“I am afraid that this Mecmua will fall into the hands of uneducated people after I die”: Mustafa Salim and His Mecmua”

Yıl 2014, Cilt: 12 Sayı: 12, 29 - 64, 01.06.2014

Tülay Gençtürk Demircioğlu

https://doi.org/10.15247/dev.193

Cited By: 1

Öz

Mustafa Salim, khadi and teacher, was the son of Mustafa Raşid Efendi who was the chamberlain of Tevfik Efendi, notable person of Rumeli. He died in Bursa when he was an inspector. Mustafa Salim wrote Hüsrev ü Şirin as well as many ghazals and historical verses. He translated Fuzuli’s Rind ü Zahid from Persian into Turkish under the title of Muhâvere-i Rind ü Zahid in 1804. Mustafa Salim’s Mecmua is recorded with the number of ŞR 494 in The İstanbul Research Institute. Regarded as an example of mixed mecmuas by the researchers, it consists not only of his own ghazals and histories but also of the poems written by his father, Raşid Efendi, and his step-father, İhya Efendi. There are also poems and historical quatrains by other poets written in the form of muamma, lügaz and song. Although his nickname (mahlas) in the Mecmua was Kethudazade Mustafa Salim, he also used Üsküdari as another nickname in his other works. Presenting the physical description and content of the Mecmua, this article introduces Mustafa Salim’s poetry with his biography, ghazals, historical verses, letters and his delight recipes. It also presents certain excerpts of the poems written by other poets. Mustafa Salim’s Mecmua is important since it helps us first of all to see Mustafa Salim’s poetry, which is currently unknown to us. But, with the delight recipes, the work also gives us clues about the cooking culture of the time. With the notes and annotations, it portrays the social life of the Ottomans. And with Mustafa Salim’s letters of loyalty addressed to the vizier and bureaucrats and his asking for their support, the work shows us the aspects of Ottoman system of patronage in that time.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Salim, Mecmua-i Salim, Muhâvere-i Rind ü Zahid, Ottoman cookery.

“İşbu Kitab Korkarım Ben Ölicek Cahil ve Nâdâna Düşe”: Mustafa Salim ve Mecmuası

Öz

Rumeli eşrafından Tevfik Efendi’nin kethudası Mustafa Raşid Efendi’nin oğlu Mustafa Salim, kadılık, müderrislik yapmış, Bursa’da müfettiş vekilliği yaptığı sırada ölmüştür. Hüsrev ü Şirin yazmış, Fuzuli’nin Farsça Rind ü Zahid’ini Muhâvere-i Rind ü Zahid adıyla 1804’te Türkçeye çevirmiştir. Gazelleri, tarih manzumeleri bulunmaktadır. İstanbul Araştırmaları Enstitüsü ŞR 494 numarada kayıtlı mecmua, kendisi de şair olan Mustafa Salim’in derlediği, araştırmacıların tasnifine göre karışık mecmualardandır. Kendi gazelleri ve tarihleriyle birlikte babası Raşid Efendi’nin ve üvey babası İhya Efendi’nin de bazı manzumeleri, sayısı çok olmamakla birlikte bazı şairlerin tarih kıtaları, muamma, lügaz ve şarkı gibi manzum türleri vardır. Mecmuada Kethudazade Mustafa Salim ismini kullanmışsa da diğer eserlerinden Üsküdarî ismini/ mahlasını kullandığı da anlaşılmaktadır. Bu makalede derleyici Mustafa Salim hakkında bilgi, mecmuanın fiziksel özellikleri ve içeriği, ardından Salim’in gazel ve tarih manzumeleri, tatlı tarifleri, ariza/mektupları verilecek, mecmuada yer alan başka şairlerin şiirlerinden örnekler yer alacaktır. Mecmua, şu ana kadar Mustafa Salim’in varlığı bilinmeyen gazel ve diğer manzumelerini ortaya çıkarmasının yanı sıra, içerdiği tatlı tarifleriyle dönemin mutfak kültürünün ipuçlarını vermesi, tuttuğu notlarla Osmanlı sosyal hayatının izlerini taşıması, vezir ya da bürokrasinin üst katmanlarındaki kişilere sadakatini ifade edip desteklerini sürdürmeleri için yazılmış mektuplardan Osmanlı kültüründeki himaye sisteminin tüm açıklığıyla görülmesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Salim, mecmua-i Salim, Muhâvere-i Rind ü Zahid, Osmanlı mutfağı.

Kaynakça

• ELİAÇIK, Muhittin (2012), “Baklavaname” Jasss-The Journal of Academic Social Science Studies, vol.5, Ağustos, issue 4, 1-9. www.jasstudies.com/DergiPdf
• IŞIN, Priscilla Mary (2000), Gülbeşeker Türk Tatlıları Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İSEN, Mustafa, A. Fuat BİLKAN (1997), Sultan Şairler, Ankara: Akçağ Yayın- ları.
• KILIÇ, Atabey (2012), “Mecmûa tasnifine dair”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Haz.: Hatice AYNUR, Müjgân ÇAKIR, Hanife KONCU, Selim S. KURU, Ali Emre ÖZ- YILDIRIM, İstanbul; Turkuaz, 77-96.
• KÖKSAL, M. Fatih (2012), “Şiir mecmualarının önemi ve Mecmûaların Sis- tematik Tasnifi Projesi (MESTAP)”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Haz.: Hatice AYNUR, Müjgân ÇAKIR, Hanife KONCU, Selim S. KURU, Ali Emre ÖZ- YILDIRIM, İstanbul: Turkuaz, 411-431.
• KUT, Günay (1986a), Et-Terkibāt Fī Tabhi’l-Hulviyyāt (Tatlı Pişirme Tarifle- ri),Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Da- iresi Yayınları.
• KUT,Günay (1986b), “Mecmûa”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, 6.
• Mecmua-i Salim (1207), İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Şevket Rado Yazma- ları ŞR 494.
• PARLAK, Sevgi (2005), “Mihrişah Valide Sultan Külliyesi” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 30, s.42-44.
• QUİNN, M. Meredith (2005), “Houghton MS Turk 11 ve Kişisel Mecmûaların Söyledikleri ve Söyleyebilecekleri”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkambarı, Haz.: Hatice AYNUR, Müjgân ÇAKIR, Hanife KONCU, Selim S. KURU, Ali Emre ÖZ- YILDIRIM, İstanbul; Turkuaz, 257-270.
• RODİNSON, Maxime (2006), “Ma’mūniyye East And West”. Ed. Maxime Rodinson, A.J. Arberry and Charles Perry). Medieval Arab Cookery, England: Prospect Books.
• SEFERCİOĞLU, Nejat (1985), Türk Yemekleri (XVIII. Yüzyıla Ait Yazma Bir Yemek Risalesi)Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• SUCU, Nurgül (2007), “Salim ve Muhâvere-i Rind ü Zahid Adlı Eseri” TÜ- BAR-XXII Güz,119-148.
• ŞAVKAY, Tuğrul (2000), Osmanlı Mutfağı, Osmanlı Devletinin 700. Kuruluş Yıldönümü, İstanbul: Şekerbank-Radikal.
• Şirvânî, Muhammed bin Mahmûd (2005), 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı. Haz. Mustafa ARGUNŞAH, Müjgân ÇAKIR, İstanbul: Gökkubbe Yayın- ları.
• TARLAN, Ali Nihat (1992), Necatî Beg Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.