NAWALİ OF AKHISAR’S DUANAME

Yıl 2022, Cilt: 29 Sayı: 29, 915 - 934, 30.12.2022

Muzaffer Kılıç

Öz

Akhisarlı Nevâlî’nin Duânâme’si

Öz

Asıl adı Nasuh olan Nevâlî, XVI. asrın üretken âlim, şair ve mütercimlerindendir. Saruhan sancağının Akhisar kazasında dünyaya gelen şair, medrese eğitiminin ardından başladığı müderrislik mesleğini ömrünün sonuna kadar sürdürmüş ve ömrünün sonlarına doğru geldiği şehzade hocalığı payesine yükselmiştir. Onun günümüze dek varlığından haberdar olunamayan Duânâme’si; Kânûnî Sultan Süleyman adına kaleme alınmıştır. Bilinen tek nüshası da müellif hattı olan eser; mukaddime, sebeb-i telif, asıl konunun işlendiği bölüm ve hatime olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır. Duânâme, Nevâlî’nin klasik dönem kaynaklarında adına rastlanmayan eserlerinden biridir. Süslü nesrin seçkin örneklerinden biri olan bu eserde, sanatkârâne bir üslupla kaleme alınmış çok sayıda Arapça, Farsça ve Türkçe manzume bulunmaktadır. Kendi asrının tanınmış şahsiyetlerinden biri olan Akhisarlı Nasuh Nevâlî’nin Duânâme’sinin metin neşri ve tahlilini hedeflediğimiz bu makalede; önce kısaca Nevâlî’nin hayatı ve bilinen eserleri üzerinde durulacak, akabinde Duânâme’nin nüshası tanıtılarak eserin; muhteva, dil-üslup ve imla özellikleri ele alınacak; son olarak eserin metni transkripsiyonlu bir şekilde sunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Duânâme, Akhisarlı Nevâlî, Nasuh, XVI. asır, Osmanlı Edebiyatı, Kânûnî Sultan Süleyman, Methiye.

Kaynakça

• AHDÎ (2005), Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâsı (İnceleme-Metin), Haz. Süleyman Solmaz, Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• AKBULAK, Özlem (2013), Ferruh-nâme: İnceleme-Metin-Sözlük, Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• AKGÜNDÜZ, Ahmet (1994), “Ebüssuûd Efendi”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. X, 365-371.
• ALGAR, Hamid (2020), “Muhammed Pârsâ”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. XXX, 560-562.
• ÂŞIK ÇELEBİ (2010), Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ: İnceleme Metin, III, Haz. Filiz Kılıç, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• BURSALI MEHMED TAHİR (2016), Osmanlı Müellifleri, III, Haz. Mehmet Yekta Saraç, Ankara: TÜBA.
• CÂMÎ, Nûreddîn Abdurrahmân b. Ahmed (1378), Dîvân-ı Câmî, II, Tashih A‘lâhân Efsahzâd, Tahran: Defter-i Neşr-i Mîrâs Mektûb.,
• CİLACI, Osman (1994,), “Duâ”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. IX, 529-530.
• DENİZ, Sebahat (2008), “Kadızade Mehmed İlmî’nin Sultan IV. Murad İçin Yazdığı Manzum Duânâme’si”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, I, 9-40.
• EBİ’L-ATÂHİYE (1406/1986), Dîvân-ı Ebi’l-Atâhiye, Beyrut: Daru Beyrut.
• KALELİ, Abdullah (2014), Du‘â-nâme (İnceleme-Çeviri Yazılı Metin-Özel Adlar Dizini-Tıpkıbasım), Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• KARA FAZLÎ (Yazma), Duânâme, Süleymaniye Kütüphanesi Aşir Efendi No: 314 (vr. 99b-102b).
• KÂTİP ÇELEBİ (2007), Keşfu’z-Zunûn an Esâmî’l-Kütübi ve’l-Fünûn, V, Terc. Rüştü Balcı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• KÖKSAL, Fatih (2020), "Nevâlî, Nasûh, Nasûhî Efendi", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü (Online 30.10.2020), (http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevali-nasuh-nasuhi-efendi).
• KURNAZ, Feride (2018), Nasuh Nevâlî’nin “Çeşme-i Hayât” Adlı Nasihatnâmesi İnceleme-Metin-Sözlük, İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• LEBÎD B. REBΑA EL-ÂMİRÎ (1966), Dîvân-ı Lebîd b. Rebî‘a el-Âmirî, Beyrut: Dâru Sâdır.
• MEHMED SÜREYYA (1996), Sicill-i Osmanî, Yay. Haz. Nuri Akbayar, Eski Yaz. Akt. Seyit Ali Kahraman, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• MÜSLİM, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc (1374-75/1955-56), el-Câmiʿu’s-sahîh, Neşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī, Kahire.
• NEVÂLÎ (Yazma), Çeşme-i Hayât, Atatürk Kitaplığı Osman Ergin Yazmaları No: 924, 111 vr.;
• NEVÂLÎ (Yazma), Farsça Dîvân, İstanbul Millet Yazma Eser Kütüphanesi Ali Emîrî Farsça 828.
• NEV‘Î-ZÂDE ATÂYÎ (2017), Hadâ’iku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik: Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâ’ik Zeyli, II, Haz. Suat Donuk, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• ÖZKAT, Mustafa (2005), Kara Fazlî’nin Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• PARLADIR, Selahattin (1994), “Duâ: İslam’da Duâ”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. IX, 530-535.
• PAZARBAŞI, Erdoğan (2003), “Mehmed Efendi Vanî”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. XXVIII, 458-459.
• VANÎ MEHMED EFENDİ (Yazma), Aʿmâlü’l-yevm ve’l-leyl, Süleymaniye Kütüphanesi Lala İsmâil 727/4 ve Lâleli 164/1.
• VANÎ MEHMED EFENDİ, Münşeât: Vanî Mehmed Efendi’nin Kaleminden Padişah Dördüncü Mehmed Han ve Sadrazam Fazıl Ahmet Paşa’nın Duanameleri ve Mektupları, Çeviri ve Sadeleştirme Mehmet Yalar, Bursa: Osmangazi Belediyesi.
• YÜCER, Elif (2019), Sırru’l-Esrâr Literatürü ve Nevâlî’nin Sırru’l-Esrâr Tercümesi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• YÜKSEL, Yeter (2005), Türk İslam Edebiyatında Duânâmeler ve Mevhîbetü’l-Vehhâb, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.