Derviş Hasan Medhî’nin “Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî” Adlı Eserinin Bilinmeyen Bir Nüshası

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 957 - 974, 30.12.2022

S. Zehra Akarvardar Koçak

Öz

Firdevsî’nin anıtsal eseri Şeh-nâme dünya klasikleri arasında mühim bir yere sahiptir. Eser, İran’ın millî destanı kabul edilmekle birlikte şöhreti bu coğrafya ile sınırlı kalmamış farklı kültür havzalarına ulaşarak tesir dairesini genişletmiştir.
Şeh-nâme bu tanınırlığını müellifin birçok şaire ilham kaynağı olan üslûbunun yanında farklı dillere tercüme edilmesine borçludur. Osmanlı dönemindeki ilk Türkçe tercümesi II. Murad dönemine tekâbül eden esere padişahlar da ilgi göstermiştir. Bu padişahlardan biri olan II. Osman eserin tercüme edilmesini emretmiş ve bu vazifeyi uzun süre sarayda kıssa-hân olarak bulunan Derviş Hasan Medhî’ye vermiştir. Eser iki cilt halinde tercüme edilmiş, bir seti padişaha bir seti muhtemelen Dârüssaâde Ağası Mustafa Ağa’ya sunulmak üzere iki set şeklinde hazırlanmıştır. Bu tercümeye dair mevcut nüshalar dünyanın farklı kütüphanelerindeki üç nüshadan ibaretti. Bu çalışmada, bahse konu tercümenin tarafımızca tespit edilen dördüncü nüshası tanıtılmıştır. Nüshayı tanıtmaya başlamadan önce Şeh-nâme tercümeleri, müellifin kimliği ve eserlerinden bahsedilmiş ardından tespit edilen nüshanın özellikleri hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şeh-nâme, Derviş Hasan Medhî, Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî, II. Osman.

Kaynakça

• ABDULLAEVA, Firuza (1997), “A Turkish Prose Version of Firdawsi’s Shâh-nâma in the Manuscript Collection of the St. Petersburg State University Library”, Manuscripta Orientalia: International Journal for Oriental Manuscript Research, 3, 2.
• ALBUZ, Aksay Sevinç (2021), Derviş Hasan Medhî’nin Esrâr-ı Hikmet Adlı Eseri (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi.
• AMBROS, Edith Gülçin (1987), “So Many Medḥîs”, Türkische Miszellen Robert Anhegger Festschrift Armağanı Melanges, Varia Turcica IX, İstanbul: Editions Divit Press.
• ATEŞ, Ahmed (1955), “Türk Halk Hikâyelerinde İbn-i Sînâ”, Türkiyat Mecmuası, XII, s.265-275.
• AYDIN, Kerem (2019), Derviş Hasan Medhî ve Terceme-i Şeh-nâme Adlı Eseri (1b-110a Varaklar Arası)(İnceleme-Tenkitli Metin), Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir: Nevşehir Hacı Bektaş Velî Üniversitesi.
• BANARLI, Nihad Sami (1971), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, I-II, İstanbul: MEB.
• BLOCHET, Edgard (1932), Catalogue des Manuscrits Turcs II, Paris: Bibliotheque Nationale.
• ÇAKIR, Müjgan.; KONCU, Hanife. (2010), XVI. Yüzyıldan Bir Aşk Hikâyesi: Medhî’nin Şîr-i Dilîr bâ-Mihr-i Münîr’i, İstanbul: Kesit Yayınları.
• DEĞİRMENCİ, Tülün (2007), Resmedilen Siyaset: II. Osman Devri (1618-1622) Resimli El Yazmalarında Değişen İktidar Sembolleri, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• DEĞİRMENCİ, Tülün (2018), "Chapter 8 A Storyteller’s Shahnama: Meddâh Medhî and His Şehnâme-i̇ Türkî", In Shahnama Studies III. Leiden, The Netherlands: Brill.
• DİKİCİ, Duygu (2015), Derviş Hasan Medhî’nin Esrâr-ı Hikmet’i (Metin-İnceleme), Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi.
• EMECEN, Feridun (2007), “II. Osman”, DİA, C.33, 453-456.
• Eyyûbî, Terceme-i Şeh-nâme, Süleymaniye Kütüphanesi, Hüsrev Paşa, 370.
• İNALCIK, Halil (2018), Has-Bağçede ᶜAyş u Tarab: Nedîmler, Şâirler, Mutribler, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• İNALCIK, Halil (2020), “Murad II”, DİA, C.31, İstanbul.
• İNCE, Adnan (1998), “Medhî’nin Rıdvan Şah Hikâyesi”, Bir: Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Prof. Dr. Kemal Eraslan Armağan Sayısı, S.9-10, s.273-308.
• KAYA, Hasan (2013), Derviş Hasan Medhî Menâkıb-ı Derviş Hâkî (İnceleme- metin- tıpkıbasım- dizin), İzmir: Tibyan Yayıncılık.
• KONAK, Ruhi; DİLBER, Mine (2020), “Derviş Hasan Medhî’nin Tercüme-i Şâhnâme-i Firdevsî Adlı Eserinin Türk Kitap Sanatları Açısından Değerlendirilmesi”, The Journal of Academic Social Science Studies, Yıl: 13-S.81, s.251-271.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad (1999), “Türk Halk Hikâyeciliğine Ait Bazı Maddeler, Meddahlar”, Edebiyat Araştırmaları I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KUĞU, Mustafa (2017), 15. Yüzyıla Ait Şehnâme Tercümesi (Giriş-Metin-Sözlük), Doktora Tezi, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• KÜLTÜRAL, Zühal; BEYRELİ, Latif (1999), Şerîfî Şehnâme Çevirisi, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• LÜGAL, M. Necati (2018), Firdevsî Şahnâme I, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Medhî, Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî, Uppsala University Library, Celsing Nr.1
• Medhî, Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî, Paris Bibliotheque Nationale, Suppl. Turc.326.
• Medhî, Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî, St. Petersburg State University Library, 1378.
• Medhî, Terceme-i Şeh-nâme-i Firdevsî, UCLA Library, Special Collections, Nr.332.
• Medhî, Hikâye-i Ebû Ali Sînâ ve Ebu’l-Hâris, Paris Bibliotheque Nationale, Nr.194.
• Medhî, Hikâye-i Ebû Ali Sînâ ve Ebu’l-Hâris, Paris Bibliotheque Nationale, Nr.195.
• MERÇİL, Erdoğan (2012), “Utbî, Muhammed b. Abdülcebbâr”, DİA, C.42, İstanbul.
• SEYHAN, Nezihe (2000), Medhî Dîvânı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin), Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• SÜREYYA, Mehmed (1308), Sicill-i Osmânî, C.IV, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• Terceme-i Şeh-nâme, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 6131.
• Terceme-i Şeh-nâme, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 6132.
• Terceme-i Şeh-nâme, İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY 6133.
• RİEU, Charles (1888), Catalogue Of the Turkish Manuscripts in the British Museum Primary Source Edition, London: Printed By Order of the Trustees.
• YAZAR, Sadık (2011), Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• YILDIRIM, Nimet (2016), Firdevsî Şahnâme II, İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.