Analitik Psikolojinin Bireyleşme Kavramı ile Tasavvufun Kemâl Kavramına Kıyaslamalı Bir Yaklaşım

Yıl 2024, , 353 - 373, 28.06.2024

Süheyb Okur

https://doi.org/10.21054/deuifd.1363533

Öz

Yüzlerce yıllık bir geçmişe dayalı tasavvufî öğretinin bireyi ulaştırmayı hedeflediği “Kemâl” noktası ile analitik psikolojinin kurucusu Carl Gustav Jung tarafından geliştirilen “Bireyleşme” sistemi kıyaslanarak ele alınmıştır. Tasavvuf bireyi kemâle erdirmek amacıyla ortaya koyduğu ilkelerle sistematik bir yapıdır. İslamiyet çatısı altında var olan bu yapı Müslüman bireylerin kendilerine ve hayatlarına anlam yükleyen manevî bir eğitim metodu olarak birçok mistik öğretiyle benzeşmektedir. Bu mistik öğretilerden biri de Jung’un ortaya koyduğu bireyleşmedir. İnsanın psişik bütünlüğünü hedef alan bu yapı tasavvuf gibi kendi içerisinde belli ilkeleri göz önünde bulundurmaktadır. Bireyleşme dini bir olgu olmamakla birlikte ulaştığı noktada Tanrı vardır ve insanın aşkınlığını hedef alan yapısı ona mistik bir öğreti niteliği de kazandırmaktadır. Var olan bütün mistik öğretiler, insanın içinde potansiyel olarak bulunan aşkın olana-hakikate ulaşma ihtiyacının giderilmesi amacına matuftur. Tasavvuf ve bireyleşme, biri dini diğeri psikolojik bir alt yapıya sahip olarak, yöntemleri farklı olsa da ortak hedeflere giden iki ayrı yapıdır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Kemâl, Mistisizm, Psikoloji, Bireyleşme

A Comparative Approach to Analytical Psychology's Concept of Individuation and Sufism's Concept of Perfection

Öz

Kaynakça

• Afîfî, Ebu’l-Alâ. Muhyiddîn İbnu’l-Arabî’nin Tasavvuf Felsefesi. çev. Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1975.
• Altıntaş, Hayrani. Tasavvuf Tarihi, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 1986.
• Ayyıldız, Osman Şeyh-Mürid İlişkilerindeki Psikolojik Süreçlerin Analizi. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Bahadır, Abdülkerim. Jung ve Din. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Ankara Yayınları, 2005.
• Dorst, Birgitte. “Üstad, Mürid ve Sûfi Grubu: Günümüzde Sûfi ilişkileri”. çev. Kemal Yazıcı ve Ramazan Kutlu. Jung Psikolojisi ve Tasavvuf. ed. J. Marvin Spiegelman, Pir Vilayet İnayet Han ve Tasnım Fernandez, 21-32. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Ebû Hâmid Muhammed el- Gazali, İhyâu ‘Ulûmi’d-Dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. 2. Cilt. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974.
• Fordham, Frieda. Jung Psikolojisinin Ana Hatları. çev. Aslan Yalçıner. İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Frager, Robert. Klap, Nefs ve Ruh: Sufi psikolojisinde Gelişim, Denge ve Uyum. çev. İbrahim Kapaklıkaya. İstanbul: Gelenek Yayınları, 2003.
• Gürses, İbrahim. “Jung’cu Arketip Bağlamında Tasavvufî Öykülerin Değerlendirilmesi: Simurg Örneği”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2007), 77-96.
• Haksevere, Ahmet Cahid. “15. Yüzyıl Bir Türk Sufisi: Yakub-ı Çerhi”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2005. Hoeller, Stephan A., Bilinmeyen Jung. çev. Sezer Soner. İzmir: Ege Meta Yayınları, 2004.
• Irina Tweedie, “Manevî Sûfi Eğitimi Sonsuzluğa Açılan Bireyleşme Sürecidir”. çev. Kemal Yazıcı ve Ramazan Kutlu. Jung Psikolojisi ve Tasavvuf. ed. J. Marvin Spiegelman, Pir Vilayet İnayet Han ve Tasnım Fernandez. 95-109. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Jacobi, Jolande. C. G. Jung Psikolojisi. çev. Mehmet Arap. İstanbul: İlhan Yayınevi, 2002.
• Jung, Carl Gustav. Analitik Psikoloji Üzerine İki Deneme. çev. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
• Jung, Carl Gustav. Kişiliğin Gelişimi. çev. Duygu Olgaç. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2015.
• Jung, Carl Gustav. Psikoterapi Pratiği. çev. Sami Türk. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2015.
• Kâşânî, Abdürrezzak. Tasavvuf Sözlüğü, çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2015.
• Kısa, Cihad. Carl Gustav Jung’da Din ve Bireyleşme Süreci. İzmir: Birleşik Matbaacılık, 2005.
• Kuşeyrî, Abdülkerim. Kuşeyrî Risalesi, çev. Süleyman Uludağ, İstanbul: Dergâh Yayınları, 1978.
• Lings, Martin. Tasavvuf Nedir. çev. Semih Ceyhan. İstanbul: Nefes Yayınları, 2017.
• Merter, Mustafa. Nefs Psikolojisi ve Rüyaların Dili. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2014.
• Sambur, Bilal. Bireyselleşme Yolu. Ankara: Elis Yayınları, 2005.
• Schmid, G. B. İkilibirlik, çev. Osman Emed. Ankara: Agarta Yayınları, 2008.
• Spiegelman, J. Marvin. “İbn Arabî ve C. G. Jung’da Aktif imgelem”. çev. Kemal Yazıcı ve Ramazan Kutlu. Jung Psikolojisi ve Tasavvuf. ed. J. Marvin Spiegelman, Pir Vilayet İnayet Han ve Tasnım Fernandez. 101-129. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Spiegelman, J. Marvin. “Jung Psikolojisi ve Tasavvuf”. Jung Psikolojisi ve Tasavvuf çev. Kemal Yazıcı ve Ramazan Kutlu. Jung Psikolojisi ve Tasavvuf. ed. J. Marvin Spiegelman, Pir Vilayet İnayet Han ve Tasnım Fernandez. 7-20. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Stevens, Antony. Jung. çev. Ayda Çayır. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 1999.
• Tosun, Necdet. “Halk İçinde Hak ile Beraberlik Yolu Nakşibendilik”. Altınoluk Dergisi. 370 (2016), 24-26.
• Vaughn-Lee, Llewellyn. “Bir Sûfi Geleneğinde Rüya Çalışması”. çev. Kemal Yazıcı ve Ramazan Kutlu. Jung Psikolojisi ve Tasavvuf. ed. J. Marvin Spiegelman, Pir Vilayet İnayet Han ve Tasnım Fernandez. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Yılmaz, Hasan Kamil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2002.
• Yılmaz, Hasan Kamil. Tasavvuf Mes’eleleri. İstanbul: Erkam Yayınları, 1997.
• Wehr, Gerard. Carl Gustav Jung, çev. Ayşe Serrea Dilek. İstanbul: Şule Yayınları, 2011.