NAHİV İLMİNDE “MESÂİLU’L-HİLÂF” İLE İLGİLİ ESERLER VE BU İSİMLE TELİF EDİLEN MÜELLİFİ MEÇHUL BİR YAZMANIN NEŞRİ

Yıl 2015, , 131 - 154, 05.06.2015

İdris Erdem

https://doi.org/10.21054/deuifd.281964

Öz

Nahiv ilminin ortaya çıkışından itibaren bu alanda pek çok
eser kaleme alınmıştır. Bunların bir kısmı nahiv ekolleri ve meşhur dilciler
arasındaki görüş farklılıklarını konu edinmiştir. Bu eserlerde bazen sadece
meşhur dilcilerin görüşleri mukayese edilirken bazen de görüş sahiplerinin
delilleri irdelenmiştir. Bu çalışmada mesâilu’l-hilâf kavramı hakkında bilgi
verilmiş ve nahiv ilminde ihtilaflı konularda görüş farklılıklarının mukayese
edildiği eserler tanıtılmıştır. Ayrıca bu alanda kaleme alınmış müellifi meçhul
bir yazma eserin neşri yapılmıştır. Ayrıca eserin içeriği hakkında bilgi
verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Mesâilu’l-hilâf, Nahiv, Meseleler, Hilâf, Eser, Neşir

SOME WORKS ON “MESAILU’L-HILAF” IN GRAMMAR (SYNTAX) AND EDITING AN UNKNOWN MANUSCRIPT ABOUT THE TOPIC

Öz

Since the born of grammatical syntax branch in
Arabic language, many books have been written in this field. A few of them
deals with the contradictions among linguists, and schools of grammatical
syntax. Within these studies while we compared opinion of linguists, also we
examined evidences behind their claims. We discussed in our paper the masāil
al-khilāf  (concept of the grammatical
syntax) and argued various topics on the subject along with necessary details.
In this paper, besides editing an author’s unknown manuscript, we gave
information regarding its contents. 

Anahtar Kelimeler

Masāil al-khilāf (concept of the grammatical syntax), grammatical syntax, khilaf, (contravention), edition

Kaynakça

• Ebu’l-‘Abbâs, Ahmed b. Muhammed b. Vellâd, el-İntisâr li Sîbeveyh ‘ale’l-Müberred, (thk. Züheyr Abdulmuhsîn Sultân), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1996.
• el-‘Afgânî, Said, Min Târîhi’n-Nahv, Dâru’l-Fikr, Beyrut tsz.
• el-Bagdâdî, İsmâil Bâşâ, Hediyyetu’l-‘Ârifîn Esmâu’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannıfîn, I-II, İstanbul 1951.
• el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh tâcu’l-luğa ve sıhâhu’l-‘Arabiyye, (thk. Ahmed Abdulğafûr ‘Attâr), Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, I-VI, Beyrut 1979.
• el-Cürcâni, Seyyid Şerîf Ali b. Muhammed, et-Târifât, Mektebetu Lübnân, Beyrut 1985.
• Durmuş İsmail, “Sa‘leb” mad., DİA.
• Erdem, İdris, el-Harîrî ve Mulhatu’l-İ’râb Adlı Eserinde Örnek Olarak Verdiği Cümle, Âyet ve Şiir Beyitlerinin Tahlilleri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 2010.
• İbnu’l-Enbârî, Ebu’l-Berekât Abdurrahmân b. Muhammed el-Enbârî (ö. 577/1181), el-İnsâf fî Mesâili’l-Hilâf Beyne’n-Nahviyyîn, (nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd), Matba‘atu’s-Sa‘ade, Kahire 1961.
• el-Esfehânî’, Ali b. Hüseyin el-Bâkûlî, Şerhu’l-Lum‘a li’l-Esfehânî, (thk. İbrâhim b. Mahmûd), İdâratu’s-Sekâfe ve’n-Neşr, Suûdî Arabistan 1990.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed, Tehzîbu’l-Luga, (thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn, Muhammed Alî en-Neccâr), ed-Dâru’l-Mısrıyye, I-XV, Kahire 1964.
• el-Ferâhîdî, el-Halîl b. Ahmed, Kitabu’l-‘Ayn Muretteben ‘Alâ Hurûfi’l-Mu’cem, (thk. Abdulhamid Handâvî), Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, I-IV, Beyrut 2003.
• el-Harîrî, Muhammed Kâsım b. Ali, Şerhu Mulhati’l-İ’râb (thk. Ahmed b. İbrahim b. ‛Abdulmevlâ), el-Mektebetu’l-İslâmiyye, Kahire 2005.
• Kâtip Çelebi, Hacı Halife Mustafa b. Abdillâh, Keşfu'z-Zunûn ‘an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Funûn, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, I-II, Beyrut tsz.
• el-Kıftî, Ebu’l-Hasen Alî b. Yûsuf, İnbâhu’r-Ruvât ‘alâ Enbâhi’n-Nuhât, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, I-IV, Kahire 1986.
• el-Mahzûmî, Mehdî, Medresetu’l-Kûfe ve Menhecuhâ fî Dirâseti’l-Lüga ve’n-Nahv, Matbaatu Mustafâ, Mısır 1958.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem b. Manzûr el-Ifrîkî, Lisânu’l-‘Arab, Dâru’l-Me‘ârif, I-VI, Kahire tsz., III, 1906.
• İbnu’n-Nedîm, el-Fihrist, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut 1997.
• Özen Şükrü, “Hilâf” mad., DİA.
• Sezgin, Fuâd, Târîhu’t-Turâsi’l-‘Arabî, İdâratu’n-Neşr ve’s-Sekâfe bi’l-Câmi‘a, Suûdî Arabistan 1988.
• es-Suyûtî, Celâluddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Buğyetu'l-Vu‘ât fî Tabakâti’l-Luğaviyyîn ve’n-Nuhât, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim), 2. Baskı, Dâru’l-Fikr, I-II, Kahire 1979.
• Yâkût el-Hamevî, Ebû Abdillâh b. Abdillâh, Mu‘cemu’l-Udebâ İrşâdu’l-Erib ilâ Ma‘rifeti’l-Edîb, (thk. İhsân ‘Abbâs), I-VII, Beyrut tsz.
• ez-Zebîdî, Abdullatîf b. Ebî Bekr, İ’tilâfu’n-Nusre fî İhtilâfi’n-Nuhâti’l-Kûfe ve’l-Basra, (thk. Târık el-Cenâbî), Âlemu’l-Kütüb, Beyrut 1987.
• ez-Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymâz, Siyeru A‘lâmi'n-Nübelâ, (thk. Şuayb el-Arnaût), Müessesetu’r-Risâle, I-XXIII, Beyrut 1985.
• ez-Ziriklî, Hayreddîn b. Muhammed, el-A‘lâm, 15. Baskı, I-VIII, Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn, Beyrut 2002.
• ez-Zübeydî, Ebû Bekr Muhammed b. Hasan, Tabakâtu’n-Nahviyyîn ve’l-Lugaviyyîn, (thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim), 2. Baskı, Dâru’l-Me‘ârif, Mısır tsz.