TERSANE İŞLETMELERİNDE ETİK İKLİMİN ÖRGÜTSEL GÜVENE ETKİSİNDE ÖRGÜTSEL ADALET ALGISININ ARACILIK ROLÜ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 1, 57 - 84, 21.06.2021

Murat Yorulmaz

https://doi.org/10.18613/deudfd.942948

Öz

Çalışanların örgütsel tutum ve davranışları üzerinde etkili olan etik ikliminin, örgütsel güvenin ve örgütsel adalet algısı kavramlarının birbirlerinden bağımsız olarak düşünülmesi ve değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu noktadan hareketle bu çalışmanın amacı, tersane çalışanlarının etik iklim algısının, örgütsel güven üzerindeki etkisini belirlemek ve bu etkide örgütsel adalet algısının ara değişken rolünün olup olmadığını ortaya çıkartmaktır. Araştırma, Yalova-Altınova Tersaneler Bölgesindeki tersane işletmelerinde kadrolu 430 tersane çalışanıyla yürütülmüştür. Çalışmada anket tekniği kullanılarak elde edilen veriler ile araştırma değişkenleri arasındaki doğrudan ve dolaylı ilişkileri ortaya çıkartmak için yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Araştırma bulguları, etik iklim ile örgütsel güven arasındaki ilişkide, örgütsel adalet algısının tam ara değişken rolünün olduğunu göstermektedir. Başka bir ifade ile tersane işletmelerinde etik iklimin, örgütsel güveni olumlu yönde etkilediği ancak bu etkinin tamamının örgütsel adalet algısı aracılıyla oluştuğu ortaya çıkmıştır. Çalışma sonunda, tersane işletmelerinde etik iklimin, örgütsel güveni oluşturabilmesinin yolunun, tüm paydaşlara eşit ve adil davranıldığı örgüt ortamının yaratılmasına, diğer bir ifade ile örgütsel adaletin tesis edilmesine bağlı olduğu vurgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Etik İklim, Örgütsel Güven, Örgütsel Adalet, Deniz İşletmeciliği, Tersane İşletmeleri.

THE MEDIATING ROLE OF ORGANIZATIONAL JUSTICE PERCEPTION IN THE EFFECT OF ETHICAL CLIMATE ON ORGANIZATIONAL TRUST IN SHIPYARD BUSINESSES

Öz

It is not possible to consider and evaluate the ethical climate, organizational trust and organizational justice perception concepts that affect the organizational attitudes and behaviors of the employees independently from each other. From this point of view, the purpose of this study is to determine the effect of the ethical climate perception of the shipyard employees on organizational trust and to determine whether the perception of organizational justice has a mediator role in this interaction. The research has been carried out in the Yalova-Altınova Shipyards Region with 430 permanent shipyards employees. The structural equation model was used to determine the direct and indirect relationships between the data obtained by the survey technique and the research variables. The findings of the research show that the perception of organizational justice has a mediator variable effect in the relationship between ethical climate and organizational trust. In other words, it has been revealed that ethical climate positively affects organizational trust in shipyard business, but all of this effect occurs through the perception of organizational justice. At the end of the study, it was emphasized that ethical climate in shipyards establishes organizational trust, creating an organizational environment in which all stakeholders are treated equally and fairly, in other words, the establishment of organizational justice.

Anahtar Kelimeler

Ethical Climate, Organizational Trust, Organizational Justice, Maritime Management, Shipyard Businesses.

Kaynakça

• Akbaş, T. T. (2010). Örgütsel etik iklimin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2, 21-137.
• Akgündüz, Y.ve Güzel, T. (2014). Örgütsel adalet ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide örgütsel güvenin aracılık etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(3), 1-17.
• Altaş, S. S. ve Kuzu, A. (2013). Örgütsel etik, örgütsel güven ve bireysel iş performansı arasındaki ilişki: Okul öncesi öğretmenleri üzerinde bir araştırma. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırmalar Dergisi, 1(2), 29-41.
• Alnıpak, S. ve Yorulmaz, M. (2019). Tersane yöneticilerinin bakış açısından bütünleştirilmiş AHS-TOPSIS ve AHS-MOORA yöntemleri ile tersane kuruluş yeri seçimi: Akdeniz Bölgesi örneği. Beykoz Akademi, 7(2) 106-125.
• Appelbaum, S. H., Deguire, K. J. ve Lay, M. (2005). The relationship of ethical climate to deviant workplace behaviour. Corporate Governance: The İnternational Journal of Business in Society, 5(4), 43-55.
• Aryee, S., Budhwar, P. S. ve Chen, Z. X. (2002). Trust as a mediator of the relationship between organizational justice and work outcomes: Test of a social exchange model. Journal of Organizational Behavior, 23, 267–285.
• Aydan, S. ve Kaya, S. (2018). Hemşirelerin etik iklim algılarının örgütsel güven düzeyleri üzerindeki etkisi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi , 21(2), 199-216.
• Baldwin, S. (2006). Organisational justice. Brighton: Institute for Employment Studies.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173–1182.
• Bidarian, S.ve Jafari, P. (2012). The relationship between organizational justice and organizational trust. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 1622-1626.
• Büte, M. (2011). Etik iklim, örgütsel güven ve bireysel performans arasindaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(1), 171-192.
• Çolak, M. ve Erdost, HE (2004). Örgütsel adalet: Literatürün gözden geçirilmesi ve gelecekteki araştırmalar için bazı öneriler. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi , 22 (2), 51-84.
• Cropanzano, R. ve Wright, T. A. (2003). Procedural justice and organizational staffing: A tale of two paradigms. Human Resource Management Review, 13(1), 7-39.
• Cullen, J. B., Parboteeah, K. P. ve Victor, B. (2003). The effects of ethical climates on organizational commitment: A two-study analysis. Journal of Business Ethics, 46(2), 127-141.
• DeConinck, J. B. (2010). The effect of organizational justice, perceived organizational support, and perceived supervisor support on marketing employees' level of trust. Journal of Business Research, 63(12), 1349-1355.
• Demircan, N. ve Ceylan, A. (2003). Örgütsel güven kavramı: Nedenleri ve sonuçları. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 139-150.
• DTO (2020). Türk denizcilik sektörü ekonomik değer ve istihdam envanteri. https://cdn.denizticaretodasi.org.tr/media/SharedDocuments/envanter/DTO_Rapor_2021_21_04.pdf. Erişim Tarihi: 24.05.2021.
• Dirks, K. ve Ferrin, D. (2001). The Role of Trust in Organizational Settings. Organization Scien¬ce, 12 (4), 450–467.
• Ekiztepe, B. (2011). Konaklama İşletmelerinde etik iklimi, örgütsel adalet ve örgütsel bağlılık ilişkisi, Yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Eryılmaz, B. (2008). Etik kültürü geliştirmek. Türk İdare Dergisi, 459, 1-12.
• Fein, E. C., Tziner, A., Lusky, L. ve Palachy, O. (2013). Relationships between ethical climate, justice perceptions, and LMX. Leadership ve Organization Development Journal, 34(2), 147-163.
• Folger, R. G. ve Cropanzano, R. (1998). Organizational Justice and Human Resource Management, 7, London: Sage.
• Folger, R. ve Konovsky, M. A. (1989). Effects of procedural and distributive justice on reactions to pay raise decisions. Academy of Management journal, 32(1), 115-130.
• Fornell, C. ve Larcker, D.F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
• George, J. M. ve Jones, G. R. (2005). Understanding and Managing Organizational Behavior (6th ed.). New Jersey: Pearcon Prentice Hall.
• Gilbert, J. A. ve Tang, T. L. (1998). An examination of organizational trust antecedents. Public Personnel Management, 27(3), 321-338.
• Grandori, A. ve Soda, G. (1995). Inter-firm networks: antecedents, mechanisms and forms. Organization Studies, 16(2), 183-214.
• Greenberg, J. (1987). Reactions to procedural injustice in payment distributions: Do the means justify the ends?. Journal of Applied Psychology, 72(1), 55-61.
• Greenberg, J. (1995). The quest for justice on the job: Essays and experiments. Thousand Oaks CA: Sage.
• Greenberg, J. ve Baron, R. A. (2000). Behavior in organizations. New Jersey: Prentice Hall Inc.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis (7th ed.). New Jersey: Prentice Hall.: Upper Saddle River.
• Hart, S. E. (2005). Hospital ethical climates and registered nurses' turnover intentions. Journal of Nursing Scholarship, 37(2), 173-177.
• Hosmer, L. T. (1995). Trust: The connecting link between organizational theory and philosophical ethics. Academy of Management Review, 20(2), 379-403.
• Hoy, W. K. ve Tarter, C. J. (2004). Organizational justice in schools: No justice without trust. International Journal of Educational Management, 18(4), 250-259.
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• İçerli, L. (2010). Örgütsel adalet: Kuramsal bir yaklaşım. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1), 67-92.
• İslamoğlu, G., Birsel, M. ve Börü, D. (2007 ). Kurum içinde güven: Yöneticiye, iş arkadaşlarına ve kuruma yönelik güven ölçümü (alan araştırması ve sonuçlar). İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İşcan, Ö. F. ve Sayın, U. (2010). Örgütsel adalet, iş tatmini ve örgütsel güven arasindaki ilişki. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4).
• Jaramillo, F., Mulki, J. P. ve Solomon, P. (2006). The role of ethical climate on salesperson’s role stress, job attitudes, turnover intention, and job performance. Journal of Personal Selling ve Sales Management, 26(3), 271-282.
• Judge, T. A. ve Colquitt, J. A. (2004). Organizational justice and stress: the mediating role of work-family conflict. Journal of Applied Psychology, 89(3), 395-404.
• Kaplan, M., Öğüt, A., Karayel, S. ve İlhan, İ. (2013 ). The effects of ethical climate types on job satisfaction: The case of tourism industry. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(2), 117-133.
• Kılıçlar, A. (2011). Yöneticiye duyulan güven ile örgütsel adalet ilişkisinin öğretmenler açısından incelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 3(3), 23-36.
• Kılınç, E. (2018 ). İşgörenlerin örgütsel adalet algılarının örgütsel güven üzerindeki etkisinin incelenmesi . Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 5(27), 3076-3089.
• Koç, H. ve Yazıcıoğlu, İ. (2011). Yöneticiye duyulan güven ile iş tatmini arasındaki ilişki: kamu ve özel sektör karşılaştırması. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1), 46-57.
• Köksal, K. (2018 ). Örgüt kültürünün örgütsel adalet algısına etkisinde etik ilkelere ilişkin algıların aracılık rolü. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(2), 479-504.
• Lemmergaard, J. ve Lauridsen, J. (2008). The ethical climate of Danish firms: A discussion and enhancement of the ethical-climate model. Journal of Business Ethics, 80(4), 653-675.
• Lee, C. ve Farh, J. L. (1999). The effects of gender in organizational justice perception. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 20(1), 133-143.
• Lilly, J., Duffy, J. A. ve Wipawayangkool, K. (2016). The Impact of ethical climate on organizational trust and the role of business performance: Business performance ıncreases, does ethical climate still matter?. Journal of Behavioral and Applied Management, 17(1), 33-49.
• Luria, G. ve Yagil, D. (2008). Procedural justice, ethical climate and service outcomes in restaurants. International Journal of Hospitality Management, 27(2), 276-283.
• MacCallum, R. C., Browne, M. W. ve Sugawara, H. M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), 130-149.
• Martin, K. D. ve Cullen, J. B. (2006). Continuities and extensions of ethical climate theory: A meta-analytic review. Journal of Business Ethics, 69(2), 175-194.
• Meydan, C. H., Köksal, K. ve Kara, A. U. (2016). Örgüt içinde sessizlik: Örgütsel etik değerlerin etkisi ve adalet algisinin aracilik rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(3), 142-159.
• Mishra, J. ve Morrissey, M. A. (1990). Trust in employee/employer relationships: A survey of West Michigan managers. Public Personnel Management, 19(4), 443-486.
• Mulki, J. P., Jaramillo, F. ve Locander, W. B. (2006). Effects of ethical climate and supervisory trust on salesperson’s job attitudes and intentions to quit . Journal of Personal Selling ve Sales Management, 26(1), 19-26.
• Mulki, J. P., Jaramillo, J. F. ve Locander, W. B. (2009). Critical role of leadership on ethical climate and salesperson behaviors. Journal of Business Ethics, 86(2), 125-141.
• Mumcu, A. ve Döven, M. S. (2016). Etik iklim ve algilanan örgütsel adalet iliskisi: Tokat ili bankacilik sektöründe bir arastirma. İş Ahlakı Dergisi, 9(1), 113-152.
• Nedkovski, V., Guerci, M., De Battisti, F. ve Siletti, E. (2017). Organizational ethical climates and employee's trust in colleagues, the supervisor, and the organization. Journal of Business Research, 71, 19-26.
• Özel, A. F. (2017). Sağlık çalışanlarının etik iklim algısının örgütsel güven ve bireysel performansa etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Preacherr, J. K. ve Leonardelli, G. J. (2019). Calculation for the Sobel test an interactive calculation tool for mediation tests. Erişim Tarihi: 05.01.2019, http://quantpsy.org/sobel/sobel.htm.
• Rai, G. S. (2013). Impact of organizational justice on satisfaction, commitment and turnover intention: Can fair treatment by organizations make a difference in their workers’ attitudes and behaviors?. Journal of Human Sciences, 10(2), 260-284.
• Schminke, M., Ambrose, M. L. ve Neubaum, D. O. (2005). The effect of leader moral development on ethical climate and employee attitudes. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 97(2), 135-151.
• Schwepker, J. C. (2001). Ethical climate's relationship to job satisfaction, organizational commitment, and turnover intention in the salesforce. Journal of Business Research, 54(1), 39-52.
• Schwepker, J. C. ve Hartline, M. D. (2005). Managing the ethical climate of customer-contact service employees . Journal of Service Research, 7(4), s. 377-397.
• Sert, A., Elci, M., Uslu, T. ve Şener, İ. (2014 ). The effects of organizational justice and ethical climate on perceived work related stress. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 150, 1187-1198.
• Shafer, W. E. (2008). Ethical climate in Chinese CPA firms. Accounting, Organizations and Society, 33(7-8), 825-835.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5th. ed.). Boston, MA: Allyn ve Bacon/Pearson Education.
• Tekingündüz, S., Aydın, M. ve Polat, H. (2014). Kamu sektöründe örgütsel adalet, örgütsel güven ve iş tatmini arasındaki ilişkilerin incelenmesi: Bir Devlet hastanesi örneği. Journal of Turkish Court of Accounts/Sayistay Dergisi, 94, 53-72.
• Tokgöz, E. ve Seymen, A. (2013). Örgütsel güven, örgütsel özdeşleşme ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişki: Bir devlet hastanesinde araştırma. Öneri, 10(39), 61-76.
• Tschannen-Moran, M. (2014). Trust matters: Leadership for successful schools (2nd. ed.). San Francisco: Jossey-Bass.
• Turgut, E. ve Sökmen, A. (2018 ). The effects of perceived organizational ethics on Innovative work behavior: Self efficacy’s mderating and mdiating rle. Turkısh Journal of Business Ethics, 11(1), 58-67.
• Tüzün, İ. (2007). Güven, örgütsel güven ve örgütsel güven modelleri. Karamanoğlu Mehmetbey İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13, 93-118.
• Tziner, A., Felea, M. ve Vasiliu, C. (2015). Relating ethical climate, organizational justice perceptions and leader-member exchange (LMX) in Romanian organizations. Journal of Work and Organizational Psychology, 31(1), 51-57. Victor, B. ve Cullen, J. B. (1988 ). The organizational bases of ethical work climates. Administrative Science Quarterly, 101-125.
• Weber, J. ve Seger, J. (2002). Influences upon organizational ethical subclimates: A replication study of a single firm at two points in time. Journal of Business Ethics, 41, 69-84.
• Wyld, D. C. ve Jones, C. A. (1997). The importance of context: The ethical work climate construct and models of ethical decision making an agenda for research. Journal of Business Ethics, 16(4), 465-472.
• Yazıcı, N. ve Yürür, S. (2018). Deontolojik adalet: Örgütteki kültürel bağlamın etkisi.''İş, Güç'' Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 20(1), 17-38.
• Yıldız, K. (2013). Öğretmenlerin örgütsel adalet ve örgütsel güven algıları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(13), 289-316.
• Yıldırım, F. (2007). İş doyumu ile örgütsel adalet ilişkisi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 62(1), 253-278.
• Yorulmaz, M. ve Karabacak, A. (2020). Liman çalışanlarında örgütsel güven ile iş performansı arasındaki ilişki: İş tatmini ve örgütsel bağlılığın rolü. Balkan and Near Eastern Journal of Social Sciences, 6(2), 121-130.
• Zaheer, A., McEvily, B. ve Perrone, V. (1998). Does trust matter?. Exploring the effects of interorganizational and interpersonal trust on performance. Organization Science, 9(2), 141-159.