ABDÎ EFENDİ’NİN TASAVVUF RİSÂLESİ

Yıl 2017, Sayı: 46, 125 - 155, 15.12.2017

Raşit Çavuşoğlu

https://doi.org/10.21054/deuifd.404783

Öz

Bu çalışmada Abdî Efendi’nin bazı
tasavvufî hakîkatleri barındıran risâlesi işlenmektedir. Nakşibendiyye tarîkatı
esaslarından olan letâif-i hamse başta gelmek üzere rüya, müşâhede ve mükâşefe
gibi tasavvufî konuların işlendiği risâle dört bölümden müteşekkildir. İnsan
nefsine bahşedilen beş hissin tasavvufî terbiyedeki önemi vurgulanarak başlayan
eser, bu beş temel hisle batınî hakîkatlerin idrak edilebileceğini ve sâlikin
seyr ü sülûkunu bu makamlara uygun yaptığı zikirler vasıtasıyla tamamlayacağını
ifade eder. Çalışmamızın giriş bölümünde eserle ilgili genel bir değerlendirme
yapılmıştır. Birinci bölümde, risâle müellifi Abdî Efendi’nin kimliği
tartışmaya açılmış, risâlenin konusu ve muhtevası hakkında detaylı malumat
verildikten sonra yine bu bölümde eserin yazma nüshasının tavsifi yapılmıştır.  İkinci bölümde ise, risâlenin transkripsiyonlu
metni verilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Abdî Efendi, Tasavvuf Risâlesi, Letâif-i hamse, Rüya, Müşâhede, Mükâşefe, Zikr

ABDI EFENDI’S SUFISM TRACT

Öz

This article studies Abdi Efendi’s tract including some sufi realities
(truths). The tract has four chapters and the writer discusses the sufi
subjects such as letaif-i hamse, which is one of the main principals of
Naqshbandiyya tariqa, dream, contemplation (mushahada) and unveiling
(mukashafah). The work starts with an emphasis on the significance of the five
senses given to human beings in sufi education (training). The work also states
that internal validity can be comprehend by the five senses and the sufi
journey of a sufi can be accomplished by the dhikr in accordance with these qualities
of the human being. The introduction part of the article presents the general
evaluation of the tract. The first part of the article discusses Abdi Efendi’s
personality and gives detailed information about the subject and content of the
tract. This part also tries to characterize the manuscript. The second part
presents the text of the tract with its transcription.

Anahtar Kelimeler

Abdi Efendi, Sufism Tract, Letaif-i hamse, Dream, Mushahada, Mukashafah, Dhikr

Kaynakça

• Abdî Efendi, Tasavvuf Risâlesi, Manisa İl Halk Kütüphanesi, nr. 45 Hk 5836/4 vr. 52b-60a.
• Abdürrezzak el-Kâşânî, Elf Makam, (trc. Abdürrezzak Tek), Emin Yayınları, Bursa 2017.
• Aclûnî, İsmail b. Muhammed, Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs ‘Amme’ş-Tehara Mine’l-Ehâdîs ‘Alâ Elsineti’n-Nâs, Dâr-ı İhyâü’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut 1351, I-II.
• Akbayar, Nuri, Osmanlı Yer Adları Sözlüğü, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2001.
• Akot, Bülent, “Tasavvufî Terbiyede Rüya’nın Değeri”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 2011, Sayı: 19, ss. 93-113.
• Alâüddîn Alî el-Muttakî el-Hindî, Kenzü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-ef’âl,(thk. Bekrî Hayyânî-Saffet es-Sekkâ), Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1981. I-XVIII.
• Apaydın, Halil, “Rüya ve Fonksiyonu”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Samsun 1997, Sayı:9, ss. 263-282.
• Beyhakî, Kitâbü’d-daavât, (thk. Bedr b. Abdillah el-Bedr), Merkezü’l-mahtûtat ve’t-türas ve’l-vesâik, Kuveyt 1414-1993, I-II.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, es-Sahîh el-Kütübü’s-sitte ve şuruhuhâ içinde, Çağrı Yayınları, Tunus-İstanbul 1992, I-VIII.
• Bursevî, İsmail Hakkı, Tefsîru Rûhı’l-Beyân, Dâru’l-Fikr, Beyrut ts., I-X.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, Anka Yayınları, İstanbul 2005.
• Çelebioğlu, Âmil, Mesnevî-i Şerîf Manzum Nahifî Tercümesi, Sönmez Neşriyat, İstanbul 1969, I-IV.
• Ebû Davud, Süleyman b. el-Es’as es-Sicistânî, es-Sünen, (thk. İzzet Ubeyd-Âdil es-Seyyid), Çagrı Yayınları, Tunus-İstanbul 1992, I-V.
• Elmalılı, Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili Meali (Tıpkıbasım), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2015, I-XII.
• Hâce Abdullah el-Ensârî el-Herevî, Menâzilü’s-Sâirîn Tasavvufta Yüz Basamak, (trc. Abdürrezzak Tek), Emin Yayınları, Bursa 2017.
• İbn Mâce, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî, es-Sünen, (thk.Muhammed Fûad Abdülbâkî), Çağrı Yayınları, Tunus-İstanbul 1992, I-II.
• Kahraman, Seyit Ali, Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, YKY Yayınları, İstanbul 2011, 7. Kitap, 2. Cilt.
• Karasakal, Şaban, “Kur’ân’da Rüyâ ve Hulm Yakınanlamlarının Farkları”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Samsun 2010, Cilt:10, Sayı: 3, ss. 163-198.
• Kemikli, Bilal, Şiir ve Hikmet Sûfi Şairin İzinde, Kitapevi Yayınları, İstanbul 2017.
• Kılıç, Mahmud Erol, Sûfî ve Şiir Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası, İnsan Yayınları, İstanbul 2011.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî, es-Sahîh el-Kütübü’s-sitte ve şuruhuhâ içinde, Çağrı Yayınları, Tunus-İstanbul 1992, I-III.
• Sezen, Tahir, Osmanlı Yer Adları, T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2017.
• Şahin, Oğuzhan, Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (III-IV. Ciltler) İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük, Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri 2012.
• Şemseddin Sami, Kâmûs-ı Türkî, İkdam Matbaası, İstanbul, 1317.
• Şemseddin Sami, Kâmûsu’l-A‘lâm, Mihran Matbaası, İstanbul 1314, I-V.
• Taberânî, el-Mu’cemü’l-kebîr, (thk. Hamdî b. Abdilmecid es-Silefî), Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem, Musul 1404-1983, I-XX.
• Tirmizî, Ebu İsâ Muhammed b. İsâ, es-Sünen, (thk.Ahmed Muhammed Şâkir-Muhammed Fuâd Abdülbâki), Çağrı Yayınları, Tunus-İstanbul 1992, I-V.
• Tosun, Necdet, Türkiye’de Tarîkatlar Tarih ve Kültür, İsam Yayınları, İstanbul 2015.
• Türer, Osman, “Letâif-i Hamse”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2003, Cilt:27, s. 143.
• Uludağ, Süleyman, “Tasavvufta Rüya”, TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2008, Cilt:35, ss. 309-310.