Paşasaraylı Fazlî Efendi’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 26, 391 - 425, 01.07.2021

Hamza Koç

Öz

Hz. Muhammed’in dünyayı teşrifinden ebedî âleme irtihaline kadar hayatının her safhası edebiyata yansımış ve doğumunu, hicretini, savaşlarını, mucizelerini, miracını, hadislerini ve örnek ahlakını konu edinen mevlid, hicret-nâme, gazavât-ı nebî, mucizât-ı nebî, mirac-nâme, kırk hadis, hilye ve na‘t gibi çeşitli türlerde manzum-mensur birçok eser kaleme alınmıştır. Ka‘b b. Züheyr ö. 24/645? ’in “Bânet Su‘âd” ifadesiyle başlayan ve Hz. Peygamber’in hırkasıyla taltif edilmesine vesile olduğu için literatürde Kasîde-i Bürde olarak tanınan meşhur şiiri, na‘t türüne öncülük etmesi bakımından ayrı bir öneme sahiptir. Ka‘b’dan yaklaşık altı asır sonra yaşayan Bûsîrî ö. 696/1297? ’nin asıl ismi el-Kevâkibü’d-Dürriyye fî Medhi Hayri’l-Beriyye olan methiyesi, gerek yazılış hikâyesi gerekse edebî gücü açısından Ka‘b’ın şiirini gölgede bırakmayı başarmış ve tercüme, şerh, tahmis, taştir, tesbi‘ gibi farklı şekillerle edebiyatımıza kazandırılmıştır. Kasîde-i Bürde’yi manzum biçimde tercüme eden şairlerden biri de Paşasaraylı Fazlî Efendi’dir. Tezkirelerde ve diğer biyografik kaynaklarda adına rastlayamadığımız şairin, çalışmamıza konu olan eserinin mensur mukaddimesinden hareketle 1036/1626-27 yılında hayatta olduğu anlaşılmaktadır. Kaside nazım şekliyle yazılan tercüme, kaynak metinde karşılığı olmayan bir beyitle birlikte toplam 162 beyitten oluşmaktadır. Fazlî, vezin bakımından çoğu mütercim gibi kaynak şiirden farklı bir yol izlemiş ve eserini “mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün” kalıbıyla kaleme almıştır.

Anahtar Kelimeler

Bûsîrî, Paşasaraylı Fazlî Efendi, Kasîde-i Bürde, Manzum Tercüme

Poetic Translation of Qasida al-Burda by Paşasaraylı Fazlî Efendi

Öz

Every stage of the Prophet Muhammad’s life, from his blessed entry into this world to his journey to the eternal world, has been reflected in literature, including many poetic and prosaic works, such as mawlid, hijranâma, ghazavat-i nabi, mu‘jizat-i nabi, mi‘rajnâma, the forty hadith, hilya, and na‘at eulogy , which narrate his birth, migration, his holy wars, miracles, holy journey to the heavens, his physical description, his hadiths, and exemplary ethics, have been penned. The famous poem, by Ka‘b bin Zuhair d. 24/645? with its opening line “Banat Su‘âd”, is known as Qasida al-Burda Ode of the Mantle because it praises Mohammad with his mantle and holds special importance in Islamic literature as a pioneering work in the development of eulogies written to honor the Prophet. The eulogy written by Busiri d. 696/1297? , who lived about six centuries after Ka‘b, whose real name was Al-Kawakib ad-Durriya fi Madg Khayr al-Bariya, would over time come to overshadow Ka‘b’s poem due to its narration style and literary power. This work has been introduced to Turkish literature in different forms, including translations, interpretations, and pentastichs, heptastichs, and distiches or tristiches inserted between the verses of poems. One of the poets credited with translating Qasida al-Burda in verse is Paşasaraylı Fazlî Efendi. It is understood from his prose, which is the subject of this study, that the poet, whose name could not be found in bibliographical dictionaries or other biographical sources, must have been alive in 1036/1626-27. His translation, written in the qasida ode style, consists of a total of 162 couplets, including a style of couplet that has no equivalent in the source text. Like most translators, Fazlî adopted a different style from that of the original form of the poem and wrote his work in the pattern of “mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün mefâ‘îlün”.

Anahtar Kelimeler

Busiri, Paşasaraylı Fazlî Efendi, Qasida al-Burda, Poetic Translation

Kaynakça

• Ahmed b. Ali el-Kalkaşendî 1963 , Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ I-XV, Kahire: el-Müessesetü’l-Mısriyyeti’l-Âmme.
• AKKAYA, Hüseyin 2015 Haz. , Tercüme-i Kaside-i Bürde, İrşadü’l-Avam, Sivas: Sivas Belediyesi Yay.
• ALBAYRAK SAK, Vesile 2014 , “Şemseddin Sivâsî’nin Kaside-i Bürde Tercümesi”, Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. 9, S. 3, s. 91- 110.
• ALBAYRAK SAK, Vesile 2019 , “Esâsî’nin Kaside-i Bürde Tercümesi”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 16, s. 343-363.
• ARMUTÇUOĞLU, İlhan 1979 , Kaside-i Bürde Manzum Tercüme, İzmir: Ak Yol Neşriyat.
• ARSLAN, Ahmet Turan 1997 , “Şemseddin Sivasi ve Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri 21-25 Mayıs, Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2015 , “Bûsîrî ö. 696/1297? ’nin Kasîdetü’l- Bürde’sinin Diyarbakırlı Mehmed Said Paşa ö. 1308/1892 Tarafından Yapılan Mensur ve Manzum Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 15, s. 27-102.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2016 , “Üsküdarlı Abdülhay Celvetî ve Kasîde-i Bürde Tercümesi”, IX. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu 11-13 Kasım 2016 Bildiriler, C. II içinde, s. 223-266, ed. Coşkun Yılmaz , İstanbul: Üsküdar Belediyesi Yay.
• AYÇİÇEĞİ, Bünyamin 2017 , Bûsîrî’nin Kasîde-i Bürde’sinin Geçmişten Günümüze Türkiye Toplumu Üzerindeki Akademik, Sosyal ve Dinî Etkileri, Program Kodu: 1002, Proje No: 215K398, TÜBİTAK SOBAG-SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER ARAŞTIRMA DESTEK GRUBU, Proje Yürütücüsü: Bünyamin Ayçiçeği, İstanbul.
• DEMİRAYAK, Kenan 2001 , “Kasîdetü’l-Bürde”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 24, 566-568.
• DURMAZ, Hasibe 2018 Haz. , Kaside-i Bürde Arapça Orijinal Metin İmam Bûsîrî, Osmanlı Türkçesine Manzum Tercüme Şemseddin Sivasî, Günümüz Türkçesi Okuma ve Manzum Tercüme ile Şerhi, İstanbul: Menekşe Kitap.
• ERTAYLAN, İ. Hikmet 1960 Haz. , Abdurrahîm Karahisarî, Tercüme-i Kasîde- i Bürde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• GÜNAYDIN, Yusuf Turan 1995 , İbn-i Kemâl Edebî Kişiliği ve Kaside-i Bürde Tercümesi Tenkitli Metin , Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi.
• İLHAN, Mevlüt 2017 , “Na‘îmî’nin Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, C. 3, S. 4, s. 42-61.
• KAHRAMAN, Bahattin 1997 , “Le’âlî ve Abdurrahîm Karahisârî’nin Manzum Kaside-i Bürde Tercümeleri”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 4, s. 57-107.
• KARAKOÇ, Sezai 1967 , Kaab bin Züheyr, Salih bin Şerif, İmam-ı Busiri, Üç Kaside: Kaside-i Bürde, Endülüs’e Ağıt, Bürüyen Kaside, İstanbul: Fatih Yay.
• KAYA, Mahmut 2001 , “Kasîdetü’l-Bürde”, DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 24, 568-569.
• KAYA, Mahmut 2014 , Kasîde-i Bürde’yi Türkçe Söyleyiş, 4. Baskı, İstanbul: Damla Yay.
• KAYA, Mahmut 2018 , “Bûsîrî, Muhammed b. Saîd”, DİA, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay., 6, 468-470.
• KOÇ, Hamza 2018 , “Ahmed-i Rıdvan’ın Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 12, s. 9-31.
• ÖNTÜRK, Tolga 2021 , “İzmitli Muhyiddîn Şeyhzâde’nin Türkçe Kaside-i Bürde Tercümesi”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, C. 20, S. 2. s. 973-996.
• SARAÇ, M. A. Yekta 1994 . “Kemâl Paşa-zâde’nin Manzum Kaside-i Bürde Tercümesi”, İslami Edebiyat, S. 24, s. 65-70.
• SEZER, İsmail Hakkı 2000 , “Kaside-i Bürde ve Nesir ve Manzum Tercümesi”, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 10, s. 65- 88.
• ŞAHİN, Ebubekir Sıddık 1997 , Kasîde-i Bürde’nin Türkçe Şerh ve Tercümeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
• ŞİMŞEK, Selami 2018 Haz. , Kasîde-i Bürde Fazileti, Sırları ve Manzum Tercümesi , Şeyh Abdülhay el-Celvetî el-Edirnevî, İstanbul: Buhara Yay.
• TAŞDELEN, Damla 2020 , “Zâtî’nin Manzum Kasîde-i Bürde Tercümesi”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C. 60, S. 1, s. 113-152.
• UĞUR, Mücteba 1999 , “Kasîde-i Bürde’ye Reddiye” Kitapçığına Kısacık Reddiye”, Dinî Araştırmalar, C. 2, S. 4, s. 5-20.
• YAZAR, Sadık 2011 , Anadolu Sahası Klâsik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• YAZAR, Sadık 2018 , “Amasyalı Seyyid Hüseyin Efendi ve Manzum Kasîde- i Bürde Tercümesi”, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2, S. 3, s. 145-187.
• YENİTERZİ, Emine 1993 , Divan Şiirinde Na‘t, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.