firmalarında faaliyet tabanlı müşteri kârlılık analizi. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 12 (4), 29-45.
• Alderton, P. M. (1995). Sea Transport: Operation and Economics. London: Thomas Reed Publications.
• Alpaslan, H. İ. (2010). Faaliyet tabanlı maliyetleme ve havayolu işletmeleri üzerine bir uygulama, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Altınçubuk, F. (2000). Liman İdare ve İşletmesi. İstanbul: Deniz Ticaret Odası Yayınları.
• Basık, F. O. (2012). Rekabet Stratejisinde Maliyet Yönetimi. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Baykal, R. (2012). Karma Taşımacılık Yaklaşımıyla Limanlar ve Terminaller. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Baykasoğlu, A. ve Kaplanoğlu, V. (2006). Faaliyet tabanlı maliyetlendirmenin bir lojistik işletmesine uygulanması. Harran Üniversitesi, GAP V.Mühendislik Kongresi Bildiri Kitabı, 100-120, Şanlıurfa.
• Bekçi, İ. ve Negiz, N. (2011). Faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin inşaat taahhüt işletmelerinde uygulanması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30 (2), 119-136.
• Bengü, H. (2005). Faaliyet tabanlı maliyetleme sisteminde faaliyet seviyelerinde maliyet uygulaması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 25, 186-194.
• Bengü, H. ve Arslan, S. (2009). Hastane işletmesinde faaliyet tabanlı maliyetleme uygulaması. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 11 (2), 55-78.
• Büyükmirza, K. (2015). Maliyet ve Yönetim Muhasebesi: Tekdüzene Uygun Bir Sistem Yaklaşımı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Büyükşalvarcı, A. (2006). Faaliyet tabanlı maliyetleme ve bankalarda bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Karaman İ.İ.B.F. Dergisi, 10, 160-180.
• Cooper, R. ve Kaplan, R.S. (1988). Measure costs right: Make the right decisions. Harvard Business Review, 66(5), 96-103.
• Cooper, R. ve Kaplan, R. S. (1990). Measure cost right: Make the right decision. The CPA Journal, 60 (2), 38-45.
• Coşkun, A. ve Güngörmüş, A. (2008). Özel inşaat (Yap-Sat) işletmelerinde faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin uygulanması. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 2, 213-232.
• Çabuk, Y. (2003). Geleneksel maliyet sistemlerine alternatif bir yaklaşım: Faaliyet tabanlı maliyetleme. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 5(5), 109- 116.
• Çankaya, F. ve Aygün, D. (2006). Faaliyet tabanlı maliyetleme: Kamu hastanesi uygulaması. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 93-119.
• Edwards, J. B. ve Heard J. A. (1984). Is cost accounting the no.1 enemy of productivity? Management Accounting, 65 (12), 44-50.
• Eker, M. Ç. (2002). Genel üretim giderlerinin faaliyete dayalı maliyet yöntemine göre dağıtımı ve muhasebeleştirilmesinde 8 nolu ana hesap grubunun kullanımı. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 237-256.
• Esmer, S. (2011). Liman İşletmelerinde Hizmet Pazarlaması: Pazarlama İletişimi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Gökçen, G. (2004). Faaliyet tabanlı maliyetlemenin işletme kararlarında kullanılması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 23, 58-67.
• Hacırüstemoğlu, R. (2000). Maliyet Muhasebesi. İstanbul: Türkmen Kitabevi.
• Kaplan, R. S. ve Atkinson, A. (1998). Advanced Management Accounting. U.S.A: Prentice Hall International.
• Karaman, D. (2010). Faaliyet tabanlı maliyetleme sistemi ve bir mermer işletmesinde uygulama örneği, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Karcıoğlu, R. (2000). Stratejik Maliyet Yönetimi-Maliyet ve Yönetim Muhasebesinde Yeni Yaklaşımlar. Erzurum: Aktif Yayınevi.
• Kim, I. W. (1998). Activity-Based management and corporate downsizing. Journal of Cost Management, 12(3), 13-19.
• Köroğlu Ç. (2013). Otel işletmelerinde rekabet üstünlüğü elde etmek için bir ileri yönetim muhasebesi yöntemi olarak faaliyet tabanlı maliyetleme yönteminin analizi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 1(15), 39-56.
• Öker, F. (2003). Faaliyet Tabanlı Maliyetleme-Üretim ve Hizmet İşletmelerinde Uygulamalar. İstanbul: Literatür Yayınları.
• Raiborn, C. A., Barfield, J. T. ve Kinney, M. R. (1994). Managerial Accounting. Ohio: Sout-Western College Publishing.
• Şakrak, M. (1997). Maliyet Yönetimi. İstanbul: Yasa Yayınları.
• Talley, W. K. (2009). Port Economics. USA: Routledge.
• Unutkan, Ö. (2010). Faaliyet tabanlı maliyet sistemi ve bir uygulama. Mali Çözüm Dergisi, 97, 87-106.
• Yılmaz, E., Yetkin, M. ve Yıldız, Ş. (2009). Petrol ve petrol türevli gemi kaynaklı atık suların bertaraf ve yönetimi: İstanbul örneği. TÜRKAY 2009 Türkiye’de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu Bildiri Kitabı, 1-8, İstanbul.
• Yılmaz, Ş. (2010). Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi ve özel öğretim kurumunda uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Yüksekyıldız, E. (2010). Trabzon, Samsun, Rize ve Hopa limanlarının ardbölge analizi, Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Globalports- Global Liman İşletmeleri (2014). http://globalports.com.tr/tr/liman-operasyonlari/dogu-akdeniz/ portakdeniz-antalya-limani/ticari-liman-operasyonlari/kargo-hizmetleri.aspx, Erişim Tarihi: 30.10.2014.
• Gros Tonaj (2014). Temel Tanımlar. http://www.yildiz.edu.tr/~fcelik/dersler/dizayn/Ders%20Notlari/3.%20Temel%20tanimlar.pdf, Erişim Tarihi: 25.06.2014.
• Limak Port (2014). Pilotaj Hizmetleri.
• http://www.limakports.com.tr/hizmetler/pilotaj-romorkaj-hizmetleri, Erişim Tarihi: 21.03.2014.
• MARDAŞ (2015), Terminal Hizmetleri Tanımları.
• http://www.mardas.com.tr/acentelik/mardas.aspx?id=15&lang=tr,
• Erişim Tarihi: 13.01.2015.
• MESBAŞ (2014). Gemi Hizmet ve Tarifeleri.
• http://www.mesbas.com.tr/Gemi-Hizmet-ve- Tarifeleri,26.html
• Erişim Tarihi: 17.07.2014.
• Trujillo, L. ve Cruz, B. O. (2000), Infrastructure Privatization: New Options for Competition in Ports and Airports. http://www.ersa.org/ersaconfs/ersa00/pdfersa/pdf/322.pdf.
• Erişim Tarihi: 21.03.2014.
• VDA-Vapur Donatanları ve Acenteleri Derneği (2014). Ücretler.
• http://www.vda.org.tr/detay/54/barinma-kilavuzluk-romorkor-bekleme-palamar-ucret-tarifeleri, Erişim Tarihi: 23.09.2014