The Phenomenon of Adjacent/Maqrūn Narration in the Method of Ḥadīth

Yıl 2022, Sayı: 55, 79 - 111, 15.06.2022

Recep Bilgin

https://doi.org/10.21054/deuifd.1087166

Cited By: 1

Öz

One of the important issues in ḥadīth transmission is the issue of narrating a ḥadīth in various chains/tarīq. Ḥadīth scholars/muḥaddiths have made great efforts to obtain different variants of a ḥadīth, starting from the pre-classification period. After obtaining the narrations of the ḥadīth, ḥadīth authors/muṣannifs have developed various methods in their works to combine them in a single document. One of these methods is the adjacent/maqrūn narration. Adjacent/maqrūn narration is based on the purpose of reinforcing the ḥadīth and the isnād, especially by bringing together weak narrators and strong narrators in the same isnād. Although adjacent/maqrūn narration is related to mutābaʿāt narration in ḥadīth methodology, it is different from mutābaʿāt in terms of method, definition and function. In the study, the dictionary and term meaning of adjacent/maqrūn, its method, types, the references made to the phenomenon of adjacent/maqrūn narration in the historical process, the reasons and functions of adjacent/maqrūn narration, the relationship of adjacent/maqrūn with the concepts of iʿtibār, ʿāḍid, mutābaʿāt and witness/şāhid were analyzed. In addition, in order to understand the adjacent/maqrūn narration, sample isnād analyzes from Bukhārī and Muslim are included in the study. According to the research findings, the ḥadīth authors/muṣannifs established the adjacent/maqrūn relationship between the narrators by the method of attribution vav and of conversion/taḥvīl ḥa.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, İsnād, Adjacent/Maqrūn, Mutābaʿāt, Şāhid.

Hadis Usulünde Makrûn Rivayet Olgusu

Öz

Hadis rivayetinde önemli hususlardan birisi, bir hadisin muhtelif tarikle rivayet edilmesi meselesidir. Muhaddisler tasnif dönemi öncesinden başlamak üzere bir hadisin farklı varyantlarını elde etmek için yoğun çaba harcamışlardır. Musannifler de bu varyantları eserlerinde tek senette birleştirmek için çeşitli usuller geliştirmişlerdir. Bu usullerden birisi de maḳrûn rivayettir. Maḳrûn rivayet, özellikle zayıf râvilerle güçlü râvileri aynı senedde bir araya getirerek hadisi ve senedi takviye amacına dayanır. Hadis usulünde makrûn rivayet, mütâbaat rivayetle bazı açılardan ilişkili olsa da yöntem, tanım ve işlev açısından mütâbaattan farklıdır. Araştırmada maḳrûnun sözlük ve terim anlamı, yöntemi, türleri, tarihsel süreç içerisinde maḳrûn rivayet olgusuna yapılan atıflar, maḳrûn rivayetin gerekçeleri ve işlevleri, maḳrûnun, iʿtibâr, ʿâḍıd, mütâbaat ve şâhid kavramlarıyla ilişkisi tahlil edilmiştir. Çalışmada ayrıca maḳrûn rivayetin anlaşılması için Buhârî ve Müslim’den örnek sened incelemelerine yer verilmiştir. Araştırma bulgularına göre musannifler râviler arasında maḳrûnluk ilişkisini, atıf vavı ve tahvil ḥası yöntemiyle kurmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Sened, Maḳrûn, Mütâbaat, Şâhid.

Kaynakça

• Alî el-Kārî, Ebü’l-Hasan Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed. Şerḥu Nuḫbeti’l-fiker fî muṣṭalaḥâti ehli’l-ḥadîs̱. thk. Muhammed Nizâr Temîm. Beyrut: Şirketü Dâri’l-Erkâm, ts.
• Bâcî, Ebü’l-Velîd Süleymân b. Halef b. Saʿd et-Tücîbî. et-Taʿdîl ve’t-tecrîḥ li-men ḫarrece lehü’l-Buḫârî fi’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Ebû Lübâbe Hüseyin. Riyad: Dâru’l-livâ, 1406/1986.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. B.y.: Dâru tavki’n-necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm, Kitâbü’ḍ-ḍuʿafâʾi’ṣ-ṣaġīr. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Haleb: Dâru’l-vaʿy, 1396/1976.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-luġa ve ṣıḥâḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-ʿilm li’l-melâyîn, 1407/1987.
• Çalışkan, Necmettin. Bilinmeyen Yönleriyle Zemahşerî ve Keşşâf’ta Asıl Anlam Vurgusu. Ankara: Araştırma Yayınları, 2022.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasan Alî b. Ömer b. Ahmed. ʿİlelü’l-vâride fi’l-eḥâdîs̱i’n-nebeviyye. thk. Mahfûzürrahman Zeynullah es-Selefî. Riyad: Dâru tayyibe, 1405/1985.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eşʿas b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Âdil Muhammed & İmâd Abbâs. Kahire: Dâru’t-teʾsîl, 1436/2015.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed el-Heravî. Tehẕîbu’l-luġa. thk. Muhammed Ivaz Murʿib. Beyrut: Dâru iḥyâi’t türâs̠i’l-ʿArabî, 1421/2001.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-ʿayn. thk. Mehdî Mahzûmî & İbrâhim Sâmerrâî. Beyrut: Dâru mektebeti’l-hilâl, ts.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed b. Alî Ebü’l-Abbâ. el-Miṣbâḥu’l-münîr fî ġarîbi’ş-şerḥi’l-kebîr. Beyrut: Mektebetü’l-ʿilmiyye, ts.
• Hâtib el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Faṣl li’l-vaṣl el-müdrec fi’n-naḳl. thk. Muhammed b. Matar ez-Zehrânî. b.y.: Dâru’l-hicre, 1418/1997.
• İb Halfûn, Ebû Bekr Muhammed b. İsmâîl. el-Muʿlim bi-esmâʾi şüyûḫi’l-Buḫârî ve Müslim. thk. Ebû Abdurrahmân Âdil b. Saʿd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, ts.
• İbn Abdilhâdî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hanbelî. el-Muḥarrer fi’l-ḥadîs̱. thk. Yûsuf Abdurrahman el-Marʿaşlî vd.. Lübnan: Dâru’l-maʿrife, 1421/2000.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım Alî b. el-Hasen b. Hibetillâh. el-Muʿcemü’l-müştemil ʿalâ ẕikri esmâʾi şüyûḫi’l-eʾimmeti’n-nübel. thk. Sekîne eş-Şihâbî. Dımaşk: Dâru’l-fikr, 1401/1981.
• İbn Düreyd, Ebûbekir Muhammed b. Hasan. Cemheretü’l-luġa. thk. Remzî Münîr Baʿlebekkî. Beyrut: Dâru’l-ʿilm lil-melâyîn, 1407/1987.
• İbn Fâris, Muʿcemü meḳâyîsi’l-luġa. thk. Abdüsselam Muhammed Harun. b.y: Dâru’l-fikr, 1399/1979.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî Ebü’l-Fazl. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. Beyrut: Dâru’l-maʿrife, 1379/1960.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî Ebü’l-Fazl. Nüzhetü’n-naẓar fî tavżîḥi Nuḫbeti’l-fiker. thk. Nûreddîn Itr. Dımaşk: Matbaatü’s-sabâh, 1421/2000.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Alî Ebü’l-Fazl. Tehẕîbü’t-tehẕîb. b.y.: Dâru’l-fikr, 1404/1984.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed. el-Mecrûḥîn mine’l-muḥaddis̱în ve’ḍ-ḍuʿafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zâyed. Haleb: Dâru’l-vaʿy, 1396/1976.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim b. ʿAlî Ebü’l-Fadl Cemâluddîn. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Sâdır, 1414/1993.
• İbn Seyyidünnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed el-Yaʿmerî. en-Nefḥu’ş-şeẕî fî şerḥi Câmiʿi’t-Tirmiẕî. thk. Ebû Câbir el-Ensârî. Riyad: Dârü’s-sumeyʿî, 1428/2007.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâîl el-Mursî. el-Muḥkem ve’l-muḥîṭu’l-aʿẓam. thk. Abülhamid Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1421/2000.
• İbnü’l-Hanbelî, İbrâhîm b. Yûsuf el-Halebî Radıyyüddîn. Ḳafvü’l-es̱er fî ṣafveti ʿulûmi’l-es̱er. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Haleb: Mektebetü’l-matbûʿâti’l-İslâmiyye, 1408/1988.
• İbnü’s-Sikkît, Ebû Yûsuf Yaʿkūb b. İshâk. Iṣlâḥu’l-manṭıḳ. thk. Ahmed Şâkir & Abdüsselâm Hârûn. Mısır: Dâru’l-meʿârif, 14071987.
• Kelâbâzî, Ebû Nasr Ahmed b. Muhammed b. el-Hüseyn el-Buhârî. el-Hidâye ve’l-irşâd fî maʿrifeti ehli’s̱-s̱iḳa ve’s-sedâd. thk. Abdullah el-Leysî. Beyrut: Dâru’l-maʿrife, 1407/1987.
• Kürâunneml, Ebü’l-Hasan Alî b. el-Hasan b. el-Hüseyn el-Hünâî el-Ezdî. el-Münecced fi’l-luġa. thk. Ahmed Muhtar Ömer & Dâhî Abdulbakî. Kahire: ʿÂlemü’l-kütüb, 1409/1988.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tehẕîbü’l-kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Maruf. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1400/1980.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân b. Yûsuf. Tuḥfetü’l-eşrâf bi-maʿrifeti’l-eṭrâf. thk. Abdüssamed Şerefeddin. b.y.: Mektebetü’l-İslâmî, 1403/1983.
• Mustafa, İbrahim vd.. el-Muʿcemu’l-vasît. İskenderiyye: Dâru’d-daʿve, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56.
• Neşvân el-Himyerî, Neşvân b. Saîd el-Yemenî. Şemsü’l-ʿulûm ve devâʾü kelâmi’l-ʿArab mine’l-külûm. thk. Hüseyin b. Abdullah el-Amrî vd.. Dımaşk: Dâru’l-fikr, 1420/1999.
• Polat, Salahattin. “Mütâbaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/180-181. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Polat, Salahattin. “Şâhid”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/273. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Râviye bint Abdillâh b. Alî Câbir. el-Muṣṭalaḥâtü’l-ḥadîsiyye beyne’l-ittifâḳ ve’l-iftirâḳ. Cidde: Câmiʿatü’l-Melik b. Abdilazîz, Doktora Tezi, 2018.
• Ṣâḥib b. ʿAbbâd. el-Muḥîṭ fî’l-luġa. thk. eş-Şeyḥ Muḥammed Ḥasan Âli Yâsîn. Beyrut: ʿÂlemü’l-kütüb, 1415/1994.
• Şenferâ, Amr b. Mâlik. Dîvânu Şenferâ. thk. Emîl Bedîʿ Yaʿkūb. b.y.: Dâru’l-kitabi’l-Arabî, ts.
• Tavâlibe, Muhammed Abdurrahmân. “Men aḫrace lehûm el-Buḫârî Makrûnîn”, Menâra 7/2 (2001), 361-410.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre Dahhâk. ʿİlelü’t-Tirmiẕî el-kebîr. thk. Subhî es-Sâmerrâî. Beyrut: Âlemü’l-kütüb, 1409/1988.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ. eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdülmu‘tî Emîn Kal‘acî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1404/1984.
• Yılmaz, Abdullah. “Istılahlardaki Anlam Kargaşası Kapsamında İ’tibâr Kavramı ile Şâhid ve Mütâbî Hadis Arasındaki İlişki ve Farklılıklar”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/36 (2016), 72-111.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz. Mîzânü’l-iʿtidâl fî naḳdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed Muavvaz & Âdil Ahmed Abdülmevcûd. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ʿilmiyye, 1416/1995.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman b. Kaymaz. Teẕhîbü Tehẕîbi’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Guneym Abbas Guneym & Mecdî Seyyid Emîn. Kahire: el-Fârûku’l-hadîse, 1425/2004.
• Zerkeşî, Bedrüddîn en-Nüket ʿalâ Muḳaddimeti İbni’ṣ-Ṣalâḥ. thk. Zeynelâbidîn b. Muhammed b. Belâferîc. Riyad: Edvâu’s-selef, 1419/1998.