HACI BEKTÂŞ VELÎ’NİN MAKÂLÂTI BAĞLAMINDA İNANÇ VE AHLÂK ÖĞRETİLERİ

Yıl 2021, TÜRK KÜLTÜRÜNÜ MAYALAYANLAR: YUNUS EMRE, HACI BEKTAŞ VELİ, AHÎ EVRAN ÖZEL SAYISI, 537 - 567, 31.12.2021

Nesrin Sofuoğlu

https://doi.org/10.21054/deuifd.1051865

Öz

Kültür tarihimizi mayalayan en büyük şahsiyetlerinden biri olan Hacı Bektâş-ı Velî’nin kendi döneminden itibaren her devirde pek çok seveni ve takipçisi olmuştur. “Bektâşîlik” tarîkatını teşekkül ettiren Hacı Bektâş-ı Velî, “Makâlât” isimli eserinde tarîkatının temel öğretileri olan “Dört Kapı-Kırk Makam” anlayışını ele almıştır. Hacı Bektâş-ı Velî‘nin din, ahlâk ve tasavvuf anlayışını ortaya koyduğu en önemli eseri olan “Makâlât”ın temel amacı insanın Allah’a lâyık bir kul yani “insân-ı kâmil” olması için yerine getirmesi gereken inanç, ibâdet ve ahlâk doktrinlerini kazandırmaktır. Bunun için Hacı Bektâş-ı Velî eserde, “Tevhid”in yani Allah’ın birliğinin ne olduğunu, “îmân” ve “mârifet” anlayışını açıklamıştır. “Kendini bilen Rabbini bilir” ilkesine binaen “Âdem”i yani insanı; insanın yaratılış gayesini, fiziksel ve rûhî donanımlarını, sıfatlarını bildirilmektedir. Bir de “Şeytan”ı anlatan bir bölüm bulunmaktadır ki burada kendini tanıma ve Allah’a ulaşma yolunda insanın nefsiyle mücadelesindeki en büyük düşmanı olan şeytanı tanıması hedeflenmektedir.
Bu çalışmada Hacı Bektâş-ı Velî’nin Makâlâtı bağlamında yukarıda zikredilen inanç, ibâdet ve ahlâk ilkeleri ile öğretileri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hacı Bektâş-ı Velî, Makâlât, Ahlâk, Mârifet, Dört Kapı Kırk Makam

Kaynakça

• Aclûnî, Ebü’l-Fida İsmail b. Muhammed b. Abdülhadî, Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs ammâ İştehera mine’l-Ehâdîs alâ Elsineti’n-Nâs. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, yy. Ali Ulvî Baba, Bektâşîlik Makâlâtı. çev. İsmail Kasap – Yusuf Turan Günaydın, İstanbul: Horasan Yay. 2006.
• Aydın, Mehmet S. “İnsân-ı Kâmil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 22/330. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 2000.
• Coşan, M. Esad. “Hacı Bektaş ve Makâlâtı’nın Arapça Aslı Hakkında”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 45 (2013).
• Coşan, M. Esad. Hacı Bektâş-ı Velî Makâlât. Ankara: Ankara Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Doçentlik Tezi, 1971.
• Coşan, M. Esad. Hacı Bektâş-ı Velî Makâlât. sad. Hüseyin Özbay. İstanbul: Seha Neşriyat, 1986.
• Coşan, M. Esad. Hatiboğlu Muhammed ve Eserleri. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Doktora Tezi, 1965.
• Coşan, M. Esad. Makâlât-ı Hacı Bektâş-ı Velî İnceleme, Manzum ve Mensur Metin, Sadeleştirme. ed. Necdet Yılmaz. İstanbul: Server İletişim Yay. Akademik Çalışmalar Serisi, 2013.