Fatma Şadiye Hanım ve Hazret-i Âyişe-i Sıddîka İsimli Eseri

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 1137 - 1155, 30.12.2022

Zehra Öztürk

Öz

Osmanlı son dönem hanım yazarlarından olan Fatma Şadiye Hanım, İslâm’ın meşhur kadınlarına ait biyografik eserler vermiş, özellikle İslâm Peygamberi Hz. Muhammed (SAS)’in hayatında yer alan hanımları ayrı ayrı anlatan kitaplar yazmıştır. Bu eserler kendi sahalarında birer ilktir. Fatma Şadiye Hanım’dan önce hiç kimse bu mübarek hanımlarla ilgili müstakil kitap yazmamıştır. Bu eserlerden ilk üçü önce Hanımlara Mahsus Gazete’de yayınlanmış sonra kitaplaştırılmıştır. Yazarın, Hz. Peygamber’in kızı “Hz. Fâtıma”yı ve eşleri “Hz. Hatîce” ile “Hz. Âyişe”yi anlattığı bu üç eseri, döneminde çok rağbet görmüş ve Hanımlara Mahsus Gazete’nin matbaasında basılmıştır. Daha sonra yazar, Hz. Peygamber’in hayatında yer alan başta mübarek annesi Hz. Âmine olmak üzere diğer eşleri Hz. Sevde ve Hz. Ümmü Habîbe gibi hanımları hakkında da kitap yazmıştır.
Fatma Şadiye Hanım, Sultan II. Abdülhamit döneminde yayın hayatına başlayan Hanımlara Mahsus Gazete’nin kuruluşundan itibaren uzun yıllar müdireliğini yapmıştır. Fatma Şadiye Hanım’ın gazete yöneticiliği yanında öğretmenlik ve yazarlık yönleri de önemlidir. Bu makalede Fatma Şadiye Hanım’ın gazete yöneticiliği, öğretmenlik ve şairlik yönlerine değinilecek, fakat asıl olarak onun nesir yazarlığı ve özellikle büyük İslâm hanımları ile ilgili eserleri ele alınacaktır. Makalenin sonunda örnek olarak Hazret-i Âyişe-i Sıddîka isimli eserinin günümüz harflerine çevrilmiş metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Fatma Şadiye Hanım, Hanımlara Mahsus Gazete, yazar, gazeteci, büyük İslâm hanımları, Hz. Âyişe

Kaynakça

• AKBAYAR, Nuri (1981), “Hal Tercümesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler İsimler Eserler Terimler, c. IV, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 33-139.
• ARTUN, Erman (2013), Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı Edebiyat Tarihi / Metinler, Adana: Karahan Kitabevi.
• AVCI, Casim (2010), “Tabakat (İslâm Tarihi)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.XXXIX, İstanbul: TDV Neşriyatı, s. 297-299.
• CUNBUR, Müjgân (1955), Türk Kadın Yazarların Eserleri “Bibliyografya” (1928 – 1955), Ankara: Son Havadis Matbaası.
• CUNBUR, Müjgân (2011), Osmânlı Dönemi Türk Kadın Şâirleri, Ankara: Türk Kadınları Kültür Derneği.
• ÇAKIR, Serpil (2011), Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul: Metis.
• ÇİÇEKLER, Mustafa ve Fatih ANDI (2009), Yeni Harflerle Hanımlara Mahsus Gazete (1895-1908) Seçki. İstanbul: Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi Vakfı.
• ÇORAK, Reyhan (2018), “Türk Edebiyatında Hz. Hatice Metinleri”, İslâm Te’lif Geleneğinde Biyografi Yazıcılığı 10-11 Kasım 2016 İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, (Editör: Hidayet AYDAR), İstanbul: İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, s. 423-436.
• DEBRELİ, Zekiye Gizem (2018), Destân-ı Hadîce, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DOĞAN, Sabiha (2012), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Aydın Kadınlar Şair ve Yazarlar (1850-1950), İstanbul: AK.
• DURMUŞ, İsmail (2010), “Tabakat”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.XXXIX, İstanbul: TDV Neşriyatı, s. 288-290.
• ENİS, Ayşe Z. (2013), Everyday Lives of Ottoman Muslim Women: Hanımlara Mahsûs Gazete (Newspaper For Ladies) (1895-1908), İstanbul: Libra Kitap. ERARSLAN, Rahim (2016), Manzûme-i Hatîcetü’l-Kübrâ (Metin – İnceleme), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ERGİN, Muharrem (2011), Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• FAYDA, Mustafa (2009), “Siyer ve Megazî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. XXXVII, İstanbul: TDV Neşriyatı, s. 319-324.
• GARİP, Seda (2010), Gulâmî’nin Dasitân-ı Hadîcetü’l-Kübrâ Adlı Eseri, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GECE, İmren (2014), Hanımlara Mahsus Gazete’de Edebî Faaliyet, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. GÜZEL, Abdurrahman (2009), Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ A.Ş.
• KALKAN, Ayşe Nur (2019), Menkıbe-i Fahr-i Kâinat / Hikâyet-i Hadîce (İnceleme, Metin ve Dil İçi Çeviri), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İstanbul: 29 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARAHAN, Abdülkadir (1980), “İlk Osmanlı Edebiyatının İncelenmemiş Dini Bir Mesnevisi: Hikâyet-i Hadîce Tezvîc-i Muhammed Yahut Mevlid-i Hadîcetü’l-Kübrâ”, Eski Türk Edebiyatı İncelemeleri, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, s. 225-232.
• KARAKIŞLA, Yavuz Selim (2000), “Arşivden Bir Belge Hanımlara Mahsus Gazete’ye İmtiyaz Verilmesi (1895)”, Toplumsal Tarih, XIII.Cilt, 75.Sayı, s.41-45
• KIZILTAŞ, Maşallah (2020), “Gulâmî’nin Dâsitân-ı Hadîcetü’l-Kübrâ Adlı Eserinin Bilinmeyen İki Nüshası ve Diğer Nüshalarına Dair”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 24, s. 95-113.
• KİRAZ, Seydi ve Emrah BİLGİN, (2022), “Nesirden Nazma Aktarma Geleneği ve Abdî’nin Hz. Peygamber ile Hz. Hatice’nin Evlenmelerini Anlatan Mesnevisi: Hikâyet-i Tezvîc-i Sultân-ı Enbiyâ”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları (DEA), Bahar, 2022; sayı: 25 s. 501-534.
• KÖKSAL, Fatih (2011), Mevlid-nâme, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• KÖSE, Fatih (2017), Yazarı Bilinmeyen Bir Hz. Hatice Hikâyesi (Tenkitli Metin –İnceleme), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KURUL (1977), “Âmine”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler İsimler Eserler Terimler, c. I, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 131.
• KURUL (1977), “Ayşe (Âişe)”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler İsimler Eserler Terimler, c. I, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 250.
• KURUL (1979), “Fâtıma”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler İsimler Eserler Terimler, c. III, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 162-163.
• KÜTÜK, Rıfat (2018), Türk Edebiyatında Mevlid ve Muslihî’nin Gül-Efşân İsimli Mevlidi, Erzurum: Ertual Akademi Yayıncılık.
• LEVEND, A. Sırrı (1980), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• LEVEND, A. Sırrı (1988), Türk Edebiyatı Tarihi c. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• ÖZCAN, Abdülkadir (2010), “Tabakat (Osmanlı Dönemi)”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c.XXXIX, İstanbul: TDV Neşriyatı, s. 299-301.
• ÖZTOPRAK, Nihat (2010), “Türk Edebiyatında Manzum Siyerler”, Bir Kutlu Doğum Şaheseri Mevlid ve Süleyman Çelebi, editörler: Bilâl Kemikli – Osman Çetin, Ankara: TDV Neşriyatı.
• ÖZTÜRK, Necdet (2016), Yazarı Belli Olmayan Hz. Hatice Manzumesi (Metin-Dil İncelemesi), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ÖZTÜRK, Zehra (2016a), “Hanımlara Mahsus Gazete”, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. EK - 1, İstanbul: TDV Neşriyatı, s. 533-535.
• ÖZTÜRK, Zehra (2016b), “Woman Wrıters And Poets Who Wrote On Islamıc Topıcs In The Last Perıod Of Ottoman”, Interdıscıplınary Studıes- New Ideas New Perspectıve, Editor: Eyup Saritas, USA: BookVenture Publishing, s. 158-170.
• PEKOLCAY, Neclâ (1994), İslâmî Türk Edebiyatı, İstanbul: Kitabevi.
• SOYCAN, Adil (2018), Türk Edebiyatında Hz. Hatice ve Manzûme-i Hazret-i Hadîcetü’l-Kübrâ (Rol-Model Olarak Hz. Hatice), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SOYDAN, M Rüyan (2009), “Eski Harflerle Yayınlanmış Olan Hanım Muharrirlerin Eserleri.” Kültür sayı 16 İstanbul, s.146-161.
• TİMURTAŞ, Faruk K. (1970) (Haz.), Süleyman Çelebi Mevlid, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• TOPBAŞ, Selahattin ve Bahir SELÇUK, (2019), “Hz. Peygamber’in Hz. Hatice ile Evliliğine Dair Bir Hikâye: Tezevvücü’r-Resûl”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, volume: 5, issue: 4, page: 752-780.