TÜRKİYE’DE VERGİ DENETİMİ VE GELİRLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2014, Cilt: 29 Sayı: 1, 63 - 103, 08.07.2014

Ferhat Akbey

Öz

Bu çalışmada 1995 yılından bu yana vergi müfettişi (2011 yılı öncesi adıyla vergi denetmeni) kadro sayısında görülen artışın vergi tahsilatına, kayıtdışılığın azaltılmasına ve vergilemede adalete olan etkileri ele alınmıştır. Buna göre, gerek vergi yükü gerekse genel bütçe gelirleri açısından bütçe vergi gelirlerinde artış görülmekle birlikte, bu artışın müfettiş sayısındaki değişimle bir ilişkisinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Kayıtdışılıkla mücadelede, artan denetimler sonucu kısmi başarı yakalandığı ve en azından kayıtdışı istihdam oranının azaldığı görülmektedir. Vergilemede adalet ise dolaylı vergiler lehine ve ücretliler aleyhine bozulmuştur. Sonuç olarak, denetim elemanı sayısındaki artış, ekonomik krizlerin ve çıkarılan vergi aflarının da etkisiyle, arzu edilen sonuçları ortaya koyamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Denetimi, Vergi Müfettişi, Vergi Geliri, Kayıtdışı Ekonomi Vergilemede Adalet

AN INQUISITION ON TAX AUDIT AND REVENUES IN TURKEY

Öz

Although there is an increase in tax revenues, it couldn’t has been found that there wasa relation between the rise in the number of inspectors and that in tax revenues. There is asuccess in alleviating the informal sector, regarding employment rates. Regarding taxequity, the study has revealed that, this equity had been perished via deterioration in favorof indirect tax revenues against direct ones; and also in support of taxes on capital againstthat on labor. Consequently we cannot talk about a realization of desired fiscal andeconomic effects of the rise in the number of inspections.

Anahtar Kelimeler

Tax Audit, Tax Inspector, Tax Revenue, Informal Economy, Tax Equity

Kaynakça

• Acar, İ. A. ve Merter, M.E. (2004), “Türkiye’ de 1990 Sonrası Dönemde Vergi Denetimi ve Vergi Denetiminde Etkinlik Sorunu”, Maliye Dergisi, 147, 5-27.
• Bakır, C. (2012), “ Maliye Bürokrasisinde Örgütsel Değişim ve Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı’nın Kurulması”, Amme İdaresi Dergisi, 45( 2), 81-102.
• Baucus, M., Hatch, O. ve Grassley, C. (2012), Tax Gap: IRS Could Significantly Increase Revenues by Better Targeting Enforcement Resources, Report to Congressional Requesters, United States Government Accountability Office (GAO), (http://www.gao.gov/assets/660/650521.pdf, 10.09.2013).
• Baunsgaard, T. ve Keen, M. (2005), Tax Revenue and (or?) Trade Liberalization, IMF Working Paper WP/05/112, (http://cdi.mecon.gov.ar/biblio/docelec/fmi/wp/wp05112.pdf, 04.09.2013).
• Baurer, L.I. (2005), Tax Administrations and Small and Medium Enterprises (SMEs) in Developing Countries, Worldbank Group Publication, (http://www.frpii.org/english/Portals/0/Library/Tax%20Administration/Tax%20Administrations%20and%20Small%20and%20Medium%20Enterprises%20%28SMEs%29%20in%20Developing%20Countries.pdf, 04.09.2013).
• Biber, E. (2010), Revenue Administration: Taxpayer Audit-Development of Effective Plans, International Monetary -Fund Fiscal Affairs Department, Technical Notes and Manuals, No: 10/03, (http://www.imf.org/external/pubs/ft/tnm/2010/tnm1003.pdf, 15.11.2013).
• Bickley, J.M. (2012), Tax Gap, Tax Compliance, and Proposed Legislation in the 112th Congress, Washington DC: CRS (Congressional Research Service) Report for Congress, Report No: 7-5700.
• Cameron, P., Chambers, V. ve Mccoy, T. (2004), “Identification of Critical Success Factors for State Sales Tax Audit”, Journal of State Taxation, 23(1), 17-32.
• Candan, M. (2007), Kayıt Dışı İstihdam, Yabancı Kaçak İşçi İstihdamı Ve Toplumumuz Üzerindeki Sosyo-Ekonomik Etkileri, Uzmanlık Tezi, Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Çomaklı, Ş.E. (2008), “AB İlerleme Raporları Çerçevesinde Türkiye’deki Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Önlenmesine Yönelik Uygulamalar”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(1), 51-82.
• Desai, M. (2008), “Corporate Governance and Taxation: The Implications for Financial Reporting”, Beyond Boundaries: Developing Approaches to Tax Avoidance and Tax Risk Management, Ed. Judith Freedman, Oxford: Oxford University Centre For Business Taxation, 117-128.
• Dubin, J.A. ve Wilde, L.L. (1988), “An Empirical Analysis of Federal Income Tax Auditing and Compliance”, National Tax Journal, 41(1), 61-74.
• Durmuş, M. (2013), “Vergilemede Adalet Nasıl?”, (http://www.kesk.org.tr/content/mustafa-durmu%C5%9F-vergilemede-adalet-nas%C4%B1l, 28.11.2013).
• Ernst & Young (2013), Indirect Tax in 2013: A Review of Global Indirect Tax Developments and Issues, (http://www.ey.com/Publication/vwLUAssets/Global_indirect_tax_developments-the_shift_in_2013/$FILE/Indirect_tax_2013.pdf, 18.11.2013).
• Fuest ,C. ve Riedel, N. (2009), Tax Evasion, Tax Avoidance and Tax Expenditures in Developing Countries: A Review of the Literatüre, Report Prepared for the UK Department for International Development (DFID), (http://r4d.dfid.gov.uk/pdf/outputs/ecodev/60670_taxevasionreportdfidfinal1906.pdf, 11.09.20013).
• Gerçek, A. (2011), “Vergi Denetim Birimlerinin Birleştirilmesi ve Sonuçları”, Yaklaşım Dergisi, 224, 31-36.
• Gill, J.B.S. (2003), “The Nuts and Bolts of Revenue Administration Reform”, (http://siteresources.worldbank.org/INTTPA/Resources/NutsBolts.pdf, 13.11.2013).
• Gökbel, D. (2011), Vergiden Kaçınmanın Önlenmesi, 1. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Grauberg, T. (2009), “Anti-tax-avoidance Measures and Their Compliance with Community Law”, Juridica International, 16, 141-151.
• Happé, R. (2008), “Multinationals, Enforcement Covenants, and Fair Share”; Beyond Boundaries: Developing Approaches to Tax Avoidance and Tax Risk Management, Ed. Judith Freedman, Oxford: Oxford University Centre For Business Taxation, 157-177.
• (http://gib.gov.tr/fileadmin/user_upload/VI/GBG1.htm, 08.10.2013).
• (http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/sigortalilik/kayitdisi_istihdam/kayitdisi_istihdam_oranlari, 10.10.2013).
• Kalkınma Bakanlığı (2006), 9. Kalkınma Planı (2007-2013) Vergi Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• Kopczuk, W. (2006), “Tax Simplification and Tax Compliance: An Economic Perspective”, (http://www.columbia.edu/~wk2110/bin/epi.pdf, 04.09.2013).
• Liu, B. (2011); “Tax Evasion, Taxation Inspection and Net Tax Revenue: From an Optimal Tax Administration Perspective; Journal Of Computers, 6(9), 1799-1805.
• Niu, Y. (2012), “Tax Audit Productivity in New York State”, Journal of Economic and Social Measurement, 37, 265–275.
• OECD (2006), Strengthening Tax Audit Capabilities: General Principles and Approaches, Centre For Tax Policy And Administration, (http://www.oecd.org/tax/administration/37589900.pdf, 14.08.2013).
• Ozansoy, A. (2011), “Vergi Denetim Kurulu Eksik Kuruldu”, Yaklaşım Dergisi, 224, 55-59.
• Rhoades, S. C. (1997), “Costly False Detection Errors and Taxpayer Rights Legislation: Implications for Tax Compliance Audit Policy and Revenue Collections”, The Journal of the American Taxation Association, 19, 27-47.
• Savaşan, F. ve Odabaş, H. (2005), “Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Nedenleri Üzerine Ampirik Bir Çalışma”, Selçuk Üniversitesi İ.İ.B.F. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(10), 1-28.
• Schneider , F., Buehn, A. ve Montenegro, C.E. (2010), “Shadow Economies All Over the World New Estimates for 162 Countries from 1999 to 2007”, Policy Research Working Paper No:5356, (http://wwwwds.worldbank.org/servlet/WDSContentServer/WDSP/IB/2010/10/14/000158349_20101014160704/Rendered/PDF/WPS5356.pdf, 10.10.2013).
• Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı (2013), 2012 Yılı Faaliyet Raporu, (http://www.vdk.gov.tr/File/?path=ROOT%2fDocuments%2fDosya%2fvergi+denetim+kurulu_200513.pdf, 19.09.2013).
• Yaraşır, S. (2013), “Vergi Afları ve Türkiye’deki Vergi Aflarının Değerlendirilmesi”, Vergi Dünyası Dergisi, 379, 175-188.
• Yurdakul, F. (2008), “Türkiye'de Kayıtdışı Ekonomi: Bir Model Denemesi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(4), 205-222.