Âmir b. Şerâhîl eş-Şa'bî'nin Hadis İlmindeki Yeri

Yıl 2021, , 287 - 323, 15.06.2021

Tuğba Altuncu

https://doi.org/10.21054/deuifd.907703

Öz

İslam dünyasının ikinci nesli olan tabiîn, sahabe neslini görerek onların hayatlarını ve ilmi birikimlerini yakından takip etmiş; elde ettikleri malzemeyi fıkhî mezheplerin temellerinin atıldığı, çeşitli dini ilimlerin müstakil bir hüviyet kazanıp teşekkül etmeye ve usulünün oluşmaya başladığı sonraki dönemlere aktarmak suretiyle önemli ve zor bir görev üstlenmişlerdir. Bugün elimizde bulunan en eski eserlere kaynaklık etmesi nedeniyle onlara atfedilen her türlü bilgi, düşünce ve uygulamanın dönemin özellikleri de göz önünde bulundurularak ele alınması ve dikkatlice incelenmesi gerekmektedir. Bu çalışmada re’y karşıtlığı ile tanınan bir ilim insanı olan Âmir b. Şerâhîl eş-Şa’bî’nin hayatı ve hadis ilmindeki yeri ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Âmir al-Sha’bî, Tabiûn, Hadith

Kaynakça

• Abdulmecîd, Abdulmecîd Mahmûd. el-İtticâhât el-Fıkhıyye inde Ashâbi’l-Hadis fi’l-Karni’s-Sâlisi’l-Hicrî. Mısır: Mektebetü’l-Hancî, 1399/1979.
• Abdurrezzâk b. Hemmam es-San’ânî, Ebû Bekir. Musannef. thk. Habîburrahmân el-A’zamî. 11 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillah eş-Şeybânî. el-İlel ve Ma’rifetü’r-Ricâl. thk. Muhammed b. Alî el-Ezherî. 5 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Fârûk, 1434/2013.
• Alâ’î, Ebû Saîd Salâhuddin Halil b. Keykeldî. Câmiu’t-Tahsîl fî Ahkâmi’l-Merâsîl. thk. Hamdî Abdulmecîd es-Selefî. Beyrût: Alemü’l-Kütüb, 1407/1986.
• Ali b. Ca’d, Ubeyd el-Cevherî. Müsnedü İbn Ca’d. thk. Âmir Ahmed Haydar. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1417–1996.
• Ali b. el-Medînî, Ebu’l-Hasen Ali b. Abdillah el-Basrî. el-İlel. thk. Muhammed b. Alî el-Ezherî. Kâhire: el-Fâruku’l-Hadîse, 1427/2006.
• A’zamî, Muhammed Mustafa el-. İlk Devir Hadis Edebiyetı. çev. Hulusi Yavuz. İstanbul: İz, 1993.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin. el-Medhal ile’s-Süneni’l-Kübra. thk. Muhammed Ziyaurrahman el-A’zamî. Kuveyt: Dâru’l-Hulefâ lil-Kitâbi’l-İslâmi, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. et-Tarihu’l-Kebîr. thk. Hâşim en-Nedvî. 8 Cilt. Dâru’l-Fikr, ts.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Osmâniyye. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1411/1991.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebûbekir er-Râzî. el-Fusûl fi’l-Usûl. 4 Cilt. Vizâratü’l-Evkâfi’l-Kuveyt, 1414/1994.
• Cürcânî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî. el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl. thk. Yahya Muhtar Gazâvî. 7 Cilt. Daru Fikr, 1409/1988.
• Darimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân. Sünen. thk. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârânî. Dâru’l-Muğnî, 1421/2000.
• Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed b. Ahmed el-Verrak. el-Künâ ve’l-esmâʾ. Beyrût: Dâru İbn Hazm, 1421/2000.
• Ebû Bekir el-Hallâl, Ahmed b. Muhammed el-Bağdâdî. el-Emr bi’l-Ma’rûf ve-Nehyi ani’l-Münker. thk. Yahyâ Murâd. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1424/2003.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-İsbehânî. Hilyetü’l-Evliyâ ve Tabakâtü’l-Asfiyâ. 10 Cilt. Mısır, Es-Seâde., 1394/1974.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah el-İsbehânî. Ma’rifetü’s-Sahâbe. thk. Âdil b. Yusuf el-Azzâzî. 7 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1419/1998.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî. Kitâbu’l-Emvâl. thk. Ebû Enes Seyyid b. Receb. 2 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Fazîle, 1428/2007.
• Fellânî, Salih b. Muhammed. İkâzu Himem Evlâ’l-Ebsâr li’l-İktidâ bi Seyyidi’l-Muhâcirîn ve’l-Ensâr. Beyrût: Dâru’l-Ma’rife, 1398.
• Fesevî, Ebû Yûsuf Ya’kub b. Süfyân. el-Ma’rife ve’t-Târîh. thk. Ekrem Ziyâ Umerî. 3 Cilt. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1401/1981.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillah Muhammed. Ma’rifetü Ulumi’l-Hadis. thk. Seyyid Mu’zam Hüseyin. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1397/1977.
• Halîfe b. Hayyât, Ebû Amr. Târîhu Halîfe b. Hayyât. thk. Ekrem Ziyâ el-Ömerî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1397.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. el-Câmi li Ahlâki’r-Râvî ve Âdabi’s-Sâmi. thk. Mahmûd Tahhân. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetü’l-Maârif, 1403/1983.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. el-Kifâye fî İlmi’r-Rivâye. thk. Mâhir Yâsîn el-Fahl. 2 Cilt. ed-Demmâm: Dâru İbni’l-Cevzî, 1432.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî. Târîhu Bağdâd. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 16 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1422/2002.
• Hâzimî, Zeynüddin Ebû Bekr Muhammed b. Musa. Ucâletü’l-mübtedî ve fudâletü’l müntehî fi’n-neseb. thk. Abdullah Kennûn. Kahire, 1973.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî. Câmiu Beyâni’l-İlm ve Fadlih. thk. Fevvâz Ahmed Zemerlî. 2 Cilt. Dâru İbn Hazm, 1. Basım, 1425/2003.
• İbn Abdi Rabbih, Ebû Amr Ahmed b. Muhammed. el-Ikdü’l-Ferîd. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404/1983.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Alî b. el-Hasen ed-Dımâşkî. Târîhu Dımaşk. thk. Amr b. Ğurâme el-Amravî. Dâru’l-Fikr, 1415/1995.
• İbn Cemâa, Ebû Abdillah Muhammed b. İbrahim el-Kinânî. el-Menhelü’r-Ravî fî Muhtasar Ulûmi’l-Hadisi’n-Nebevî. thk. Muhyiddin Abdurrahman Ramazan. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1406.
• İbn Ebî Hâtîm, Ebû Muhamme Abdurrahman b. Muhammed er-Râzî. el-Merâsîl. thk. Şükrullah Nimetullah Kucânî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 1418/1998.
• İbn Ebî Hâtîm, Ebû Muhammed Abdurrahman b. Muhammed. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Es’ad Muhammed et-Tayyîb. Suudî Arabistan: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1419/1998.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Edeb. nşr. Muhammed Rıdâ el-Kahvecî. Beyrût: Dâru’l-Beşâiri’l-İslamiyye, 1420/1999.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muhammed. el-Musannef. thk. Muhammed Avvame. 21 Cilt. Dâru’l-Kıble, 1427/2006.
• İbn Ferh, Ahmed b. Ferh el-Lahmî. el-Ğarâmiyye fî Mustalahi’l-Hadîs. thk. Merzûk b. Hiyâs ez-Zehrânî. Medine: Dâru’l-Meâsir, 1424/2003.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed. en-Nüket alâ Kitâbi İbni’s-Salâh. thk. Hâdî Umeyr el-Medhalî. 2 Cilt. Medine: Imâdetu’l-Bahsi’l-Ilmî, 1. Basım, 1404/1984.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Tehzîbu’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Dâiretü’l-Maarif en-Nizâmiyye, 1. Basım, 1326.
• İbn Hallikân, Ebu’l-Abbas Şemsüddin Ahmed b. Muhammed. Vefiyâtü’l-A’yân ve Enbâü Ebnâi’z-Zamân. thk. İhsân Abbâs. 7 Cilt. Beyrût: Dâru’s-Sâdır, ts.
• İbn Hıbbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hıbbân el-Bustî. es-Sikât. thk. Şerefüddin Ahmed. 9 Cilt. Dâru’l-Fikr, 1395/1975.
• İbn Hıbbân, Ebû Hâtim Muhammed el-Bustî. Meşâhîru Ulemâi’l-Emsâr ve A’lâmu Fukahâi’l-Aktâr. thk. Merzûk Ali İbrahim. Mansûra: Dâru’l-Vefâ, 1411/1911.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Abdulmelik. es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk. Mustafa es-Sakkâ vd. 2 Cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, 1375/1955.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî. Te’vîlu Muhtelifi’l-Hadîs. el-Mektebetü’l-İslâmî, 2. Basım, 1420/1999.
• İbn Maîn, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ. Târîhu İbn Maîn (ed-Dûrî rivayeti). thk. Ahmed Muhammed Nûr Seyf. 4 Cilt. Mekke: Merkezu’l-Bahsi’l-İlmî ve İhyâu’t-Turâsi’l-İslâmî, 1399/1979.
• İbn Mâze, Ebu’l-Meâlî Mahmûd b. Ahmed. el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhi’n-Nu’mânî. thk. Abdulkerim Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Receb, Ebû’l-Ferec Zeynuddîn Abdurrahman b. Ahmed el-Hanbelî. Şerhu İleli’t-Tirmîzî. thk. Humâm Abdurrahim Saîd. Zerkâ: Mektebetü’l-Menâr, 1407/1987.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa’d el-Haşimi. et-Tabakātü’l-Kübrâ. thk. İhsan Abbas. 11 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1968.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Sıfatü’s-Safve. thk. Ahmed b. Ali. 2 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadis, 1421/2000.
• İbnü’l-İmâd, Ebu’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed el-Ikrî el-Hanbelî. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri Men Zeheb. thk. Abdulkâdir el-Arnaût - Mahmûd el-Arnaût. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, 1406/1986.
• İclî, Ebû’l-Hasen Ahmed b. Abdillah el-Kûfî. es-Sikât. thk. Abdulalim Abdulazim el-Bestevî. Medine: Mektebetü’d-Dâr, 1. Basım, 1405/1985.
• Kahraman, Hüseyin. Ehl-i Re’y Yurdu Kûfe’de Özgün Bir Hadis Alimi Âmir eş-Şa’bî. Bursa: Emin Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Kara, Cahid. “Âmir eş-Şa’bî’nin Siyer Kaynaklarındaki Rivayetlerinin Muhteva Açısından Değerlendirilmesi”. Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi XVII/17 (2020), 15-42.
• Kasımî, Muhammed Cemâlüddin el-. Kavâidu’t-Tahdîs min Funûni Mustalahi’l-Hadîs. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Kelâî, Ebu’r-Rebî’ Süleyman b. Mûsâ. el-İktifâʾ bimâ Tedammenehû min Meġāzî Resûlillâh ve’s-Selâseti’l-Hulefâ. thk. Muhammed Kemâleddin İzzeddin Ali. Beyrût: Âlemü’l-Kütüb, 1417.
• Krenkow, Fritz. “Şa’bî”. İslam Ansiklopedisi - İslâm Âlemi, Tarih, Coğrafya, Etnografya ve Biyografya Lugati. C. 11. İstanbul: MEB Yayınları, 1979.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Basrî. Edebü’d-Dünya ve’d-Din. Beyrût: Mektebetü’l-Hilâl, 1421.
• Medkûr, Muhammed Sellâm. el-Medhal li’l-Fıkhi’l-İslâmî. Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-Hadis, 2. Basım, 1996.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Yusuf b. Abdurrahman Cemâluddin. Tuhfetü’l-Eşrâf bi Ma’rifeti’l-Etrâf. thk. Abdussamed Şerefuddin. Mektebetü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Nesefî, Ebû Hafs Ömer b. Muhammed. el-Kand fî Zikri Ulemâi Semerkand. thk. Yusuf el-Hâdî. Vizâratü’l-Evkâf, 1378.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn Yahya b. Şeref. et-Takrîb ve’t-Teysîr li Ma’rifeti Süneni’l-Beşîr en-Nezîr fî Usûli’l-Hadis. thk. Muhammed Osman el-Huşt. Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1405/1985.
• Râğıb el-İsfehânî, Ebû Kâsım el-Huseyn b. Muhammed. Muhâdarâtu’l-Udebâ ve Muhâverâtu’ş-Şuarâ ve’l-Beleğâ. 2 Cilt. Beyrût: Şirketu Dâru’l-Erkam b. Ebi’l-Erkam, 1420.
• Râmehürmüzî, Ebû Muhammed el-Hasen b. Abdirrahman. el-Muhaddisu’l-Fâsıl beyne’r-Râvî ve’l-Vâî. thk. Muhammed Accâc el-Hatîb. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1404.
• Sa’lebî, Ebû İshak Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-Beyân. Cidde: Dâru’t-Tefsîr, 1436/2015.
• Sehâvî, Ebû Hayr Muhammed b. Abdurrahmân Şemsuddîn. Fethu’l-Muğîs bi-Şerh Elfiyyeti’l-Hadis li’l-Irâkî. thk. Ali Hüseyin Ali. 4 Cilt. Mısır: Mektebetü’s-Sünne, 1424/2003.
• Sem’ânî, Ebû Sa’d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr et-Temîmî. el-Ensâb. thk. Abdurrahman b. Yahya. Haydarabad: Dâiratü’l-Maarifi’l-Osmaniyye, 1. Basım, 1382/1962.
• Sezgin, Fuad. Târihu’t-Turâsi’l-Arabî. 4 Cilt. Câmiatü ’l-İmam Muhammed b. Suûd, 1411/1991.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. ed-Durru’l-Mensûr. 8 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1432/2011.
• Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tedrîbu’r-Râvî fî Şerhi Takrîbu’n-Nevâvî. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. Beyrût: Mektebetü’l-Kevser, 2. Basım, 1415.
• Şa’rânî, Abdulvehhab b. Ahmed. el-Mizânü’l-Kübrâ. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2018.
• Şa’rânî, Abdulvehhab b. Ahmed. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. Mısır, 1315.
• Şâtıbî, İbrahim b. Musa el-Lahmî. el-Muvâfakat. thk. Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasen es-Selmân. 7 Cilt. Dâru İbn Affân, 1417/1997.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî. 24 Cilt. Dâru Hicr, 1422/2001.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407.
• Tevhîdî, Ebû Hayyan Ali b. Muhammed. el-Besâir ve’z-Zehâir. thk. Vedâd el-Kâdî. 10 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1408/1988.
• Tenûhî, Ebû Ali el-Muhsin b. Ali. Neşvâru’l-Muhâdara ve Ahbâru’l-Müzâkera. thk. Abbûd es-Sâlicî el-Muhâmi. 8 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1391/1971.
• Ürkmez, Ahmed. “Tarih Kaynaklarından Özgün Bir Hadisçi Portresi: Şa’bî”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2009), 123-152.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. el-Kâşif fî Ma’rifeti Men lehû Rivâye fi’l-Kütübi’s-Sitte. thk. Muhammed Avvâme - Ahmed Muhammed Nemir Hatîb. Cidde: Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslamiyye, 1413/1992.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb Arnâût. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1405/1985.
• Zehebî, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Tezkiretü’l-huffâz. thk. Zekeriyyâ Umeyrât. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419/1998.
• Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtu’l-Meşâhiri’l-A’lâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 15 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2003.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayruddîn. el-A’lâm: Kâmûsü Terâcim. nşr. Zübeyr Fethullah. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melâyin, 15. Basım, 2002.