HACI BEKTAŞ VELÎ’YE ATFEDİLEN MAKÂLÂT ADLI ESERDE KUR’AN VE HZ. PEYGAMBER TASAVVURU

Yıl 2021, TÜRK KÜLTÜRÜNÜ MAYALAYANLAR: YUNUS EMRE, HACI BEKTAŞ VELİ, AHÎ EVRAN ÖZEL SAYISI, 415 - 447, 31.12.2021

Cenksu Üçer Esra Çaykara

https://doi.org/10.21054/deuifd.1051851

Cited By: 1

Öz

Bugün itibariyle daha çok Alevî nitelemesi kullanılan ocak ve gruplar, ülkemizde ve dünyada yaşanan gelişmelere bağlı olarak özellikle 1990’lı yıllarda görülen kimlik politikaları bağlamında sıcak bir gündem konusu olmuştur. Bu çerçevede pek çok kitap kaleme alınmış, makaleler yayımlanmış, dergiler özel sayılar neşretmiş, özel televizyonlar kurulmuş ve bu alanda bir canlılık yaşanmıştır. Bu süreçte yeni bir kimlik inşası sürecine de tanıklık edilmiştir. Değişik disiplinlerin metodolojik farklılıkları ve hassasiyetlerinden kaynaklı farklılıklar bir yana, kişilerin şahsi duruşlarını Alevî geleneğe mal ederek bu sürece katılmaları, gelenek hakkında hemen hemen her konuda farklı durumların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Farklı ocak yapılanması gerçeğine dayalı olarak iman esaslarıyla ilgili kabullerden ibadet hayatı uygulamalarına; âdâb erkândan dedelik, düşkünlük, musâhiblik gibi bir takım sosyal kurumsal yapılara varıncaya kadar bütün alanlarda geleneksel olarak gelenek mensupları arasında var olan farlılıklara yeni duruma göre ortaya çıkan farklılıklar da eklenince, gelenek hakkındaki karmaşa daha belirgin hale gelmiştir. Bu bağlamda Alevî gelenekte Kur’an ve Hz. Peygamber tasavvurları hakkında da gelenekte var olan kabullerin dışında pek çok görüşün dile getirilebildiği görülmüştür. Son dönemlerde yaşanan gelişmelere bağlı olarak ileri sürülen bir takım iddiaların sağlıklı bir şekilde değerlendirilmesi için öncelikle gelenekte var olan yerleşik temel kabullerin göz önünde bulundurulması gerektiği açıktır. Bu itibarla geleneğe ait âdâb ve erkâna dair temel kaynaklar, gelenekteki temel zihniyeti ortaya koyan deyiş/nefesler ve geleneksel yapıyla ilgili yapılan akademik çalışmaların bu noktada dikkate alınması gerektiği açıktır. Hacı Bektâş-ı Velî’ye nispet edilen Makâlât, geleneğe ait âdâb ve erkânı ele alan ve özellikle Bektâşîlik olmak üzere farklı ocak ve gruplarca kabul gören ve sıkça okunan bir eserdir. Bu çalışmada Makâlât’ta Kur’an ve Hz. Peygamber tasavvuru ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektâş-ı Veli, Makâlât, Kur’an, Peygamber

Kaynakça

• Abişoğulları, Seda. Alevî Kaynaklarda Hz. Muhammed. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Algül, Rıza. Geçmiş ve Gelecek Gözüyle Alevilik “İnsandan Başka İnsandır”. İstanbul: Can Yayınları, 1999.
• Alperen, Abdullah. “Alevî(lik) Modernleşmesine Dair Düşünceler”. Dem Dergi 2/6 (2009): 76-82.
• Atalan, Mehmet. Vîrânî Baba’nın Fakr-nâmesi’nde Dinî Unsurlar. İstanbul: TBBD Yayınları, 2012.
• Birdoğan, Nejat. “Şah İsmail Hatai, Yaşamı ve Yapıtları”. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2001.
• Bisâtî. Şeyh Sâfî Buyruğu (Menâkıbu’l-Esrâr Behcetü’l-Ahrâr). Haz. Ahmet Taşğın. Ankara: Rheda-Wiedenbrück Çevresi Alevi Kültür Derneği Yayınları, 2003.
• Cilacı, Osman. “Hacı Bektaş-ı Veli'nin Din Anlayışı ve Makalat'ındaki Yorumları Üzerine”. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 (1993): 121-133.
• Coşan, M. Esat. Hacı Bektâş-ı Velî ve Bektâşîlik. Ed. Necdet Yılmaz. İstanbul: Server İletişim, 1993.
• Dalkıran, Sayın. “Alevî Kimliği ve Anadolu Alevîliği Üzerine Bir Deneme”. Ekev Akademi Dergisi 6/10 (2002): 95-117.
• Dindi, Emrah. Hacı Bektaş-ı Veli`de Kur`an Anlayışı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Dişkıran, Mehmet. İnançta Devrim (Evrensel Çağrı). İstanbul: Can Yayınları, 1996.