Nazire in Turkish Poetry

Yıl 2013, Cilt: 10 Sayı: 10, 359 - 424, 01.06.2013

Kemal Yavuz

https://doi.org/10.15247/dev.155

Cited By: 15

Öz

Nazire is the common name of the poetries that are written in the same subject, meter and ryhme to an another poetry. Nazire is mentioned to be existed in Cahiliyye period but it first appeared in the prophet Mohammed's time. It occured in Arabic and Persian literatures in 12th century. First samples of Turkish literature are written by Hakim Süleyman Ata to his master, Ahmed-i Yesevi's poems. It set an example to the literature developing in Anatolia and Yunus Emre wrote nazires to Ahmed-i Yesevi's poems. Later, Ahmedi and Nesimi wrote nazires to Yunus Emre's poems. Starting with these poets, in 15th century, nazire writing affected other poets in Fatih's period. Especially, to Necati's poems are written nazires by many other poets both in his time and after his time. This continued for centuries up until today. Also, in Egypt and Chagatay regions, nazires are written by some leading poets. Nazire not only helped the improvement of many young poets but also it enabled the formation of the works that these poems are in. It is seen with the Mecmuatu'n- Nazair as from the 15th century. Mecmau'n-Nezair, Camiü'n-Nezair, Pervane Bey Mecmuasi followed it. Metaliü'n-Nezair is written in 17th century. After that, many mecmuas are formed by the people who are interested in poetry.

Anahtar Kelimeler

Turkish poetry, nazire, nazire mecmuas.

Türk Şiirinde Nazire

Öz

Nazire, bir şiire başka bir şairin aynı konu ve vezin, kafiye veya redifle yazılan şiirlerin genel adıdır. Cahiliye devrinde varlığından bahsedilen nazire, ilk defa peygamberimiz zamanında ortaya çıkmıştır. Fars ve Türk edebiyatlarında ise XII. yüzyılda görülmeye başlanmıştır. Türk edebiyatında ilk örnekleri Ahmed-i Yesevî’nin şiirlerine öğrencisi Hakim Süleyman Ata tarafından yazılarak ortaya konmuştur. Anadolu’da XIII. yüzyıldan sonra gelişen Türk edebiyatı için bu bir örnek olmuş ve Yunus Emre de Ahmed-i Yesevî’nin şiirlerine nazireler yazmıştır. Daha sonra gelen şairlerden Ahmedî ve Nesîmî Yunus’un şiirlerine nazireler yazarlar. Bu şairlerden başlayarak XV. yüzyılda devam eden nazirecilik Fatih devri şairlerini de etkilemiştir. Özelikle Necâtî’nin şiirleri zamanında ve daha sonraları pek çok şair tarafından tanzir edilmiştir. Bu durum asırlar aşırı bir şekilde zamanımıza kadar gelmiştir. Ayrıca Mısır ve Çağatay bölgelerinde de önde gelen bazı şairler tarafından nazire şiirler de yazılmıştır. Nazire Türk şiirinde pek çok şairin yetişmesini sağladığı gibi bu şiirlerin yer aldığı eserlerin de ortaya çıkmasına yol açmıştır. Böylece nazire mecmuaları Mecmûatü’n-Nazâir adlı eserle XV. yüzyıldan itibaren görülmeye başlanmıştır. Bunu XVI. yüzyılda yazılan Mecmaü’n-Nezâir, Câimü’n- Nezâir, Pervane Bey Mecmuası takip etmiştir. XVII. yüzyılda ise Metâliü’n-Nezâir’in yazıldığını görüyoruz. Bundan sonra ise şiir meraklıları tarafından pek çok mecmua ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk şiiri, nazire, nazire mecmuaları.

Kaynakça

• Akdoğan, Yaşar (1979), Ahmedî Divanı ve Dil Hususiyetleri, Basılmamış Doktora Tezi, İ.Ü.Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, nu. 2054, İstanbul: c.II.
• Akdoğan, Yaşar (1988), Ahmedî Dîvânından Seçmeler, Ankara: KTB Yay.
• Arslan, Mustafa (2009), “Necâtî Etkisinin Tespitinde Nazireciliğin Rolü ve Muhyî’nin Necatî’ye Yazdığı Nazireler”; Kocaeli Üniversitesi, I. Uluslar arası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu, 15-17 Nisan 2009 / 121-131.
• Ayan, Hüseyin(1969), Şeyhoğlu Mustafa, Hurşîd-nâme, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Ayan, Hüseyin (1990), Nesîmî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınevi.
• Banarlı, Nihad Sâmi (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi İstanbul: MEB Yayınları, c.1.
• Bayak, Cemal (1998), Sehâbî Divanı ve Konu İndeksi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Bayram, Yavuz (2009), Sultan II. Bayezid Divanı, Amasya.
• Canpolat, Mustafa (1982), Ömer bin Mezid, Mecmuatü’n-Nezâir, Ankara: TDK Yayınları.
• Cavanşir, Babek - N. Necef, Ekber (2006), Şah İsmail Hatâ’î Külliyatı, İstanbul.
• Cengiz, Halil Erdoğan(1986), “Divan Şiirinde Musammatlar”, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II, sayı 415-416-417 Temmuz-Ağustos-Eylül, s. 291- 427.
• Çelebioğlu, Amil (1999), Türk Edebiyatında Mesnevi (16. Yüzyıla Kadar), İstan- bul: Kitabevi.
• Çeltik, Halil (2007), “Ümmî Şair Enverî’nin Bir Gazeline Nazireler”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, Ankara: Gazi Üniversitesi Yay.
• Çiçekler, Mustafa (2006), “ Nazire”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanetİşleri Vakfı Yay., 32/457.
• Doğan, Muhammed Nur (2002), Şeyh Gâlib, Hüsn ü Aşk, İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Doğan, Muhammed Nur (2004), Fatih Divanı ve Şerhi, İstanbul.
• Durmuş, İsmail (2006), “ Nazire”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanetİşleri Vakfı Yay., 32/455 vd.
• Eraslan, Kemal (1991), Ahmed-i Yesevî, Dîvân-ı Hikmet, Seçmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı 1000 Temel eser:
• Ersoylu, Halil (1989), Cem Sultân’ın Türkçe Dîvânı, Ankara: TDK Yayınları.
• Faruk Timurtaş; Osmanlı Türkçesi Metinleri II, İstanbul 1974, s. 532.
• Fuzûlî (1286), Külliyât-ı Divan, İstanbul: Tasvir-i Efkâr Matbaası.
• Genç, İlhan (1998), Hoca Neş’et, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, İzmir.
• Gölpınarlı, Abdülbâki (1985), Fuzûlî Dîvânı, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Göre, Zehra (2009), “Kerem Kasidelerine Dair”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Erzurum:Atatürk Üniversitesi Yay., S. 39/ 919-957.
• Gürol, Ayşe (1994), Vak‘anüvis Mehmed Pertev Efendi ve Divanı I, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• İlaydın, Hikmet (1956), “Kerem” Kasideleri, İstanbul Enstitüsü Dergisi, İstan- bul: S. 2 /1-18.
• İpekten, Haluk (1974), Karamanlı Nizami, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, An- kara: Sevinç Matbaası, Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• İpekten, Haluk (2004), Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• İsen, Mustafa – Kurnaz, Cemal (1990), Şeyhî Divan, Ankara: Akçağ Yayınları.
• İslam Âlimleri Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Gazetesi Yayını, c. 1/332-334, c. 2/14-16.
• Karaağaç, Günay (1997), Lütfi Divanı, Ankara: TDK Yayını.
• Karabey, Turgut (1996), “Mecmuatü’n-Nezâir’in Yeni Bir Nüshasına Dair”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı 6, Erzurum: EAÜ Yay., S.6/67 vd.
• Karavelioğlu, Murat A.(2011), Mecmua-i Kasâid-i Türkiyye, İstanbul: Titiz Yayınları.
• Karayazı, Nurgül (2012); 17. Yüzyıl Şairi Abbas Yârî ve Dîvânı, Marmara Ün- iversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora tezi, İstanbul.
• Kaya, Bilgi (2005), “Nazire Mecmuaları ve Hisâlî’nin Metâli‘ü’n-Nezâiri”, Uludağ Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Bursa: S. 8/ 48 vd.
• Kaya, Önal (1996), Ali Şîr Nevâyî, Fevayyidü’l-kiber, Ankara: Türk Dil Ku- rumu Yay.
• Koç, Mustafa (2011), “Anadolu’da İlk Türkçe Te’lif Eser”, Bilig, Ankara: 57/ 159-172.
• Koncu, Hanife (2010), “Klasik Türk Şiirinde Hançer ve Figânî’nin Hançer Redifli Kasidesi Üzerine”, Türk Kültürüİncelemeleri Dergisi, İstanbul: KOCAV S.23/99-130.
• Köksal, Fatih (2006), Sana Benzer Güzel Olmaz, Divan Şiirinde Nazire, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Köseoğlu, Sinan (1997), Zekâyî Divanı, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kurnaz, Cemal -Çeltik Halil (2010), Divan Şiiri Şekil Bilgisi, İstanbul: H Yayınları.
• Küçük, Sabahattin (1994), Bâkî Dîvânı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• Kürkçüoğlu, Kemal Edib (1973), Tahirü’l Mevlevî, Edebiyat Lugatı, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mermer, Ahmed- Hidayetoğlu, Salahattin - Erdoğan, Mustafa - Koç Keskin, Neslihan (2009), Mecmua-i Medayih-i Mevlâna, Osmanlı Şiirinde Mevlana Övgüleri ve Mevlevîlik Unsurları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Mermer, Ahmet (2002), “XV. Yüzyılda Yazılmış Bilinmeyen Bir Nazire Mecmuası ve Aydınlı Visâlî’nin Bilinmeyen Şiirleri”, Millî Falklor, , Ankara: S.56. / 75 vd.
• Morkoç, Yasemin Ertek (2003), Eğridirli Hacı Kemal’in Camiü’n-Nezâir’i, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• Musalı, Vusale (2009), “Necâtî Beg Şiirlerine Yazılmış Nazireler (Latifî Te- zkiresi Esasında)”, Kocaeli Üniversitesi I. Uluslar Arası Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu 15-17 Nisan 2009, Kocaeli:309.
• Özmen, Mehmet (2001), Ahmed-i Dâi Divanı, I. cilt, Ankara: Türk Dil Ku- rumu Yayınları.
• Pekolcay, Neclâ – Sevim, Emine (1991), Yûnus Emre Şerhleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sertkaya, Ayşe Gül (2010), “Kul Süleymân (Bakırgani) ve Yûnıs Emre Hik- metleri”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 2008-2, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay.
• Tarlan, Ali Nihad (1950), Fuzulî Divanı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihad (1992b), Necatî Beg Divanı, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Tarlan, Ali Nihad (1970), Zati Divanı, II. Cilt, İstanbul.
• Tarlan, Ali Nihad (1992a), Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tarlan, Ali Nihad (2005), Ahmet Paşa Divanı, İstanbul: MEB Yayınları.
• Taş, Hakan (2004), Vahyî Divanı ve İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Tavukçu, Orhan Kemal (2009), “Ahmet Paşa’nın “Gönül” Murabbaı’nın Etkisinde Yazılan Musammatlar”, Atatürk Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Uluslararası Türklük Bilimi Sempozyumu, Erzurum, 25-27 Ni- san 2007, Erzurum: c.2/1015-1020.
• Timurtaş, Faruk (1980), Yunus Emre Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayın- ları.
• Timurtaş, Faruk K.(1977), Osmanlı Türkçesine Giriş, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Tosun, Serdal (2011), Hâfız Ahmed Paşa Divanı ve İncelenmesi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Türkay, Kaya (2002), Ali Şir Nevâyi, Bedâyi‘ü’l-Vasat, Ankara: TDK Yayını.
• Yavuz, Kemal (1991), Şeyhoğlu, Kenzü’l-Küberâ ve Mehekkü’l-Ulemâ, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Yavuz, Kemal (2007), “Mevlid’in Türkçe Kaynakları Şerhleri ve Mevlid Metni Üzerine”, Uluslararası Süleyman Çelebi ve Mevlid -Yazılışı, Yayılışı ve Etkileri- Sempozyumu 17-19 Ekim 2007, Bursa.
• Yavuz, Kemal (2010), “XIV. Yüzyılda Türk Edebiyatı ve Bazı Dikkatler”, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski TürkEdebiyatı Sempozyumu 15-16 Mayıs 2009, Ankara.
• Yavuz, Orhan (2002), Kansu Gavrî’nin Türkçe Dîvânı, Konya: Selçuk Üniversi- tesi Türkiyat Araştırmaları Yayını.