XVI. Yüzyıl Şairi Melâmî Dede ve Yayımlanmamış Gazelleri

Yıl 2021, Cilt: 26 Sayı: 26, 569 - 584, 01.07.2021

Musa Tozlu

Öz

Şiir mecmuaları, klasik Türk edebiyatı sahası metin neşri çalışmalarında son derece önemli bir yere sahiptir. Mecmualar üzerine yapılan akademik çalışmalar neticesinde yayımlanmış divanlarda yer almayan çok sayıda şiir gün yüzüne çıkmaktadır. Ayrıca biyografik kaynaklarda isimleri zikredilen fakat kütüphanelerin tozlu raflarında keşfedilmeyi bekleyen pek çok şair ve eser de yine mecmualar üzerine yapılan akademik çalışmalar sonucunda ilim dünyasına tanıtılmaktadır. Bu çalışmada Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı No: 1062’de kayıtlı bir şiir mecmuasından hareketle XVI. yüzyıl şairi Melâmî Dede’nin daha önce yayımlanmamış üç gazelini tanıtma ve edebî kişiliğine dair bazı değerlendirmeleri ilgililerin istifadesine sunma amaçlanmaktadır. Çalışmanın giriş bölümünde mecmua teriminin tarihi gelişimi ve şiir mecmuaları hakkında genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, -tespit edilebilen bilgilere göre- bu mahlası taşıyan tek ve aynı zamanda Mevlevî bir şair olan Melâmî Dede’ye ait tezkire ve biyografik kaynaklardaki bilgiler aktarılmıştır. İkinci bölümde ise çalışmanın da konusunu teşkil eden yayımlanmamış gazelleri içeren şiir mecmuası hakkında genel bilgiler verildikten sonra Melâmî Dede’ye ait gazellerin vezin, kafiye, redif, dil, üslup ve muhteva açısından bir incelemesi yapılmıştır. Üçüncü bölümde gazellerin metni ve günümüz Türkçeleri verilmiştir. Sonuç bölümünde ise makalenin amaç ve bulgularına yönelik genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mecmua, XVI. Yüzyıl, Melâmî Dede, Yayımlanmamış Gazeller

XVIth Century Poet Melami Dede and His Unpublished Odes

Öz

Poem compilations have an extremely important place in text publishing studies in the field of classical Turkish literature. As a result of the academic studies that have been done on compilations a vast number of poems, are not included in published diwans, are coming to light. Besides that a wide range of poets and works, which have been mentioned in biographic sources but still waiting on the dusty shelves at libraries, are introduced to the science world by means of academic studies. This study aims to introduce the three unpublished odes of XVIth poet Melami Dede and make the evaluations, related to his literal personality, available for those concerned. The work is completed based on the poem compilation that is registered for Topkapı Palace Museum Treasure Library No: 1062. At the beginning of this study, the general information about poem compilations and the historical development of the term of compilation were given. At the first part the information, that is placed at the collection of biographies and biographic sources belonging to Melami Dede, who is the only and also a maulawi poet bearing this pseudonym, have been expressed according to the knowledge we could determined. At the second part after the general information about the unpublished odes, that is also the subject of this study, is given; the observation about Melami Dede’s odes has been done in terms of rhythm, rhyme, repeated voice, language, wording and content. At the third part, the text of the odes and their modern Turkish version are given. At the conclusion part, the general evaluation has been done regarding the purpose and findings of our study.

Anahtar Kelimeler

Compilation, XVIth Century, Melâmî Dede, Unpublished Odes

Kaynakça

• AÇIK, Nilgün 2006 , “Melâmî”, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi AKM Başkanlığı Yayınları, VI, 294-295.
• AKSAN, Doğan 1995 , Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi.
• Ali Enver 1309 , Semâ˘-hâne-i Edeb, İstanbul: Alem Matbaası.
• AYDEMİR, Yaşar 2001 , “Şiir Mecmuaları ve Metin Teşkilinde Mecmuaların Rolü”, Bilig, Kazakistan: Hoca Ahmet Yesevî Üniversitesi, XIX, 147- 155.
• GENÇ, İlhan haz. 2000 , Esrar Dede Tezkire-i Şu˘arâ-yı Mevleviyye, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi AKM Başkanlığı Yayınları.
• İPEKTEN, Haluk, Mustafa İsen, Recep Toparlı, Naci Okçu, Turgut Karabey haz. 1988 , Tezkirele Göre Divan Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• KÖKSAL, M. Fatih 2012 , Eski Türk Edebiyatında Tenkit ve Teori, İstanbul: Kesit Yayınları.
• KURNAZ, Cemal ve M. Tatcı haz. 2001 , Mehmet Nâil Tuman-Tuhfe-i Nâilî I- II Divân Şairlerinin Muhtasar Biyografileri, Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Mecmû˘a-i Eş˘âr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Hazine Kitaplığı Numara 1062.
• SARAÇ, M.A. Yekta 2011 , Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü-Kafiye, İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• TARLAN, Ali Nihad 1946 , “Eski Mecmualar Arasında” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, I-II, 121-137.
• TAŞKESENLİOĞLU, Lokman 2020 , Klasik Türk Edebiyatı Kavramlar, Şekil ve Tür Bilgisi, Ses ve Ahenk Unsurları, Anlam ve Mecaz Dünyası, Ankara: Nobel Yayınları.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler 1986 , “Melâmî”, İstanbul: Dergâh Yayınları, VI, 237-238.
• UZUN, Mustafa 2003 , “Mecmua”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, XXVIII, 265-268.
• YILMAZ, Ozan 2008 , “Metin Te’sisinde Şiir Mecmualarının Katkısına Bir Örnek: Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Koleksiyonu 5214 Numaralı Mecmua ve Muhtevası”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, I, 255-280.