Usûlün Fürûya Yansıması Bağlamında Cessâs’ın Âhâd Haber Anlayışı -Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî Örneği-

Yıl 2020, Sayı: 52, 269 - 297, 22.12.2020

Ömer Korkmaz

https://doi.org/10.21054/deuifd.803557

Cited By: 2

Öz

Sünnet’in Kur’ân’dan sonra İslam Hukukunun ikinci kaynağı konumunda olduğu hususunda İslam âlimlerinin çoğunluğu görüş birliği içindedir. Bununla birlikte haber-i vâhidin dini hükümlerde delil olarak kullanılması meselesi -sübûtunun zannî olması nedeniyle- ilk dönemlerden itibaren ciddi tartışmalara konu olmuştur. Özellikle Hanefî mezhebinin kurucu imamı Ebû Hanîfe haber-i vâhidleri delil olarak kullanmamakla itham edilmiş, daha çok re’yiyle hüküm verdiği iddia edilmiştir. Ancak Ebû Hanîfe’nin âhâd haberleri delil olarak kullanmadığı iddiasının yersiz olduğunu ispatlamak için pek çok eser kaleme alınmıştır. Cessâs da bu iddianın doğru olmadığını göstermek için konuya eserlerinde oldukça geniş şekilde yer vermiştir. Bu bağlamda Hanefîlerin âhâd haberlere bakışını ve âhâd haberlerin Hanefîler katında değerini de ihtiva eden ilk kapsamlı usûl eseri ile birçok fürû eseri yazmış olması Cessâs’ın açıklamalarına ayrı bir değer katmaktadır. Bu çalışmada, Hanefî mezhebinin kurucu imamlarının ve onların öğrencilerinin fıkıh usûlü anlayışlarının sonraki dönemlere aktarılmasını sağlayan Hanefî âlim Cessâs’ın âhâd haberlere yönelik değerlendirmeleri ele alınacaktır. Cessâs’ın Şerhu muhtasari’t-Tahâvî adlı fıkıh eseri genel olarak incelenerek haber-i vâhide yaklaşımı ilgili eser çerçevesinde izah edilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Cessâs, Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî, Âhâd Haber, Haber-i Vâhid

Kaynakça

• Apaydın, Yunus. İslam Hukuk Usûlü. Kayseri: Kardeşler Ofset, 2016.
• Aslan, Nasi. “Hanefîlerin Umûmü’l-Belvâ ve Mâlikîlerin Amel-i Ehl-i Medîne İlkesi Bağlamında Haber-i Vâhid’in Değeri Üzerine” 4/2 (2004), 19-32.
• Aydın, Hakkı. “Cassas ve Debûsî’nin Usûllerindeki Metodları”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2000), 11-60.
• Bağdâdî, Ebû Bekr el-Hatîb Ahmed b. Ali b. Sabit Hatîb. Târîhu medîneti’s-selâm ve ahbâru muhaddisîhâ. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422.
• Bedir, Murteza. Fıkıh, Mezhep ve Sünnet. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004.
• Buḫârî, Ebû ʿAbdullah Muḥammed b. İsmâʿîl b. İbrâhîm el-. el-Câmiʿu’l-musnedi’ṣ-ṣaḥîḥi’l-muḫtaṣar min umûri Rasûlillah sallallâhu ʿaleyhi ve sellem ve sunenihi ve eyyâmihi. thk. Muḥammed Zuheyr b. Nâṣır. b.y.: Dâru Tavḳ en-Necât, 1422.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. Ahkâmü’l-Kur’ân. thk. Abdüsselam Muhammed Ali Şahin. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiye, 1415.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî. el-Fusûl fi’l-usûl. Kuveyt: Vezâretü’l-Evkâfi’l-Kuveytiye, 1994.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî Râzî. Şerhu Muhtasari’t-Tahâvî fi’l-fıkhi’l-Hanefi. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 2010.
• Dağcı, Şamil. “İhsan”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 21/546-548. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Esen, Hüseyin. “Zina”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 44/440-444. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Ferġānî El-Merġīnânî, Ebü’l-Ḥasen Burhânüddîn ʿAlî b. Ebî Bekr b. ʿAbdilcelîl - Yusuf, Tallal el-. el-Hidâye fî Şerḥi Bidâyeti’l-Mübtedî. Beyrut: Daru’l-İḥyâʾi Türâs̱i’l-ʿArabi.
• Gınbıroğlu, Mustafa. İslam Hukuk Metodolojisinde Âhâd Haber ve Cessâs’ın (m. 917/981) Âhâd Habere Yaklaşımı. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Ḥaccâc Muslim, Ebû’l-Ḥuseyn Muslim b. el-. Ṣaḥîḥ. thk. Muḥammed Fuʾâd ʿAbdülbâḳi. Beyrut: Dâru İḥyâʾi Turâs̱i’l-ʿArabî, ts.
• İbn Rüşd, Ebû’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. Muḥammed b. Aḥmed Kurtûbî Endelusî. Bidâyetu’l-Muctehid ve Nihayetu’l-Muktesid. Ḳâhire: Dâru’l-Ḥadîs̱, 2004.
• Kâsânî, ʿAlâüddîn Ebû Bekr b. Mesʿûd b. Bedâʾiʿu’s-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1986.
• Kayapınar, Hasan. Hanefi Mezhebinde Ahad Haber Teorisi: Ali El-Kari Örneği. Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2018.
• Mâverdî, ʿAlî b. Muḥammed. el-Ḥâvi’l-Kebîr fî fikhi meẕhebi’l İmām’ş-Şâfiʿî ve huve Şerḥu Muḫtaṣaru’l-Muzenî. thk. Şeyḫ ʿAlî Muḥammed Muʾavviḍ ve Dğr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1999.
• Özen, Şükrü. “Teâruz”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 40/208-211. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Ruşd, Ebû’l-Velîd Muḥammed b. Aḥmed b. el-Beyân ve’t-taḥṣîl ve’ş-şerḥu ve’t-tevcîhu ve’t-taʿlîl li mesâili’l-musteḫrace. thk. Muḥammed Ḥaci ve Âḫarûn. Beyrut: Dâru’l-Ġarbi’l-İslâmî, 1988.
• Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
• Syamsuddin, Sahiron. “Ebu Hanife’nin Haber’i Vâhid’i Delil Olarak Kullanması”. çev. A. Kadir Evgin. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2003), 145-159.
• Şimşek, Murat. “Hanefî Fakihlerin Haber Anlayışlarının Bir Göstergesi Olarak Nass Üzerine Ziyâde Meselesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 13 (2009), 103-130.
• Şirâzî, Ebû İshak. el-Muheẕẕeb fî fıḳhi’l-İmâm eş-Şâfiʿî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye.
• Yavuz, Yunus Vehbi. “Ahkâmü’l-Kur’ân”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 1/553. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Yelek, Kamil. “Nas Üzerine Ziyâdenin Mahiyeti ve Bunun Fürû-i Fıkha Etkisi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 35 (2020), 43-77.
• Yılmaz, Muharrem. “Nassa Ziyâde Problemi ve Fıkhî İhtilâflara Etkisi (Hanefî ve Şâfiî Mezhepleri Örneğinde)”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (2018), 1-28.
• Zeylaʻî, Ebû Muhammed Osmân b. Ali. Tebyînü’l-hakâik şerhu Kenzi’d-dakâik. Bulak: Matbaʻatü’l-Kübra’l-Emîriyye, 1313.