Zeydî Hadis Yorumunda Ehl-i Hadise Meyletme Belirtileri: Yahya b. Hüseyin (ö.298/911) ve Ahmed b. Süleyman (ö. 566/1171) Arasında Bir Karşılaştırma

Yıl 2024, , 203 - 224, 28.06.2024

Semih Yolaçan

https://doi.org/10.21054/deuifd.1417786

Öz

Kuruluşu Zeyd b. Ali’ye (öl. 122/740) dayandırılan Zeydiyye mezhebi, Yahyâ b. Hüseyin (öl. 298/911) döneminde hadislerin sıhhatini belirlemede Kur’an’a arzı ve eleştirel aklı önceleyen yapısıyla dikkatleri çekmektedir. Buna göre muhaddisler görüşlerine muhalif olan rivayetleri keskin bir dille reddetme üslubunu tercih etmektedir. Peki, bu üslup aynı şekilde devam etmiş midir yoksa Zeydî düşünce içerisinde diğer fraksiyonlara, özellikle de Ehl-i sünnet düşüncesine yaklaşılarak bir söylem değişikliği olmuş mudur? Makalenin amacı bu soruya cevap bulmaktır. Bu sebeple Hicrî 3. Asırda yaşamış Zeydî âlim Yahyâ b. Hüseyin ile Hicrî 6. Asırda yaşamış olan Ahmed b. Süleyman (öl. 566/1171) arasında bir karşılaştırma yapılarak sorunun cevabı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmamızı Yahyâ b. Hüseyin’in Kitabü’l-ahkâm ve el-Müntehab adlı eserleri ile Ahmed b. Süleyman’ın ahkâm hadislerini derlediği Usulü’l-ahkâm adlı eseri çerçevesinde yaptık. Konuyu iki ilim adamının farklı hükümleri ve aynı hükümlere farklı yorumları şeklinde iki ana başlık ve bunları takip eden alt başlıklar şeklinde ele aldık.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Zeydiyye, Yahyâ b. Hüseyin, Ahmed b. Süleyman, Hadis yorumu

Etik Beyan

Çalışmanın hazırlanması esnasında bilimsel ve etik ilkelere uyulduğunu ve yararlanılan tüm kaynakların kaynakçada belirtildiğini bildiririm.

Indications of Inclination Towards Sunni Thought in Zaidi Hadith Commentary: A Comparison Between Yahya ibn Hussein (d. 298/911) and Ahmed ibn Suleiman (d. 566/1171)

Öz

The Zaidiyya sect, traced back to Zayd ibn Ali (d. 122/740), draws attention with its approach during the era of Yahya ibn Hussein (d. 298/911), emphasizing the submission of hadiths to the scrutiny of the Quran and prioritizing critical reasoning in determining their authenticity. Accordingly, scholars within this sect tend to adopt a sharp and unequivocal rejection style towards narrations conflicting with their views. The question arises whether this style has persisted uniformly or if there has been a shift in discourse, particularly towards other factions within Zaidi thought and, more notably, towards Sunni perspectives. The aim of this article is to address this question. Therefore, a comparison is made between Yahya ibn Hussein, who lived in the 3rd century of the Hijra, and Ahmed ibn Suleiman (d. 566/1171), who lived in the 6th century of the Hijra, in an attempt to uncover an answer to this question. Our study is conducted within the framework of Yahya ibn Hussein's works, "Kitabu'l-Ahkam" and "el-Muntehab," along with Ahmed ibn Suleiman's compilation of legal traditions in his work "Usulu'l-Ahkam." The subject is approached through two main headings: the differing rulings of the two scholars and their distinct interpretations of the same rulings, followed by subheadings elucidating these aspects.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Zadiyya, Yahya b. Husein, Ahmad b. Suleiman, Hadith interpretation

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. Mısır: Müessesetü Kurtuba, 1313/1895.
• Ahmed b. Süleyman. Usûlü’l-ahkâm fi’l-halâli ve’l-harâm. 2 Cilt. Amman: Müessesetü’l-İmam Ali es-Sikafiyye, ts.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. b.y.: Dâru Tavku’n-Necât, 1422.
• Demirci, Kadir. “Hicrî III. Asırda Zeydî Bir Muhaddisin Metin Tenkidine Yaklaşımı”. İslâmî İlimler Dergisi 2/2 (Güz 2007), 11-28.
• Demirci, Kadir. “Şafiî’nin Zeydî Hadis Anlayışına Etkisi”. EKEV Akademi Dergisi - Sosyal Bilimler 14/44 (2010), 213-226.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as. Sünenü Ebî Dâvûd. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• el-Hasenî, Ebu’l-Abbas. el-Mesâbîh. Sâde: Müessesetü’l-İmam Zeyd b. Ali es-Sikâfiyye, 2002.
• Köse, Saffet. “Hâdî-İlelhak Yahyâ b. Hüseyin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 15/17-18. (İstanbul: TDV Yayınları, 1418/1997).
• Köse, Saffet. “Zeyd b. Ali”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/313-316. (İstanbul: TDV Yayınları, 1434/2013).
• Kuşeyrî, Ebu’l-Huseyin Müslim b. Haccac. Sahîhu Müslim. b.y.: Dâru İhya-i Kütübi’l-Arabiyye, 1955.
• el-Mevsılî, Ebû Ya‘lâ. el-Müsned. Dımeşk: Dâru’l-Me’mun li’t-Türas, 1984.
• en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. Sünenü'n- Nesâî. Halep: Mektebetü’l-Matbuati’l-İslamiyye, 1986.
• et-Tahâvî, Ebû Cafer. Şerhu meâni’l-âsâr. b.y.: Âlemü’l-Kütüb, 1994.
• et-Tirmîzî, Muhammed b. Îsa. Sünenü't-Tirmîzî. Mısır: Şeriketü Mektebetü Ve Matbaatü Mustafa Elbânî el-Halebî, 1975.
• Yahyâ b. Hüseyin. el-Ahkâm fi’l-halâli ve’l-harâm. Yemen: Mektebetü Ehli’l-Beyt, 2016.
• Yahyâ b. Hüseyin. Kitâbü’l-müntehab. San’a: Dâru’l-Hikmeti’l-Yemâniyye, 1993.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Akıl”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/242-246. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Yolaçan, Semih. Usulü’l-Ahkâm Eseri Bağlamında Zeydî Muhaddis Ahmed b. Süleyman’ın (öl. 566/1171) Ahkâm Hadislerini Yorumlama Esasları. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.