A Poet Fond to Paronomasia in the Period of Muhammad the II’th: Khafî

Yıl 2013, , 195 - 216, 01.12.2013

Ersen Ersoy

https://doi.org/10.15247/dev.186

Öz

In this article firstly we have mentioned about era of the Conquerer Sultan Muhammad the II’th. Shortly we have talked about his political and military successes. Later we have emphasized that Fatih Sultan Muhammad supported artists and poets. In the first chapter on the light of biographical sources we have written biography of Khafî who is one of the most important poets of the Fatih Sultan Muhammadian era and not very well knovn. After that we have talked about Khafî’s penname, we mentioned he is from Edirne which is one of the most important cultural centers of Ottoman Empire. We have focused on the fact that Fatih Sultan Muhammad supported Khafî. Fallowing this we have dealt with the problem about whether Khafî is an illeterate person or not. Because according to biographical sources although he is an illeterate person he has written poems in classical style. In the second chapter we have mentioned about Khafî’s Works. One of them is Zâd al-Maâd written in verse and about biography of the prophet Muhammad. After that we have analysed the second literary work of Khafî is his Divan - collection of poetry-. There are two manuscript copies of Dîvan we have described. One of them is in National Library of Russia in Saint Petersbourg and the other is in Zagreb Science and Art Academy Library. Lastly we have underlined that Khafî loved using paranomasia in his poetry and given some examples of it.

Anahtar Kelimeler

Khafî, Divan, Paronomasia, Fatih Sultan Muhammad, Zâd al-Meâd.

Fatih Devrinde Cinas Ustası Bir Şair: Hafî

Öz

Bu yazıda öncelikle Fatih Sultan Mehmet döneminden bahsedilmiştir. Fatih Sultan Mehmet’in siyasî ve askerî başarılarına kısaca temas edilmiştir. Daha sonra Sultan Mehmet’in sanatkârları ve şairleri destekleyen bir padişah olduğu vurgulanmıştır. Birinci kısımda biyografi kaynaklarının verdiği bilgiler ışığında Hafî’nin hayat hikâyesi ele alınmıştır. Önce onun mahlası meselesi değerlendirilmiştir. Edirneli olduğu ve zaman zaman II. Mehmet’ten destek gördüğü nakledilmiştir. Bunların akabinde şairin okuma yazma bilip bilmediği meselesi ele alınmıştır. İkinci kısımda kısaca Hafî’nin eserlerinden bahsedilmiştir. Zâdü’l-Meâd adındaki Hz. Peygamberin hayatından bahseden mesnevisi tanıtıldıktan sonra şairin Türkiye kütüphanelerinde bulunmayan divanı özet bir şekilde tanıtılmıştır. Divanın Saint Petersburg ve Zagreb nüshaları tavsif edilmiştir. Hafî’nin şiirlerinin bulunduğu mecmualar gösterilip kendisinin cinas sanatına düşkün bir şair olduğunun altı çizilmiştir. Son olarak söz konusu şairin Divan’ından seçtiğimiz cinas örnekleri okuyucunun ilgisine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hafî, Divan, Cinas, Fatih Sultan Mehmet, Zâdü’l- Meâd.

Kaynakça

• Abdurrahman Hıbrî (1999), Enîsü’l-Müsâmirîn, Haz. Râtip KAZANCIGİL, İstanbul: Edirne Valiliği Yayınları.
• BABİNGER, Franz (2002), Fatih Sultan Mehmet ve Zamanı, Çev. Dost Körpe, İstanbul: Oğlak Yay.
• COŞKUN, Menderes (2002), Manzum Bir Şairler Tezkiresi: Hasîb’in Silkü’l- Leâli Âl-i Osmân’ındaki Şair Biyografileri, Ankara: Bizim Büro Basımevi.
• COŞKUN, Menderes (2010), Sözün Büyüsü Edebî Sanatlar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• DAĞLI, Yücel ve diğerleri (2001), Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüpha- nesi Yazmaları Kataloğu, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• DİNÇER, Sedanur (2010), Hafî Hayatı, Sanatı, Şiirleri, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Çalışması.
• DOĞAN, Muhammet Nur (2011), Fatih Divanı ve Şerhi, İstanbul: Yelkenli Yayınları.
• DORN, Boris, Catalogue des Manuscrits et Xylographes Orientaux de la Bibliotheque Imperiale Publicue de Saint Petersbourg, Saint Peterburg: Imprimerie de l’Academie Imperiale des Sciences.
• ERDOĞAN, Mustafa (2013), Gedizli Kabûlî ve Divanı, Gediz: Gediz Belediyesi Basın Yayın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yay.
• ERÜNSAL, İsmail (2008), Türk Edebiyatının Arşiv Kaynakları, Harvard: Har- vard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü.
• Fâizî, Zübdetü’l-Eş’âr, Edirne Selimiye Yazma Eserler Kütüphanesi 2201.
• GÖKYAY, Orhan Şaik (1996), Evliya Çelebi Seyahatnamesi I, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hafî, Divan, Zagreb Bilim ve Sanat Akademisi Kütüphanesi OZJA 28.
• HORATA, Osman (1998), “Ses Bütünlüğü ve Gazel-i Tecnisler”, Doğu Akde- niz, I, 65-75.
• İSEN, Mustafa (1994), Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: Atatürk Kül- tür Merkezi Yayınları.
• İSEN, Mustafa (1984), “Zagreb Bilimler Akademisindeki El Yazmaları”, Türk Dünyası Araştırmaları, XXIX, 128-136.
• KARAHANOĞLU, Müştak Hatifi, Fahrettin KIRZIOĞLU (1986), Karahanoğ- lu Aile Tarihçesi ve Karahanoğlu M. Muhtar’ın Şiirleri, Erzurum: Ata- türk Üniversitesi Basımevi.
• Katip Çelebi (1971), Keşfü’z-zünûn ‘an Esâmî’i’l-kütüb ve’l-fünûn, Haz. Şere- feddin YALTKAYA, Rifat BİLGE, İstanbul: MEB Yayınları.
• KILIÇ, Atabey (2003), Fatih Devri Türk Edebiyatına Genel Bir Bakış, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XIV, 85-92.
• Kınalızade Hasan Çelebi (1989), Tezkiretü’ş-Şuarâ I, Haz. İbrahim KUTLUK, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• KURNAZ, Cemal (1993), “Ümmi Divan Şairleri”, Marmara Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türklük Araştırmaları Dergisi, XVII, 367-391.
• KÖKSAL, M. Fatih (2012), Edirneli Nazmî Mecmau’n-Nezâir, Kültür ve Tu- rizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü e- kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10721,edirneli- nazmi-mecmaun-nezairpdf.pdf?0.
• KUT, Günay (1978) The Tezkire By Sehî Beg, Harvard Üniversitesi Yayınları, Boston.
• Latîfî (2000), Tezkiretü’ş-Şuarâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ, Yayına Haz. Rıdvan CANIM, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• LEVEND, Agâh Sırrı (1953), “Fatih Devrinde Türk Dili ve Edebiyatı”, Türk Dili, 2/20, 495-505.
• ÖZTOPRAK, Nihat (1999), “Halk ve Divan Şiirinde Cinas Sanatının Karşı- laştırılması Üzerine Bir Deneme”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, I, 155-174.
• PALA, İskender (2000), “Bir Cinas Ustası: Gedizli Kabûlî”, Kütahyalı Şairler Sempozyumu I (Bildiriler), Kütahya: 197-203.
• SAMSAKÇI, Seda Yeşildal (2010), Hafî’nin Mevlidi (El-Kevkebü’d-Dürriyye fî Meclidi’l-Hayri’l-Beriyye) ve Tahlili, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Çalışması.
• TANSEL, Selahattin (1999), Fatih Sultan Mehmet’in Siyasî ve Askerî Faaliyetleri, İstanbul: MEB Yayınları.
• TEKİN, Gönül (Tarihsiz), “Fatih Devri Türk Edebiyatı”, İstanbul Armağanı I Fetih ve Fatih, Yayına Hazırlayan Mustafa Armağan, İstanbul: İstan- bul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları.
• TURAL, Şecaattin (2011), Hafî Zâdü’l-Meâd (Kitâbu Mevlûdü’n-Nebî), Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü e-kitap.
• ÜNVER, İsmail (2003), “Bir Mahlasın Değişik Okunuşları Üzerine”, Ankara Üniversitesi Türkoloji Dergisi, XVI, 9-18.
• YAVUZ, Kemal (2004), “Fatih Döneminde Türk Dili ve Edebiyatı” Fatih ve Dönemi, İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları.
• ZÜLFE, Ömer (2011), “Biyografik Bilgiler Açısından İki Nazire Mecmuası” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, XVIII, 151-169.