İslâm’da Düşünsel Faaliyetler Üzerine Güncel Bir İnceleme

Yıl 2024, Sayı: 60, 131 - 145, 30.12.2024

Hande Nur Bozbuğa

https://doi.org/10.21054/deuifd.1465612

Öz

Bu makalede, İslâm dünyasındaki düşünsel faaliyetlerin günümüzde nasıl tasnif edildiği Ahmet Arslan’ın görüşleri üzerinden incelenecektir. İslâm düşüncesi, çağdaş Türk düşüncesinin önemli felsefe ve kültür tarihçilerinden Arslan’ın çalışmalarının ana konusunu oluşturur. O çalışmalarında İslâm’da felsefi bir faaliyetin imkânı, özgünlüğü ve tasnifi meseleleriyle ilgilenir. Dine yönelik değerlendirmelerini telifleri yanı sıra medya araçları vasıtasıyla da geniş bir kitle ile paylaşır. Bu çalışmada Arslan’ın İslâm’da felsefi faaliyetleri nasıl tasnif ettiği değerlendirilecektir. Bu faaliyetleri mahiyeti, kapsamı ve sınırlılıkları açısından dörde ayırır: Meşşâî felsefe, kelâm, tasavvuf ve yöneticilere tavsiye metinleri. Arslan, İslâm’da felsefeyi bu alanlara hasrederek tefsir, hadis ve fıkıh gibi ilimlerin akli faaliyetlerini düşünsel faaliyetler olarak görmez. Ancak kelâm ve tasavvuf inanç ilkelerine dayanan ilimler olmalarına rağmen Arslan tarafından tasnife dâhil edilir. Bu makalede Arslan’ın ilgili tasnifi değerlendirilecek, tasnifin İslâm ve Batı dünyasından bazı isimler tarafından savunulduğu ve Arslan’ın onlardan iktibas ettiği iddia edilecektir. Böylelikle felsefe ile İslâm ilişkisine çağdaş dönemde din konusundaki değerlendirmeleriyle öne çıkan bir felsefe tarihçisi üzerinden dikkat çekilecektir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe ve Din Bilimleri, Ahmet Arslan, İslâm Düşüncesi, Yunan Tarzında Felsefe, Kelâm.

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanması esnasında bilimsel ve etik ilkelere uyulmuş ve yararlanılan tüm kaynakların kaynakçada belirtilmiştir.

A Current Study on Intellectual Activities in Islam

Öz

In this article how intellectual activities in the Islamic world are classified today will be examined through Ahmet Arslan’s views. Islamic thought constitutes the main subject of the works of Arslan, one of the important philosophy and cultural historians of contemporary Turkish thought. In his works, he deals with the possibility, originality and classification of a philosophical activity in Islam. He shares his evaluations of religion with a wide audience through media tools as well as his works. In this study, it will be evaluated how Arslan classifies philosophical activities in Islam. He divides these activities into four in terms of their nature, scope and limitations: Peripatetic philosophy, kalam, sufism and advice texts for administrators. Arslan does not see the mental activities of Islamic sciences such as tafsir, hadith and fiqh as intellectual activities by restricting philosophy to these fields in Islam. However, although theology and sufism are sciences based on the principles of faith, they are included in the classification by Arslan. In this article, Arslan’s relevant classification will be evaluated and it will be claimed that the classification was defended by some some names from the Islamic and Western world and that Arslan quoted from them. Thus, attention will be drawn to the relationship between philosophy and Islam through a historian of philosophy who stands out with his evaluations of religion in the contemporary period.

Anahtar Kelimeler

Philosophy and Religious Studies, Ahmet Arslan, Islamic Thought, Philosophy in Greek Style, Kalam

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir. “İslâm Felsefesine Giriş”. İslâm Felsefesi Tarihi. Çetinkaya, ed. Bayram Ali. 13-54. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Arnaldez, Roger. “İslâm’da Felsefî Düşünce Nasıl Kötürümleşti?”. çev. Ahmet Aslan. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 28/1-2 (1970), 231-241.
• Arslan, Ahmet. Bir Ömür Düşünmek: Nehir Söyleşi. Özkan, ed. Devrim – Kalkan, Buğra. Ankara: Eksi Kitaplar, 2016.
• Arslan, Ahmet. “Çağdaş Bir Müslüman Düşünürü ve Filozofu Nasıl Olmalıdır?”. Müslüman İmajı (Kutlu Doğum Haftası: 1995). 141-154. Ankara: TDV Yayınları, 1996.
• Arslan, Ahmet. Hâşiye ‘alâ Tehâfüt Tahlili. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
• Arslan, Ahmet. İbn Haldun. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Arslan, Ahmet. İslâm, Demokrasi ve Türkiye. Ankara: BigBang Yayınları, 2015.
• Arslan, Ahmet. İslâm Felsefesi Üzerine. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2013.
• Arslan, Ahmet. Türkiye’de/Türkçede Felsefe Üzerine Konuşmalar. Haz. M. Cüneyt Kaya. İstanbul: Küre Yayınları, 2010.
• Augustinus. Confessions and Enchiridion. trans. by Albert C. Outler. Westminister: Philadelphia, 1955.
• Bozbuğa, Hande Nur. Modern Türk Düşüncesinde Din Eleştirisi: Ahmet Arslan Örneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2023.
• Corbin, Henry. İslâm Felsefesi Tarihi: İbni Rüşd’ün Ölümünden Günümüze. çev. Ahmet Arslan. 2 Cilt. İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• d’Iribarne, Philippe. Demokrasi Karşısında İslâm. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2017.
• Fârâbî. İlimlerin Sayımı. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Divan Kitap, 2014.
• Fârâbî. Mutluluğun Kazanılması. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Divan Kitap, 1999.
• Fârâbî. es-Siyaset el-Medeniyye. çev. Mehmet Aydın vd. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980.
• Fârâbî. İdeal Devlet: el-Medinetü’l-Fâzıla. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Gardet, Louis – Anawati, Georges. İslâm Teolojisine Giriş. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2017.
• Gardet, Louis. “İslâm’da Dinsel Düşünce Nasıl Kötürümleşti?”. çev. Ahmet Aslan. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 28/1-2 (1970), 219-230.
• Gardet, Louis. Müslüman Site: Toplumsal ve Siyasi Hayat. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd. Mecmûatu Resâili’l-İmâm el-Gazzâlî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 1406/1986.
• Gazzâlî. Filozofların Tutarsızlığı: Tehâfütü’l-Felâsife. çev. Mahmut Kaya - Hüseyin Sarıoğlu. İstanbul: Klasik Yayınları, 2005.
• Gutas, Dimitri. Yunanca Düşünce Arapça Kültür: Bağdat’ta Yunanca-Arapça Çeviri Hareketi ve Erken Abbasi Toplumu. çev. Lütfü Şimşek. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2003.
• İbn Haldun, Mukaddime, nşr. Dervîş el-Cüveydî, Beyrut: Mektebetü’l-asriyye, 1425/2005.
• İbn Rüşd. Felsefe ve Din İlişkileri: Faslu’l-makâl, el-Keşf an Minhâci’l-edille. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
• İbn Sînâ. et-Tenbîhât vel-İşârât. nşr. Mahmûd eş-Şihâbî. Tahran: Danişgâh-ı Tahran, 1339/1960.
• İbn Sînâ. Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik I. çev. Ekrem Demirli - Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2004.
• İslâm Filozoflarının Felsefe Metinleri. der ve çev. Mahmut Kaya. İstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
• Kindî. Felsefî Risâleler. çev. Mahmut Kaya. İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Renan, Ernest. “İslamlık ve Bilim”. Nutuklar ve Konferanslar. çev. Ziya İhsan. 184-188. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1946.
• Tunaya, Tarık Zafer. İslâmcılık Akımı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2003.
• “Teke Tek: Orta Çağ’da Avrupa ve İslam Dünyasında Bilim ve Felsefe”, Erişim 10 Ekim 2023,
• https://fatihaltayli.com.tr/videolar/2018/01/15/teke-tek-orta-cagda-avrupa-islam-dunyasinda-bilim-felsefe Wielandt, Rotraud. “XIX. Yüzyılın Sonlarından Günümüze İslâm Kelâm Düşüncesinin Ana Akımları”, Başlangıçtan Günümüze İslâm Kelâmı, ed. Sabine Schmidtke. çev. Orhan Şener Koloğlu vd., İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarîkatlar. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2022.
• Youtube. “Bir Elit Felsefeci: Ahmet Arslan.” Youtube. Erişim 10 Ekim 2020. https://www.youtube.com/watch?v=-r9Xc9CGzX0&t=6s
• Youtube. “Büyük Sorular. Erişim 14 Ekim 2020. “https://www.youtube.com/watch?v=M5t20I77bgg&t=1045s Youtube. “Prof.Dr. Ahmet Arslan ‘Dinin Modası Geçmiştir”. Erişim 20 Mayıs 2023, https://www.youtube.com/watch?v=rxkP2AsThVg